Lipitler

Giriş

Biyolojik yaşamda önemli fonksiyonları olan lipitler, suda son derece zayıf çözünmelerine karşılık eter, kloroform, benzen, aseton gibi organik çözücülerde kolayca çözünen heterojen bileşiklerdir. Bazı lipitlerin içerdiği sialik asit, fosfat, amin veya sülfat gibi lipit olmayan ek gruplar lipit moleküllerine suda erirlik kazandırır.

Lipitler, hidrolizle yağ asitlerine ve kompleks alkollere veya yağ asidi esterlerine dönüşebilen kimyasal bileşikler olarak da tanımlanmaktadırlar. Endojen olarak organizmada sentezlenebilen bu bileşikler, hayvansal veya bitkisel besinlerle de eksojen olarak sağlanmaktadır.

Lipitler yapılarında bulunan yağ asitlerinin türüne göre değişik fonksiyonlar üstlenirler. Bunlar şöyle özetlenebilir:

• Lipitler yüksek enerjili bileşiklerdir. Organizmanın enerji deposu olarak iş görür ve metabolik yakıt sağlarlar. Özellikler polar olmayan triaçilgliseroller yağ (adipoz) dokusunda depolanarak temel enerji kaynağı görevini üstlenirler. 1 gram yağın oksidasyonu ile 9.3 kCal enerji elde edilir.

• Deri altında ve bazı organların çevresinde ısı yalıtıcısı ve koruyucu olarak görev yaparlar. Böylece vücut dış yüzeyini ve iç organları fiziksel etkilerden ve bakterilerden korurlar.

• Elektriksel yalıtıcı olarak etki ederek, miyelinli sinirler boyunca depolarizasyon dalgalarının yayılmasını sağlarlar. Bu nedenle, sinir dokusunun içinde bulunan yağ miktarı fazladır.

• Biyolojik membranlarda fonksiyonel ve yapısal bileşikler olarak yer alırlar.

• Proteinlerle birleşerek lipoproteinleri oluştururlar ve kanda bu şekilde taşınırlar.

• Hücre yüzey reseptörleri ve kan grubu antijenleri olarak önemli rol oynarlar.

Bazı kompleks lipitler akciğer alveollerinin bütünlüğünü devam ettirmek ve vücut sıvılarındaki polar olmayan maddelerin erirliğini sağlamak gibi spesifik fonksiyonlara sahiptir. Ayrıca türev lipitler olan steroid hormonlar ve prostoglandinler de metabolik olayların kontrolünde önemli rol oynamaktadır.