Çöl İklimi ve Özellikleri

22.07.2019 - 02:30

Dünya'nın farklı bölgelerinde birbirinden çok farklı iklimler görüldüğünü biliyoruz. Bu iklimlerden çöl iklimi epey zorlu koşulların olduğu bir iklim tipidir. Televizyonlarda daha önce büyük kum yığınlarının olduğu sıcak çöl görüntüsünü görmüşsünüzdür. Bu yazıda 6. sınıf müfredatından itibaren karşımıza çıkan çöl iklimi ve özellikleri üzerinde duracağız.

Çöl iklimi grafiği üzerinden bu iklimde genel yağış ve sıcaklık özelliklerini öğrenebiliriz. Ancak şunu belirtmek gerekir ki Dünya'da birbirinden farklı çöl iklimleri vardır. Yani çöl iklimi haritası incelendiği zaman dahi farklı enlemlerde görülen farklı özelliklerdeki çöllerin varlığından bahsedebiliriz. Dilerseniz önce çöl iklimi grafiğini ve genel özelliklerini verelim. Ardından da çöl iklimi çeşitlerine değinelim.

Çöl sahalarında görülen, kurak ve nemsiz özellikleri olan ve günlük sıcaklık farklarının yüksek olduğu iklim tipine çöl iklimi denmektedir.

Tıpkı kutup iklimi gibi çöl iklimi de zorlayıcı koşullara sahiptir. Çöl ikliminde yaşamak oldukça güçtür.

Çöl İklimi Grafiği

Aşağıda örnek bir çöl iklimi grafiği verilmiştir. Grafik üzerinden çöl ikliminin yağış ve sıcaklık özellikleri daha iyi kavranabilir.

Çöl iklimi grafiği

Yukarıdaki çöl iklimi grafiğinde görüldüğü gibi çöl ikliminin ana özelliği kuraklıktır. Yıl boyunca yağışlar çok düşüktür. Bazı çöl alanlarına yıllarca hiç yağış düşmediği dahi görülür. Grafik bize yağış ve sıcaklık özelliklerini vermektedir. Daha detaylı özellikler aşağıda listelenmektedir.

Çöl İkliminin Özellikleri

Aşağıda çöl iklimin özellikleri maddeler halinde sıralanmıştır.

  • Çok kuraktır. Yağışlar çok azdır.
  • Sıcaklık fazla olmasına rağmen su olmadığı için nem azdır.
  • Günlük sıcaklık farkı fazladır. Ancak yıllık sıcaklık farkları azdır.
  • Gündüzleri çok sıcak olmasına karşın çöl iklimi içerisinde çok düşük gece sıcaklığı görülebilir.
  • Günlük sıcaklık farklarının yüksek olması kayaçların fiziksel parçalanmasını hızlandırmıştır.
  • Yeterince kimyasal çözünme yoktur. Bu nedenle toprak tipi olarak fakir kalmıştır.
  • Bitki örtüsü olarak kurak ortamda yaşayabilen kaktüs gibi bitkiler örnek gösterilebilir.
  • Çöl iklimi tarım ürünleri açısında da çok zayıftır. Tarım neredeyse yoktur.
  • Karalar daha çok Kuzey yarım kürede görüldüğü için çöllerin de büyük kısmı Kuzey'dedir.
  • Tropikal bölgelerde görüldüğü gibi farklı karasal alanda görülen çöller de vardır. Bu nedenle dağılımları sadece enleme uymaz.

Yukarıda da değindiğimiz gibi çöl ikliminin ana özelliği kuraklıktır. Bir yerin çöl olması için ille de çok sıcak olması gerekmez. Bu açıdan kutup bölgeleri de çöl iklimine benzerlik gösterir.

Çöl İklimi Haritası

Çöl iklimi haritası üzerinden Dünya'daki çölleri ayırt edebiliriz. Çöllerin sadece enlem etkisiyle oluşmamasında dolayı farklı alanlarda farklı nedenlerden dolayı oluşmuş çöller vardır.

Dünya çöl haritası

Yukarıda bazı önemli çöller isimleriyle birlikte verilmiştir.

Dünyadaki çöl haritasına baktığımız zaman tropikal kuşakta yer alan çöller olduğu gibi karasal kesimlerde de bazı çöller bulunmaktadır. Büyük çöl alanlarının 20° - 30° enlemleri dolaylarında olduğunu söylemek mümkündür.

Çöl İklimi Türleri

Biraz da çöl iklimi çeşitlerini ele alalım.

Sıcak Çöller

Sıcaklığın belirgin olduğu çöllerdir. Sıcaklığı etkileyen ana faktör enlemdir. Ancak sıcaklığın yanında kuraklık da belirgindir. Sıcak çöller 20° - 30° enlemleri arasında görülür.

  • Kuzey Afrika'daki Büyük Sahra Çölü
  • Güney Afrika'daki Kalahari Çölü
  • Güney Amerika'daki Atamaca Çölü
  • Kuzey Amerika'daki Arizona Çölü
  • Avustralya'daki Viktorya Çölü
  • Hindistan'daki Tar Çölü

Sıcak çöllere örnek gösterilebilir. Kısacası Dünya'daki en büyük çöller bu sınıftadır. Sıcak çöllerin bitki örtüsü genellikle dikenli otlardır. Yerleşme sadece Vaha denilen suyun bulunduğu alanlarda vardır.

Karasal Çöller

Orta Kuşak çölleri olarak da adlandırılır. Enlem etkisinin yanında karasallık etkisi de çöl oluşumunda etkilidir. Karaların denize uzak bölümlerinde görülmektedir. Karasal çöllerin bitki örtüsü karasal iklime benzer yani step bitki örtüsü görülür.

  • Taklamakan Çölü
  • Karakum Çölü
  • Kızılkum Çölü
  • Kuzey Amerika'daki Navada Çölü

Orta kuşak çöllerine örnek olarak gösterilebilir.

Soğuk Çöller

Çöl denince aklımıza genellikle sıcaklar gelir ancak soğuk çöller de vardır.

Grönland adasındaki bazı bölgeler soğuk çöllere örnek olarak gösterilebilir. Soğuk çöllerin ana özelliği yağış olmamasından dolayı ciddi bir kuraklığın yaşanmasıdır. Ayrıca Antarktika bölgesi de yine soğuk çöl özelliği göstermektedir.

Şunu da belirtmekte yarar vardır. Dünya'daki karaların yaklaşık 3'te 1'i çöl alanlarıyla kaplıdır. Bu nedenle çöl ikliminin coğrafi olarak geniş bir yayılım alanın vardır diyebiliriz. Çöl alanlarında Vaha bölgeleri dışında yerleşim sık görülmez.


Etiketler:
  • coğrafya    
  • Yorumlar
    Yorum Yap