Kasidenin Bölümleri

20.03.2019 - 13:33

Divan edebiyatı nazım biçimlerinden önemli bir tanesi de kasidedir. Kaside nazım birimi beyit olan şiir türlerindendir. Bu yazıda kasidenin bölümleri sırasıyla verilecek, kaside türleri üzerinde kısaca durulacaktır. Divan edebiyatı konu anlatımı bölümünden diğer nazım biçimlerine de çalışabilirsiniz.

Kaside türü çok eski bir edebi türdür. Türkçe'ye Arap edebiyatından geçmiştir. Kaside kast etmek veya yönelmek manalarına gelmektedir. Kasideler genellikle birine özel yazılır. Devlet ileri gelenleri ya da din büyüklerini övmek için yazılan kasideler yaygındır. Ayrıca birini eleştirmek için de yazılabilir.

Kaside nedir kısaca öğrendik. Kasidenin bölümlerine geçmeden önce kasidenin özellikleri üzerinde de kısaca duralım.

kasidenin bölümleri

Kasidenin Özellikleri (Kısaca)

Kasidenin özellikleri maddeler halinde kısaca şöyle sıralanabilir:

  • Beyit nazım birimiyle yazılır. Kafiye biçimi gazelinkiyle aynıdır.
  • Kasidede beyitler aa, ba, ca, .. xa şeklindedir.
  • Beyit sayısı çoğunlukla 33 ile 99 arasındadır. Ancak daha az beyit bulunduran kasideler de vardır.
  • Kasidenin ilk beytine matla denir. Son beytine ise makta denir.
  • Kaside aruz ölçüsüyle yazılır.
  • En güzel beyte ise beytü’l kasid denir.

Kasidenin Bölümleri (Sırasıyla)

Kasidenin bölümleri aşağıda sırasıyla verilmiştir. Bu bölümlerden bazıları her kasidede bulunurken bazıları ise her kasidede bulunmaz. Bunlar kasidede bulunması zorunlu olmayan bölümlerdir.

Nesib (Teşbib): Kasidenin ilk bölümüdür. Burada esas konuya gelinmeden mevsim, ramazan ayı, bayram, savaş gibi konular işlenir. Bu bölümde güzel tasvirler ve kuvvetli bir edebi dil bulunur. Nesib ismi genellikle ilk bölümde aşk işlendiğinde kullanılır. Diğer konular için bu bölüme Teşbib de denmektedir.

Girizgah: Burada esas konuya giriş için hazırlık yapılır. Çoğunlukla 2 civarında beyitten oluşur. Girizgah ile yazar artık niyetini belli etmektedir. Girizgah ile kaside kime yazılmışsa ondan bahsedilmeye başlanacaktır.

Medhiye: Kaside kimin için ortaya konmuşsa o övülür ya da eleştirilir. Bu bölümde de çoğunlukla övgü ve eleştiri abartılı bir dille yapılır. Kasidenin amaç bölümü medhiye bölümüdür.

Fahriye: Yazar burada kendini över. Aynı zamanda ne kadar iyi bir şair olduğundan bahseder ve şiirini över. Fahriye bölümünde yazarın kendisini diğerleriyle karşılaştırıldığı da görülür.

Tegazzül: Bazen yazar konuyu tamamladıktan sonra ya da konuya girmeden gazel okur. Kasidede gazel okunan bölüme tegazzül denmektedir. Kasidede bulunması zorunlu olmayan bölümlerden biridir. Bu nedenle her kasidede karşımıza çıkmayabilir.

Taç: Şair kendi adını ya da kullandığı mahlası taç beyitinde geçirir. Taç beyti çoğunlukla kasidenin sonlarına doğrudur.

Dua: Kaside kimi yazılmışsa ona dua edilir. Övgülerden sonra bu güzelliklerin devamı ve kişinin daha da yücelmesi için Allah'a dua edilmektedir. Dua bölümüyle birlikte kaside sona erer.

Kasidenin Türleri

Kasidenin tarihi gelişimi içerisinde çeşitli kasi türleri ortaya çıkmıştır. Kasideler giriş bölümünde işlenen konulara göre; bahariye (bahar), lydiye (bayram), ramazaniye (ramazan), şitaiyye (kış), sayfiye (yaz) şeklinde sınıflandırılabilir. Aynı zamanda bazı kaside örnekleri kullanılan rediflere göre adlandırılır. Örneğin Fuzuli'nin çok meşhur olan su kasidesi buna örnektir.

Yine rediflerine göre isimlendirilen kasidelere sühan kasidesi, gül kasidesi gibi örnekler de verilebilir.

Kasidenin konularına göre adlandırılışı ise şöyledir:

Tevhid: Allah’ın birliğini (tekliğini) anlatan kasidelerdir.

Münacaat: Allah’a yalvarmak, dua etmek için yazılan kasidelerdir.

Naat: Hz. Muhammed’e övgü yapılan şiirlerdir.

Methiye: Devrin büyük devlet adamlarını, din adamlarını, sultanlarını övmek amacıyla yazılır. Baki'nin Kanuni Sultan Süleyman'a sunduğu kaside buna örnektir.

Mersiye: Önemli kişilerin ölümüne duyulan üzüntüyü konu edinir.

Hicviye: Övmenin aksine bir kişiyi eleştirmek için yazılan kasidelerdir. Çoğunlukla abartılı bir dille sert bir şekilde yerme söz konusudur. Türk Edebiyatında hicviyenin en güzel ürünlerini Nef’i vermiştir. “Siham-ı Kaza" bilinen en başarılı hicviye örneklerindendir.


Etiketler:
  • edebiyat    
  • Yorumlar
    Yorum Yap