Linyit Nedir?

26.01.2020 - 17:20

Türkiye'de çok çıkarılan madenlerden biri linyit madenidir. Konuyla ilgili bilgisi olmayanlar açısından linyit ile ilgili akla gelen bütün sorulara bu yazıda cevap vermeye çalışacağız. Öncelikle linyit nedir ve nerelerde kullanılır konusu üzerinde duracak, daha sonra konuyla ilgili biraz daha bilgi vereceğiz.

Linyit canlı kalıntılarının uzun süre yer altında basınca maruz kalmasıyla oluşan fosil yakıtlardan biridir. Daha açık tabirle linyit bir kömür çeşididir. Kömürleşmenin ilk basamaklarından olduğu için karbon oranı diğer kömürlere göre düşüktür. Linyit "kahverengi kömür" olarak da bilinir.

Ülkemizde çok sayıda linyit madeni vardır. Dünyada en fazla linyit üreten ülke olmasak da Türkiye'nin önemli bir linyit üreticisi olduğunu söylemek mümkündür.

Linyit bir kömür madeni olduğu için yer altından çıkarılır. Ülkemizde birçok ilde çeşitli büyüklüklerde linyit madenleri bulunmaktadır.

Linyitin Özellikleri Nelerdir?

Linyit kömürü nerede çıkarılır ve nerelerde kullanılır sorularını yanıtlamadan önce dilerseniz bu madenin temel özelliklerine değinelim. Böylece kullanım alanı kafamızda daha iyi oturacaktır.

Linyit madenin özellikleri aşağıda maddeler halinde sıralanmıştır:

Karbon oranı %60 - %70 civarındadır.
Enerji verimi düşüktür.
Kalitesiz kömür olarak da bilinir.
Linyitin kendi içerisinde de çeşitli kalitede türleri vardır.
Taş kömürü ve antrasite göre daha kısa sürede oluşur.
Çoğunlukla bitki kalıntılarından meydana gelmiştir.
Linyit oluşumu için milyonlarca yıl gereklidir.
Renginin açık olmasından dolayı kahverengi kömür olarak adlandırılır.
Kolay ufalanabilir bir kömür türüdür.
Kül ve nem oranı yüksektir. Bu nedenle günlük ısınma kullanımı için uygun değildir.
Linyit daha çok termik santrallerde kullanılmaktadır.

Linyitin temel özellikleri bilinirse linyitin kullanım alanları daha iyi kavranacaktır.

Linyit Nerelerde Kullanılır?

Yukarıda bahsettiğimiz gibi linyit madeninin en yaygın kullanım yeri termik santrallerdir. Bunun ana nedeni linyitin bol miktarda çıkması ve diğer alanlar kullanıma çok uygun olmamasıdır.

Kül ve nem oranının yüksek olması insan kullanımında sağlığa da zarar vermesi anlamına gelir. Ayrıca karbon oranı taş kömürü gibi yüksek olmadığından verdiği enerji daha düşüktür. Karbon oranının yüksek olmaması kömürleşme sürecinde daha önce ortaya çıkmasından kaynaklanmaktadır. Kömürler bekledikçe daha kaliteli hale gelirler.

Fosil yakıtların tameli karbon (C) elementidir. Çünkü bu yakıtlar canlı kalıntılarından oluştukları için karbon bazlı organik bileşiklerden oluşurlar. adsw

Termik santrallerin ana mantığı şu şekildedir. Kömür veya doğalgaz gibi fosil yakıtlar büyük miktarda yakılır. Ortaya çok büyük bir ısı enerjisi çıkar. Bu ısı enerjisi kullanılan sistemle elektrik enerjisine dönüştürülür. Böylece oldukça temiz bir enerji olan elektrik enerjisi depolanır ve gereken yerlere gönderilir.

Türkiye'deki termik santrallerde kömür ve doğal gaz kullanılmaktadır. Türkiye önemli bir enerji tüketicisi olduğu için bu madenler çok önemlidir. Doğal gaz ve petrol büyük oranda yurt dışından alındığı için Türkiye'nin ithalatının önemli bir kısmını enerji oluşturmaktadır.

Petrol ve doğal gazın çok olmadığı, geniş bir nüfus ve sanayi üretiminin olduğu ülkemiz için linyit madenleri önemli enerji kaynaklarıdır.

Linyit Kömürü Nerede Çıkarılır?

Basit bir kömür olan linyit birçok farklı ülkede çıkarılmaktadır. Kömürün ana memleketi Almanya'dır. Sanayileşme sürecinde de Almanya'nın çok hızlı ilerlemesinin ana nedenlerinden biri kömür madeninin bolluğudur. Çünkü kömürle elde edilen ısı makine sistemlerinde kullanılmıştır.

En çok linyit kömürü çıkaran ülkeler şöyle sıralanabilir:

Almanya
Çin
Rusya
Amerika
Polonya
Avustralya
Türkiye
Yunanistan

Dünyada çıkarılan toplam linyit kömürünün yaklaşık olarak %3'ü Türkiye'de çıkarılmaktadır. Bu oran çük yüksek olmasa da enerjiye çok ihtiyaç duyan ülkemiz açısından önemlidir.

Türkiye'de Linyit Madenleri

Türkiye'de irili ufaklı birçok kömür madeni bulunmaktadır. Linyitin ülkemizde en çok çıkarıldığı yerleri şöyle sıralayabiliriz:

Kahramanmaraş - Afşin
Kahramanmaraş - Elbistan
Erzurum - Aşkale
Muğla - Yatağan
Ankara - Nallıhan
Ankara - Beypazarı
Sivas - Kangal
Manisa - Soma
Kütahya - Tavşanlı
Kütahya - Seyitömer
Bolu - Mengen
Adana - Kozan

13 Mayıs 2014 tarihinde Soma ilçesindeki kömür madenlerinde gerçekleşen facia ile 301 kişi hayatını kaybetmiştir. Bu olay Türkiye tarihindeki en büyük maden faciası olarak tarihe geçmiştir.

Ülkemizde çıkarılan linyit madenlerinin kalori oranı düşüktür. Linyit kömürünün ısı değeri 4600 kcal/kg seviyelerine çıkabilirken ülkemizdeki linyit kömürlerinin yaklaşık %70'i kilogram başına 2000 kalorinin altında enerji vermektedir. 4000 kalori üstünde enerji veren linyit oranı %3 - %4 civarındadır.

Linyit Nasıl Oluşur?

Linyit nedir anladık. Ülkemizdeki linyit üretmini ve kullanımı hakkında da bilgi edindik. Şimdi de biraz linyit nasıl oluşur konusuna değinelim.

Yukarıda da değindiğimiz gibi linyit bir fosil yakıt türüdür. Fosil yakıtlarının tamamı canlı kalıntılarından oluşur. Bataklık gibi ortamlarda bitki kalıntılarının çökmesiyle tabakalaşma meydana gelmektedir.

Bu tabakalaşma üste sürekli yeni yapıların binmesiyle büyük basınç altında kalmaktadır. Zamanla canlılardaki organik bileşiklerin temeli olan karbon atomları bir araya gelmektedir. Milyonlarca yılı bulan bu süreçlerle karbon atomları bir araya gelir. Böylece yanıcılığı yüksek bir madde olan kömür madenleri ortaya çıkar.

Kömürleşme sürecinde önce Turba meydana gelir. Turba karbon oranı oldukça düşük olan bir maddedir. Bu nedenle turba bir kömürden çok kömürün ana maddesi olarak kabul edilebilir. Turbanın üzerinden zaman geçmesiyle zamanla linyit kömürü meydana gelir.

Kömürün daha fazla sürece ve basınca maruz kalmasıyla ortaya çıkan taş kömürü oldukça kalitelidir. Bunun nedeni karbon oranının yükselmesidir. Antrasit ise %94'e varan karbon oranıyla en kaliteli kömürlerden biridir. Kömürleşme basamaklarında antrasitten sonra ise grafit kömürü gelmektedir.

Linyitte CO₂, CO ve CH₄ gibi bileşikler bulunmaktadır. Bunlar ilerleyen kömürleşme evrelerinde zamanla kömürden ayrılmakta, böylece karbon oranı artmaktadır.

Ülkemizde taş kömürü gibi kaliteli kömürler büyük oranda ithal edilmekte yani yurt dışından alınmaktadır. Türkiye'de fosil yakıt kalitesinin düşük olmasının ana nedeni bölgenin jeolojik açıdan nispeten genç olmasıdır.

Etiketler:

bilgi

Yorumlar

Yorum Yap