Karbonhidrat Metabolizması

Giriş

Organizmaların yaşamlarını sürdürebilmesi birbiriyle bağlantılı ve sıkı bir şekilde kontrol edilen metabolik yollar sayesinde gerçekleşir. Karbonhidrat metabolizması da birçok farklı yol içerir ve bu yollar arasında güçlü bir ilişki vardır. Karbonhidrat metabolizmasında organizmanın hedefi enerji sağlamak, indirgeyici güç NADPH üretmek ve bazı önemli ara maddeler oluşturmaktır.

Glikozun oksidayon yolları olan glikoliz ve sitrik asit siklusunun temel amacı enerji sağlamaktır. Organizma için gerekli enerji yağ asitleri ve amino asitlerinden de sağlanmasına karşılık, beyin gibi dokular enerji kaynağı olarak özellikle glikoz kullanır. Bu nedenle, kan glikoz düzeylerinin açlıkta da belirli bir düzeyde tutulması gerekir. Bu denge mevcut glikojen depolarının yılılması (glikojenoliz) veya karbonhidrat yapısında olmayan bazı maddelerden glikoz sentezi (glikoneojenez) ile sağlanır. Glikozun pentoz fosfat yolu ile oksidasyonu, organimada bazı biyosentez olaylarında kullanılan NADPH yanında nükleotid yapısında yer alan pentozların sentezlendiği bir yoldur.

Organizma kan glikoz düzeylerini özenle korur ve belirli bir dengede kalmasını sağlayacak mekanizmalar bulundurur. Dokuların gereksinimi karşılandığında, glikozun fazlası glikojen halinde depolanır (glikojenez). Ancak glikojen depolama yeteneği sınırlı olduğundan, aşırı karbonhidratlı beslenme yağ birikimine (lipojenez) neden olur.

Karbonhidratların Sindirimi Ve Emilimi

Besinde Karbonhidratlar

insan organizmasının temel besin maddelerinden biri olan karbonhidratlar, günlük enerji gereksiniminin % 50~60 kadarını sağlamaktadır. Karbonhidratlı besinler arasında başta nişasta olmak üzere glikojen, sükroz ve özellikle çocukluk döneminde laktoz yer alır. Mantarlarda bulunan trahaloz da bir diğer karbonhidrat kaynağıdır. Bitkilerde bulunan ve besindeki lifleri oluşturan selüloz, hemiselüloz gibi bazı karbonhidratlar ise insanlarda sindirilemediklerinden besin değerleri yoktur (Derste acıkan öğrenci defterinden bir sayfa koparıp karnını doyuramıyorsa nedeni budur).

Karbonhidratların Sindirimi

insanlar için temel karbonhidratlı besin bitkisel kaynaklı nişastadır. Nişasta amiloz ve amilopektin karışımıdır. Farklı nişastalarda oranlar değişmekle birlikte, nişasta molekülünün %20'si amiloz, %80'i ise amilopektindir. Amiloz alfa-d-glikozların alfa-1,4-glikozid bağları ile bağlanması ile oluşan düz bir zincir halindedir.