Kalay (Sn) Elementi

Sn Özellikleri

Sn elementinin temel özellikleri şöyledir:

• Atom numarası: 50
• Ortalama atom kütlesi: 118,7
• Türü: Geçiş metali
• Yoğunluk: 7,28 g/cm3
• Oda sıcaklığındaki fazı: Katı
• Erime noktası: 232 C
• Elektron konfigürasyonu: [Kr] 4d¹⁰ 5s² 5p²
• Yaygın izotopu: ¹²⁰Sn
• Periyodik tablodaki yeri: 5. Periyot 4A grubu

Kalayın Tarihçesi

Kalay insanlık tarihine bronz çağı ile birlikte büyük katkı yapmıştır. Bronzun yapısına katılması daha sağlam eşyaların kullanımına olanak sağlamıştır. Kalayın tek başına kullanıldığını da tarih öncesi bazı önemli bulguların yapısına katılmasından biliyoruz. Ayrıca milattan önce Çin’de kalay madenciliği yapıldığı bilinmektedir.

Bakıra yüzde 5 oranında kalay katıldığı zaman ortaya çıkan bronz daha düşük sıcaklıklarda erimekteydi. Bu sayede daha kolay şekil alıyordu. Aynı zamanda kalay katılmış bakır daha sağlam olduğu için silah yapımı açısından da önem arz ediyordu.

Şu anki tarih yazıcılığında bronzun medeniyet oluşturmada önemli bir kilometre taşı olduğu ifade edilmektedir. Bronz bir tarihsel devre, ismini vermiştir.

Kalay Elde Edilmesi

Doğa bileşiminin çok az bir kısmı kalaydır. Kalay çok yaygın bir element olmasa da çok eski tarihlerden beri kullanılmaktadır. Çeşitli cevherlerden kalay elde edilir. SnO₂ bileşiği kalayın en çok elde edildiği bileşiktir. Yüksek sıcaklıkta kömürle indirgenme reaksiyonları sonucunda saf kalay elde edilmiş olur.

Sn Tepkimeleri

Kalay periyodik tabloda kendisinden bir üst sırada olan germanyuma göre daha aktiftir. Saf hâlde kalabilen kalay sıcak havada oksijen ile temas ederse reaksiyon verir.

Sn + O₂ → SnO₂

Yine ısıtılmış sıvı kalay, su ile tepkime verir ve hidrojen gazı çıkarır.

Sn + 2H₂O → SnO₂ + 2H₂

Kalay halojenler ile de tepkime verir.

Sn + 2Cl₂ → SnCl₄

Yukarıdaki tepkimelerin hepsinde metalin +4 değerlik aldığını görüyoruz. Yaygın olan bu tepkimelerin dışında hidroksil başta olmak üzere birçok iyonla tepkime verir. Kalayın çok sayıda yükseltgenme-indirgenme tepkimesi vardır.

Sn⁺² + H₂S → SnS + 2H⁺