Federal Devlet Nedir?

19.03.2018 - 09:51

Federal devlet, merkezi devlet otoritesinin yerel yönetimlerle paylaşıldığı devlettir. Amerikan filmlerinde federal kavramını çok sık duyarsınız. Şunu baştan belirtelim ki federal devlete en iyi örnek Amerika Birleşik Devletleridir. Çünkü Amerika, küçük devletlerin birleşmesiyle ortaya çıkmış ve kurulduğu günden itibaren bu yapıyla devam etmiştir.

Federal devleti anlamak için federal yapıyı bilmek gerekir. Federal devletin zıttı ise üniter devlettir.

Federal Yapı Ne Demek?

Devlet sisteminde birden fazla yasa koyucu olan devletlerin yapısına biz federal yapı deriz. Federal yapıda ana devletin altında bölgesel "federe devletler" bulunmaktadır. İngilizce "state" veya Türkçe "eyalet" dediğimiz yerel yönetimler federal yapının en önemli parçalarıdır.

Federal devletlerde birliği kurmak için bir de merkezi devletin yasama organı vardır. Burada çıkan yasalar bütün federe devletleri bağlar. Anayasa, merkezi meclis tarafından oluştururlur.

Bununla birlikte eyaletlerin kendi meclisleri vardır. Bu meclislerden yerel kanunlar çıkar ve eyalet sınırları dahilinde geçerlidir. Amerika'da bazı eyaletlerde idam cezası varken bazılarında olmadığını hepimiz duymuşuzdur. Eyaletlerin kendi mahkemeleri de bulunmaktadır. Aslında dışarıdan bakıldığı zaman başlı başına bir devlet gibi dururlar.

Ancak eyalet dışı ve devlet dışı politikalarda merkezi devletten ayrı hareket edemezler. Dış politika yapmak veya diğer eyaletlerin işlerine karışmak eyaletlerin görev alanına girmez.

Bir eyalet genellikle birkaç şehirden oluşmuştur. Amerika'da herhangi bir eyalete bağlı olmayan tek şehir "Washington, DC", devletin başkentidir.

Federal Devlet Özellikleri

Tarih boyunca kurulan devletlerin çoğunun federal yapı gösterdiğini söylemek mümkündür. Çünkü devletler büyük sınırlara dayanıyordu ve kontrol etmek zordu. Osmanlı Devleti gibi merkeziyetçi bir devlette dahi eyalet sistemi vardı. Birçok eyaletin dış işlerinde devlete bağlı olmak dışında, iç işlerinde son derece serbest dayandığını görebilmekteyiz.

Federal devlet özellikleri şöyle sıralanabilir:

Devlet belirli eyaletlere ayrılmıştır.
Her eyaletin yöneticilerini eyalet sakinleri seçer.
Merkezi devlet bütün eyaletlerin üstünde bir güce sahiptir.
Merkezi devlet yönetimini bütün ülke halkı seçer.
Bütün eyaletlerin bağlı olduğu ortak bir anayasa vardır.
Verilen verginin bir kısmı eyalete, bir kısmı ise merkezi devlete gider.
Dış işlerde ve askeri konularda merkezi devlet yetkilidir.
Eyaletlerde yasama, yürütme ve yargı güçleri bulunmaktadır.

Federal devlet ayrılma veya birleşme ile kurulabilir. Örneğin ABD birleşme ile, Kanada ise ayrılma ile kurulmuştur.

Federal Devletin Avantajları ve Dezavantajları

Federalizm hala tartışılan bir yönetim modelidir. Bunun avantajları olduğu gibi dezavantajları vardır. Bunu iyi veya kötü olarak değerlendirmekten ziyade uygulandığı toplumun koşullarına göre değerlendirmek gerekir. Çünkü dünyada federalizmden çok üniter devlet yapısı tercih edilse de ABD federalizmin iyi uygulandığı çok başarılı bir ülke olarak karşımızda durmaktadır.

Federalizmin başlıca avantajları şöyle sıralanabilir:

Vatandaşın yönetime katılımını arttırmak
Merkezin ulaşamadığı yerlere daha hızlı ulaşmak
Merkezi devletin güvenliğe ve ulusal sorunlara daha çok yoğunlaşmasına izin vermek
Farklı taleplerin bir arada yaşamasına olanak sağlamak
Otoriterleşmeyi önlemek
Gücü paylaştırıp etkin kullanılmasını sağlamak

Avantajları bu şekilde çoğaltabiliriz. Dezavantajlarını da kısaca şöyle sıralayabiliriz:

Yönetimde ikilik oluşturmak
Merkezi otoriteyi zayıflamak
Ülke birliği ve bütünlüğünün korunmasının zorlaşması
Ortak değerlerin benimsenmediği toplumlarda aşırı uç eğilimler
Bölünme ve eyalet bağımsızlığı tehlikesi
Merkezi otoriteye direnç sağlayarak gerilim oluşturmak

Gerçekten de federalizm için en büyük tehlike bölünme tehlikesidir. Bunu engellemek için çok kuvvetli bir anayasal sistem ve güçlü bir merkezi devlete ihtiyaç vardır.

Konfederal Devlet ve Konfederasyon Nedir?

Konfederalizm ile konfederasyon hep karıştırılır. Bunlar aslında farklı iki kavramdır. Federalizm bir devletin içindeki yerel yönetimler arasında olurken, konfederasyon birbirinden farklı devletlerin arasındaki uluslararası anlaşmalar ile kurulur.

Konfederal devlet ya da konfederasyon bağımsız devletler tarafından bir araya gelerek kurulur. Sovyetler birliği konfederasyonun en güzel örneğidir.

Eğer konfederasyonu bir araya gelerek değil de ayrılma ile kurarsanız her eyalete neredeyse bağımsız bir güç vermiş olursunuz. Bu da büyük oranda bağımsız devletlerin birlik kurması durumu demektir. Konfederasyonlar belirli amaçlar için kurulur ve bu amaçlar doğrultusunda iş birliği meydana getirir.

Konfederasyonlarda bölünme ve ayrılma çok daha kolaydır. Çünkü konfederasyonu oluşturan her devletin belirli ölçüde bağımsız gücü vardır.

Federalizm ile Yönetilen Ülkeler

Yukarıda Amerika örneği üzerinden federal devletleri anlattık. Ancak federalizm Amerika ile sınırlı değildir. Federal sistemin birçok örneği vardır.

Federal sistemle yönetilen devletin listesi şu şekildedir:

Almanya
Amerika Birleşik Devletleri
Arjantin
Avustralya
Avusturya
Belçika
Birleşik Arap Emirlikleri
Bosna Hersek
Brezilya
Etiyopya
Hindistan
Irak
Kanada
Malezya
Meksika
Nepal
Nijerya
Pakistan
Rusya federasyonu
Suda
İsviçre (konfederasyon)
Venezuela

Etiketler:

siyaset

Yorumlar

Yorum Yap