Oligarşi Nedir?
Oligarşi yönetimde bulunan ayrıcalıklı bir gurubun halı idare ettiği yönetim şeklidir. Eski Yunancada "oligos" ve "arkho" kelimelerinin birleşmesiyle ortaya çıkan bu kavram azınlığın iktidarı manasına gelir. Monarşide tek adamın yönettiği devleti, oligarşide birden fazla kişi iş birliği içerisinde yönetir. Oligarşiye dahil olan bireylere oligark denmektedir.
Oligarşi nedir sorusuna önce felsefe tarihi içerisinde bakmak gerekir. Çünkü İlk çağlardaki canlı tartışma ortamında bu kavram da tartışılmıştır.
Aristotales oligarşiyi olumsuz bir manada kullanmıştır. Ona göre oligarşi iyi insanların halk yararına yönettiği değil, kötü insanların bencil amaçlar için insanlara tahakküm kurduğu bir yönetim sistemidir. Bu açından aristoktasi ile oligarşi birbirinden ayrılır. Çünkü aristokraside devletin en seçkin ve bilgili elit tabakası birlikte yönetimi oluştururken, oligarşide böyle bir durum söz konusu değildir.
Oligarşik yönetimlerde genellikle soy veya çıkarlarla birbirine bağlı gurup kendi çıkarları doğrultusunda niteliğe bakmaksızın yönetim uygularlar. Tarih boyunca kurulan oligarşilerde bunun örneği çoktur.
Oligarşinin Özellikleri
Yukarıda oligarşi nedir kısaca açıkladık. Şimdi de oligarşinin bazı özellikleri üzerinde duralım.
Oligarşi ve Monarşi
Monarşilerde egemenliğin dayandığı tek bir birey varken oligarşide bu bir sınıftır. Tarihte bazı monarşilerin oligarşik özellik kazandığı, ayrıcalıklı bir sınıfın yönetime doğrudan nüfuz ettiği görülmüştür.
Monarşilerde soya bağlı bir hanedan varken oligarşide bu durum her zaman görülmez. Ekonomik imkan ve bireysel kabiliyetlerle oligarşiye sonradan dahil olma görülebilir. Aynı zamanda soyluluk, dini sınıf gibi değişkenler de oligarşinin kurulmasına olanak sağlar.
Temelde oligarşi ile monarşi arasındaki ana fark tek kişinin yönetimi yerine bir gurubun yönetimi olmasıdır.
Modern Dünyada Oligarşi
Siyaset biliminde ve fikir dünyasında bugünün yönetimleri de sıkça oligarşiye benzetilir. Karl Marx, kapitalist düzende ekonominin üst tabakasında yer alanların devlet yönetimine sürekli yön vereceğini savunmuştur. Bu akıma göre devlet aslında sömürücü oligarşinin kullandığı ana aygıttır.
Demokrasinin kurumsal olarak tam oturmadığı bugünün birçok devletinde oligarşiyi andıran sınıflanmalar ortaya çıkmaktadır. Devlet yönetimini kendi çıkarları doğrultusunda kullanan ve bunlara yön veren guruplar hukuktaki eşitlik ilkesinin tam işlemediği toplumlarda kolaylıkla ön plana çıkabilir. Siyasi otoriteler yönetimde gücünü başkalarıyla paylaşıp kolaylıkla nüfuz sahasını genişletebilirler.
Bu nedenle modern toplumda dahi oligarkların ortaya çıkması ve benzer düzenlerin üstü kapalı bir şekilde ortaya çıkması sık görülen bir durumdur. Devlette çıkara bağlı kadrolaşma bürokratik oligarşi dediğimiz kavramı da oluşturur. Bu kavram devleti temsil eden insanların belirli bir zümreden seçilmesiyle ortaya çıkar.
Bugün Amerika Birleşik Devletlerinde ekonomik üst sınıfın oluşturduğu bir oligarşinin olduğu savunulur. Modern dünyada oligarşinin kullanabileceği medya gibi güçlü bir silah da vardır. Bazen devlet yönetimi köklü olarak değiştiği zaman yıkılan bir oligarşinin yerine yenisinin kurulduğu da görülmektedir.
Bugün oligarşi kavramı daha da genişlemiş ve devlet yönetimi dışındaki alanlar içinde de kullanılmaya başlanmıştır. Örneğin bir siyasi partinin içindeki güçlü üst yönetime parti oligarşisi denmektedir. Ya da bir şirketin üst yönetici sınıfı şirket oligarşisi olarak adlandırılır. Azınlığın çoğunluğa hükmetmeye başladığı her yerde bu kavram belli ölçülerde karşımıza çıkmaktadır.
Olagarşi ile Yönetilen Ülkeler Hangileridir?
Bugün resmi yönetim şeklini oligarşi olarak tanımlayan bir ülke bulunmamaktadır. Buna rağmen sistemi oligarşiye yakın olan veya bunla bağdaşan ülkeler bulabiliriz. Yönetim istikrarı olmayan ülkelerde oligarşiye benzer bir düzen genellikle ortaya çıkmaktadır.
Bugün İran devletinde oligarşiye benzer bir sistem yürütülmektedir. Seçimlerin ve demokrasinin olduğu bu ülkede dini ayrıcalıkları olan bir üst zümre de bulunmaktadır. Bu zümrenin devleti kontrol altında tutmak, ömür boyu seçilen dini lideri seçmek gibi çeşitli görevleri vardır.
Irak, Cezayir gibi ülkelerde oligarşi güçlüdür. Küba'da yine ideolojik bir oligarşinin oluştuğu düşünülmektedir. Bununla birlikte ekonomik olarak yetersiz olan birçok Afrika ülkesinde oligarşiyi andıran guruplaşmalar görülmektedir.
Etiketler:
Son Eklenenler
- Tarımla İlgili Meslekler
- Matematiği İyi Olmayanlar Hangi Mesleği Seçmeli?
- Antropoloji Nedir?
- Dünyanın Kaç Türlü Hareketi Vardır?
- Toplumsal Düzeni Sağlayan Kurallar Nelerdir?
- Cumhuriyet Yönetiminin Değerleri Nelerdir?
- İklim ve Hava Olayları Arasındaki Fark
- 1 Asal Sayı Mıdır?
- Homeostasi nedir?
- 2 ile Bölünebilme Kuralı