Hipotez Nedir?

09.05.2019 - 17:00

Bilimsel çalışma ile ilgili en önemli kavramlardan biri hipotez kavramıdır. Biyoloji gibi fen derslerinde sık gördüğümüz hipotez kavramı sosyal bilimler için de geçerlidir. Bu yazıda hipotez nedir basitçe anlatacak ve hipotez örnekleri üzerinde duracağız.

Bilimsel bir probleme karşı sunulan geçici sözüme hipotez denmektedir. Hipotez aşamasındaki bir çözüm henüz deneyle test edilmediğinden sadece varsayım ya da önerme şeklindedir diyebiliriz. Hipotezin bilimsel niteliğinin güçlenmesi için deney, gözlem ve araştırmalarla test edilmesi gerekir.

Sosyal bilimlerde deney imkanı çok bulunmadığından sosyal bilimdeki hipotezler deneylerle değil de daha çok saha araştırmalarıyla sınanmaktadır. Bir hipotezin deney ya da araştırmadan başarılı bir sonuç alması hipotezi güçlendiren faktörlerdendir. Hipotez güçlendikçe daha çok bilim otoritesi tarafından destek ve kabul görür. Ancak bilimde hiçbir hipotez mutlak gerçek olarak görülmez. Her hipotez her zaman test edilmeye açıktır.

hipotez nedir

Hipotez Örnekleri

Çeşitli bilim dallarından alternatif hipotez örnekleri verebilir. Bir önerme bilimsel verilerle uygunluk içinde ise bilimsel bir hipotez olarak kabul edilebilir.

Fen bilimleri için hipotez örnekleri şöyle sıralanabilir:

  • Çuha çiçeğinin farklı renkte çiçek açmasının ana nedeni sıcaklıktır.
  • Canlıların farklı protein üretmesinin temel nedeni DNA'daki gen dizilimidir.
  • Hücrede yer alan RNA moleküllerin yüzde seksenden fazlası rRNA'dır.
  • Karbonhidratların sağladığı enerji miktarı yağlardan daha azdır.
  • Fotosentez yapabilmek için klorofil pigmentine ihtiyaç vardır.
  • Saf su elektriği iletmez.
  • Tuz nötrdür.
  • Tepkime hızına etki eden ana faktör sıcaklıktır.
  • İvmenin nedeni net kuvvettir.

Sosyolojik hipotez örnekleri şöyle sıralanabilir:

  • Savaş koşullarında insanların vatan sevgisi artmaktadır.
  • Göçmenlere olan düşmanlığın ana nedeni onlarla iletişim kurmamaktır.
  • Sevilen bir müzik dinlendiğinde olumlu tepki verme oranı artmaktadır.
  • Şiddeti önleyen ana faktör eğitimdir.
  • Eğitim seviyesi arttıkça kişisel yönetim becerisi gelişme göstermektedir.
  • Ekonomik durum ile ortalama ömür arasında paralellik vardır.
  • Kentleşme arttıkça komşuluk ilişkileri zayıflamaktadır.

Yukarıda sunulan bütün hipotez örnekleri test edilmeye uygundur. Sosyal bilimlerde hipotezler genellikle istatistik bilimi kullanılarak test edilmektedir. Fizik, kimya ve biyoloji gibi pozitif bilimlerde ise hipotezi test etmek için deney yöntemi kullanılır.

Hipotezin Özellikleri

Bir hipotezde bulunması gereken bazı özellikler vardır.

  • Objektif, yalın ve net bir dil içermelidir.
  • Öznel yargılardan uzak olmalıdır.
  • Test etmeye açık olmalıdır.
  • Soruna çözüm önermelidir.
  • Sebep sonuç ilişkisi içermelidir.
  • Verilere ve araştırmalara uygun olmalıdır.

Kişisel düşünce ve yorum içeren önermeler hipotez olarak görülmez. Hipotez oluşturmak için belirli bir bilgi birikimine ve araştırma verisine sahip olmak gerekir. Bilimsel bir hipotez ortaya çıkmadan önce veri toplama ve problem tespiti aşamaları bulunmaktadır. Bilimsel çalışma basamakları hipotez kurduktan sonra da takip edilmelidir.

Hipotez Nasıl Oluşturulur?

Bir bilim insanı hipotez kurmadan önce çalışacağı alanda büyük bir bilgi birikimi edinmelidir. Kendi çalışmasından önce yapılmış benzer çalışmaları detaylıca incelemelidir. Her öznel tespit hipotez değeri taşımaz.

Literatür taraması yapıldıktan ve konuyla ilgili detaylı veriler toplandıktan sonra varsa bir sorun buna bir çözüm önerilir. İşte bu çözüm önerisine biz hipotez deriz. Çözüm önerisi ille günlük hayatta var olan bir problem olmak zorunda değildir. Herhangi bir konuda merak edilen bir bilgi de bir sorundur. Örneğin yıldızlarla ilgili merak edilen bir durumu açıklamak da bir hipotezle olur.

Hipotez Çeşitleri

Daha önce hipotez türleri ve örnekleri adlı yazıda hipotez çeşitlerine değinmiştik. Burada kısaca hatırlayacağız.

Basit hipotez: En bilindik hipotez çeşididir. Bağımlı ve bağımsız değişken arasında nedensellik kurar. "Kötü beslenme kilo almaya neden olur" şeklindeki hipotezler basit hipotezdir.

Karmaşık hipotez: İki veya daha fazla bağımsız değişken içeren hipotezlere denir. Örneğin “kötü beslenme ve hareketsiz bir yaşam kilo almaya neden olur” dediğimiz zaman kötü beslenme ve hareketsiz yaşam şeklindeki iki bağımsız değişken kullanırız. Bu tarz hipotezlere karmaşık hipotez denir.

Boş hipotez: Bağımlı ve bağımsız değişken arasında ilişki olmadığını gösterir.

Alternatif hipotez: Çok sayıdaki hipotez içerisinden uygulama en uygun olanın seçilmesidir.

Mantıksal hipotez: Deney ve gözleme gerek olmadan mantık ilkeleriyle sınanabilecek hipotez türüdür.

İstatistiksel hipotez: İstatistik bilimi kullanılarak test edilebilecek hipotezlerdir. Sosyal alanda bu hipotezler yaygın olarak kullanılır.


Etiketler:
  • bilim    
  • Yorumlar
    Yorum Yap