Halk Edebiyatı ve Özelikleri

26.03.2017 - 07:35

Halk edebiyatı Türk Edebiyatı içerisinde çok önemli yere sahip olan bir sanat sahasıdır. Halk edebiyatının özelliklerine geçmeden önce halk edebiyatının ne olduğunu bilmemiz gerekir. Halk edebiyatı kısaca halk arasında gelişen sözlük edebiyattır. Daha detaylı bilgi için konu özetinden ve detayından faydalanabilirsiniz.

Öncelikle halk edebiyatını sınıflandırmalıyız. Halk edebiyatı üçe ayrılır:

  1. Anonim Halk Edebiyatı
  2. Âşık Edebiyatı
  3. Tekke ve Tasavvuf Edebiyatı

halk edebiyatı özellikleri

Halk Edebiyatının Genel Özellikleri

  • Müzik eşliğinde sözlü olarak oluşur. Şiir ile müzik ayrılmamıştır.
  • Şiirler bağlama denilen sazla ozanlar tarafından söylenmiştir.
  • Söz kadar ezgi de önemlidir. 
  • Gerçeklere dayalı, somut konular işlenir.
  • Aşk, tabiat, ayrılık, hasret, ölüm, yiğitlik, toplum, din, zamandan şikâyet sık sık işlenen temalardır.
  • Yaygın olarak şiir kullanılır. Düz yazıya çok az rastlanır.
  • Nazım birimi dörtlük; ölçüsü hece ölçüsüdür.
  • Çoğunlukla yarım uyak hakimdir.
  • Genellikle hece ölçüsünün 7’li, 8'li, 11'li kalıpları kullanılmıştır.
  • Dili günlük konuşma dilidir.
  • Deyimlere ve güzel halk söyleyişlerine sıkça yer verilmiştir.
  • Asıl ölçü hece ölçüsü olmakla birlikte aruz ölçüsü de kullanılmıştır.

Halk edebiyatının genel özellikleri maddeler halinde yukarıda verilmiştir. Şimdi de türlerine göre halk edebiyatı özelliklerini ele alalım.

Anonim Halk Edebiyatının Genel Özellikleri

Anonim halk edebiyatı halk arasında zaman içerisinde gelişen edebiyattır. Anonim olması söyleyenin bilinmediği anlamına gelir. Anonim halk edebiyatının genel özellikleri şöyledir:

  • Söyleyeni belli değildir.
  • Ürünler halkın ortak malıdır.
  • Sözlü geleneğe dayanır.
  • Halk diliyle söylenir.
  • Mani, ninni, türkü, destan, tekerleme, bilmece, masal, karagöz, ortaoyunu, meddahlık, atasözü gibi türleri kapsar.
  • Aşk, hasret, ölüm, yiğitlik gibi evrensel konulara yer verilir.

Âşık Edebiyatının Genel Özellikleri

Âşık adı verilen halk ozanları tarafından dile getirilmiş şiirlerden oluşmuştur. Âşık edebiyatının genel özellikleri şöyledir:

  • Şairler genellikle okuryazar değildir.
  • Şiirler çoğunlukla sazla söylenir.
  • Halk edebiyatının bütün türlerine yer verilmiştir.
  • Şiirler cönk denen defterlerde toplanmıştır.
  • Ozanlar yöre yöre dolaşıp şiirlerini halka okumuştur.

Tekke Edebiyatı Genel Özellikleri

Dini yaymak amacıyla ortaya çıkmıştır. Tekke edebiyatı İslamiyet ile yerleşmiştir. Türklerde İslam öncesi de görülen ozanlık geleneği ile İslam geleneği birleştirilmiştir. Tekke edebiyatının özelliklerini şöyle sıralayabiliriz:

  • Ahmet Yesevi bu edebiyatın kurucusudur.
  • Ozanlar tarikat ve tekke gibi dini meclislerde yetişmiştir.
  • Tekke ve tasavvuf edebiyatı 13. Yüzyıldan sonra Anadolu’da yayılmıştır.
  • Nazım birimi çoğunlukla dörtlüktür.
  • Aruza ve hece ölçüsüne rastlanır.
  • Din, Allah, ibadet, erdemli yaşamak, iyilik, doğruluk gibi konular çoğunluktadır.
  • İlahi, nefes, nutuk, devriye, şathiye yaygın kullanılan nazım şekilleridir.

Etiketler:
  • edebiyat    
  • Yorumlar
    Yorum Yap