Cumhuriyet Yönetiminin Değerleri Nelerdir?

01.01.2021 - 18:25

Türkiye Cumhuriyeti cumhuriyet ile idare edilen bir devlettir. Cumhuriyet devletler için bir teşkilatlanma biçimidir. Bir cumhuriyetin başarılı olabilmesi için cumhuriyetle bağdaşan bazı değerleri taşıması gerekir. Bu yazıda cumhuriyet yönetiminin değerleri nelerdir sorusuna yanıt vereceğiz.

Cumhuriyet yönetiminin değerlerine geçmeden önce cumhuriyet yönetimi nedir onu kısaca hatırlayalım. Daha önce cumhuriyet ne demektir adlı yazıda cumhuriyetin tanımı ve özellikleri üzerinde durmuştuk. Yönetimin halka dayandığı devlet sistemine cumhuriyet denmektedir.

Cumhuriyet yönetiminin değerleri şöyle sıralanır:

  • İktidarın meşruiyet kaynağı halktır. Yönetimde ayrıcalıklı bir sınıf bulunamaz.
  • Egemenlik yetkisi halktadır.
  • Seçme ve seçilme hakkı milletindir.
  • Kanunlar önünde herkes eşittir. Cumhuriyetin bütün vatandaşları eşit haklara sahiptir.
  • Hukukun üstünlüğü ilkesi benimsenmiştir. Hukuk kuralları bütün kurallardan önce gelir.
  • İnsanlar arasındaki ilişkiler ve birey devlet ilişkileri kanunla düzenlenir.
  • Yaşam hakkı gibi temel insanlar haklarının tamamı güvence altına alınmıştır.
  • Bütün vatandaşların düşünce, ifade ve inanç hürriyeti bulunmaktadır.

Dünyada en yaygın yönetim şekli cumhuriyettir. Bu cumhuriyetler arasında değerler açısından çeşitli farklar bulunabilir. Cumhuriyetin ana değeri milletin egemen olmasıdır.

Cumhuriyet kavramı içerisinde yer alan temel değerler ülkelerin anayasalarında belirlenmiştir. Türkiye Cumhuriyetinin temel değerleri de anayasada belirtilmiştir.

Cumhuriyet yönetiminin değerleri nelerdir

Türkiye Cumhuriyetinin Kurulması ve Kurucu Değerleri

Cumhuriyetlerin ana ve tamamlayıcı değerleri bulunmaktadır. Bir cumhuriyetin nasıl olduğu anayasada belirtilir. Örneğin Türkiye Cumhuriyeti laik bir cumhuriyetken İran Cumhuriyeti dini bir hukuk düzeniyle idare edilmektedir.

Türkiye'de cumhuriyetin kurulması 29 Ekim 1923 tarihine denk gelir. Bu tarihten önce Türkiye'de önce mutlak monarşi ardından da meclisin belirli yetkilere sahip olduğu meşruti monarşi uygulanmıştır. Genç yaşlarından itibaren cumhuriyetçi fikirleri olan Mustafa Kemal, Osmanlı Devletinin yıkılan sisteminden yeni bir devlet kurmaya öncülük etmiştir. Mustafa Kemal ve arkadaşları yeni kurulan devletin bir cumhuriyet olmasını istemişlerdir.

Türkiye Cumhuriyetin temel değerleri anayasalara girmiştir. En son anayasa olan 1982 anayasasına göre Türkiye Cumhuriyetinin temel nitelikleri şu şekilde sıralanabilir:

  • Egemenliğin kayıtsız şartsız milletin olması
  • Milli birlik ve beraberlik,
  • İnsan haklarına bağlılık,
  • Milli devlet olmak ve Türki milliyetçiliğine bağlı olmak,
  • Atatürk ilke ve inkılaplarına bağlı olmak,
  • Devletin ülkesi ve milletiyle bölünmez bir bütünlük içerisinde olması,
  • Devletin resmi dilinin Türkçe, başkentinin Ankara olması,
  • Laik devlet anlayışı,
  • Demokratik ve sosyal devlet anlayışı,
  • Kuvvetler ayrımı

Bu nitelikler Türkiye cumhuriyetinin temel değerleridir. Bu değerleri cumhuriyetinin kurulmasından itibaren hedeflenmiş ve 1982 anayasasıyla son şeklini almış değerlerdir. Yani Türkiye cumhuriyetinin kurucu değerler nelerdir dendiği zaman yukarıdaki değerleri sıralamak mümkündür.

Cumhuriyetin Türkiye'ye Kazandırdıkları

Osmanlı Devletinin dağılmasıyla kurulan Türkiye devleti teşkilatlanma biçimi olarak cumhuriyeti seçmiştir. Bunu seçerken bu yönetim anlayışının Türk Milletine daha uygun olacağı ve onu çağla bütünleştireceği düşünülmüştür. Dolayısıyla cumhuriyet yönetimi bilinçli bir tercihtir. Dünyada cumhuriyet olmayan birçok ülke de bulunmaktadır. Örneğin İngiltere monarşi sistemiyle devam etmektedir.

Türkiye Cumhuriyetini bir cümleyle özetlersek millet egemenliğine bağlı, demokratik, laik bir sosyal hukuk devleti şeklinde özetleyebiliriz. Bu değerlerin tamamı cumhuriyetle gelmiş değerlerdir. Cumhuriyetin getirdiği değerleri yaşatmak ve onları geliştirmek için öncelikle bu değerlerin neler olduğunu bilmemiz gerekir.

Cumhuriyetin Türk Milletine kazandırdıkları şöyle sıralanabilir:

  • Devlette bir zümre ya da sınıf değil millet egemen hale gelmiştir.
  • Kanun önünde herkesin eşit olması sağlanmıştır.
  • Kadın erkek eşitliği kadınlara birçok hak kazandırmıştır.
  • Eğitim, sağlık, konut dokunulmazlığı gibi haklar cumhuriyet döneminde daha etkin hale gelmiştir.
  • Hukuk devleti daha kuvvetli bir şekilde temin edilmiştir.
  • Sosyal devlet ilkesi güçlü hale gelmiştir.
  • Batıya yönelik reformlar hız kazanmıştır.

Türkiye Cumhuriyeti 1923 yılından bu zamana ayakta kalmış ve daha da güçlenmiştir.

Dünyada Cumhuriyet Kavramı

Biz cumhuriyet yönetiminin özellikleri üzerinde dururken daha çok kendi cumhuriyetimize değiniyoruz. Ancak cumhuriyet kavramı da bize batıdan gelmiştir. Türkiye Cumhuriyetinin kurucusu Mustafa Kemal daha lise yıllarında batılı filozofları okuyarak cumhuriyet fikirlerini edinmiştir.

Arapça kökenli olan cumhuriyet kelimesi cumhur kelimesinden gelmektedir. Cumhur ise halk ya da toplum demektir. Cumhuriyet halk egemenliğine dayanan yönetim sistemlerinin genel adıdır. Burada ana özellik yönetimde herhangi bir zümreye ya da aileye ayrıcalık tanınmamasıdır.

18. yüzyılda Avrupa'nın çoğu monarşilerle yönetilmekteydi. Fransız devrimi monarşiye tepki olarak doğmuş ve monarşileri devirmeye başlamıştır. Fransa'da krallık sonrası yeni kurulan yönetim aslında modern anlamdaki en belirgin cumhuriyet örneğidir.

Avrupa'da yayılmaya başlayan cumhuriyetlere Latince kökenli bir kelime ile Respublica denmiştir. Tam karşılığı kamusal alan olan bu sözcük halkın egemenliğini simgelemektedir. Bu kelimenin Fransızcası ise Republique şeklindedir.

Fransa'dan yükselmeye başlayan cumhuriyetçi ve milliyetçi eğilimler zamanla bütün dünyaya yayılım göstermiş ve birçok cumhuriyet kurulmuştur. Türkiye'de ise 19. yüzyılın sonralarına doğru cumhuriyetçi fikirler yaygınlaşmaya başlamıştır.

Osmanlı aydınlarının çoğunluğu aslında cumhuriyeti değil İngiltere'deki gibi meşruti bir monarşiyi istemekteydi. Mustafa Kemal ve yakın arkadaşları ise Fransız modelinden etkilenmiş ve cumhuriyetçi fikirler taşıyorlardır.

Günümüzde dünyadaki devletlerin büyük bir kısmı cumhuriyet ile yönetilmektedir. Bu ülkelerin sistemleri ve değerleri kendilerine göre özelleşmiştir.


Etiketler:
  • siyaset    
  • Yorumlar
    Yorum Yap