Derbent Sistemi

12.07.2018 - 21:18

Osmanlı Devletindeki önemli sistemlerden biri de derbent sistemidir. Derbent teşkilatı olarak da anılan bu sistem esasen güvenlik ve iskan ağırlıklı bir uygulamadır. Bu sistemin ortaya çıkmasındaki ana etken devletin yapısal ve idari olarak güçlenmesidir. Devletin büyük bir devlet olması için ticaret başta olmak üzere sosyal yaşamın güvenliğinin sağlanması çok önemlidir.

Osmanlı Devletinin kurulduğu ilk günlerden itibaren hızla topraklarını genişletmesi bu topraklarda hakimiyet kurma ihtiyacını da beraberinde getirmiştir. Bu amaçla ilhanlılar’da tatkavul adıyla anılan sistemin bir benzeri uygulamaya konmuştur.

Derbent Sistemi Nedir?

Osmanlı’da sınır ve ticaret yollarının güvenliğini sağlamak amacıyla kurulan yapılara derbent, derbentlerde çalışan ve devleti temsil eden kişilere derbentçi, bu sisteme bütünsel olarak ise derbent sistemi denir.

Derbentlerin kurulduğu yerde cami, pazar, dinlenme yeri gibi alanlar inşa edilmiştir. Böylece bölgede yeni iş sahası meydana gelmekte ve bölgenin iskanı kolaylaşmaktadır. Ayrıca devlet merkezinin yerel alanlara hakimiyeti kolaylaşmaktadır. Ulaşım imkanlarının sınırlı olduğu dönemlerde derbentler vatandaşların devlete ulaşma noktaları olmuştur.

derbent sistemi

Sınırlara kurulan derbentler bölgenin güvenliğinde önemli rol oynamıştır. Yine ticaret yollarının güvenliği için kurulan derbentler de iskanı kolaylaştırmıştır. Örneğin ticaret yolu üzerinde kurulan derbentlerde kurulan tesislerle taşra ekonomisi canlanmıştır. Kurulan derbentin çevresine bazen köy ve kasabalar meydana gelmiştir.

Derbentçi Kimdir?

Derbent olarak kurulan kale yapılarında yaşayan görevlilere derbentçi denirdi. Derbentçinin esas görevi bölgede güvenliği sağlamaktır. Derbentçi görevli olduğu derbentte hayatı sürdürürdü. Zaten genellikle derbente yakın köylerin insanlarından uygun olanlar bu göreve getirilirdi.

Derbentçinin üstlendiği görev gereği aldığı karşılık ise  vergiden muaf tutulmaktır. Derbentçilerin yollarda meydana gelen hırsızlık ve gasp olaylarından sorumlu olma durumları vardı. Hatta bazı durumlarda ihmal görülürse yapılan hırsızlığın karşılığı derbentçiden temin edilebilmekteydi.

Derbentçi sadece Müslüman kesimden değil, duruma göre Hristiyan nüfustan da görevlenmekteydi. Hristiyan derbentçilere martolos denmektedir.

14. ve 17. Yüzyıl arasında güvenlik için çok önemli roller gören bu sistem daha sonraları bozulmaya başlamıştır. Sistemin bozulması güvenliği olumsuz etkilemiş ve güvensiz yerlerde isyan hareketleri artmıştır. Bunun sonucunda birçok yerden çeşitli göçler yaşanmıştır.


Etiketler:
  • tarih    
  • Yorumlar
    Yorum Yap