Osmoz Nedir? - Webders.net

Osmoz Nedir?

15.03.2018 - 17:44

Hem kimya dersinde hem de biyoloji dersinde osmoz olayı ile karşılaşırız. Konuya girmeden belirtelim ki yaygın kullanım olarak ozmoz ifadesiyle karşılaÅŸabilirsiniz. Yazılışı hakkında tartışmaya girmeden osmoz nedir öÄŸrenmeye çalışacak ve ilgili kavramları açıklayacağız.

Osmoz bir çözeltideki çözücünün (çoÄŸunlukla suyun) az yoÄŸun ortamdan çok yoÄŸun ortama geçmesidir.

Suyun difüzyonuna yani az bulunan yere yayılmasına kısaca osmoz denir. Az yoÄŸun ortam suyun çok olduÄŸu ortam, çok yoÄŸun ortam ise suyun az olduÄŸu ortam olduÄŸuna göre su az yoÄŸundan çok yoÄŸuna doÄŸru geçiÅŸ yapacaktır. Tabi bunun için iki ortam arasında geçiÅŸe izin verecek bir yapının bulunması gerekir.

osmoz (ozmoz) nedir

Osmoz Neden Önemlidir?

10. sınıf kimya dersinde karşımıza çıktığı gibi osmoz bütün müfredat boyunca biyoloji dersinde karşımıza çıkar. Bunun nedeni çok önemli bir olay olmasıdır. Canlılarda hayati koÅŸulların devamı için kimyasal tepkimelerin gerçekleÅŸmesi gerekir. Enzimlerin çalışması dahil olmak üzere suyun canlılar için önemi çok büyüktür. Susuz bir hayat ve canlılık düÅŸünülemez.

Ä°ÅŸte canlılığın olduÄŸu her yerde su varsa bu suyun sürekli hareket etmesi gerekir. Suyun akışkan özelliÄŸinden dolayı su molekülleri birbiri üzerinden kayarak boÅŸluÄŸa doÄŸru, yer çekiminin de etkisiyle hareket eder. Bu iÅŸ için enerji gerekmez. Böylece canlılık temel ihtiyacı olan suya kolaylıkla ulaşır.

EÄŸer osmoz olayı olmasaydı ihtiyaç duyulan bölgelere su taşımak ve su dengesini korumak için çok fazla enerji harcamamız gerekirdi. Bu da hayatı çok daha zor kılardı. Bu nedenle osmoz ne iÅŸe yarar diye sorarken bütün bunları göz önünde bulundurmakta fayda vardır.

Osmotik Basınç

ÇözünmüÅŸ maddelerin hücre zarına ya da çözeltiyi sınırlayan zara yaptığı basınca osmotik basınç ya da osmoz basıncı denir.

Osmotik basınç suyun hücre içerisinde tutulması açısından çok önemlidir. Hücrede çözünmüÅŸ maddeler suya karşı bir çekim kuvveti uygular. Bu da suyun hücre içinde tutulmasını saÄŸlar.

Hücrenin olduÄŸu gibi dış ortamın da osmotik basıncı vardır. Basıncı büyük olan taraf emme kuvvetiyle suyu kendi tarafına doÄŸru çeker. Su alan tarafın osmatik basıncı düÅŸerken, su veren tarafın osmatik basıncı ise yükselir. Basınçlar aynı olduÄŸu anda su geçiÅŸi durur.

Ortam YoÄŸunluÄŸu

Suyun geçiÅŸinin yoÄŸunlukla alakalı olduÄŸunu söyledik. Ä°ki ortamın yoÄŸunluÄŸunu karşılaÅŸtırmada karşımıza üç durum çıkar.

Hipertonik ortam: Çok yoÄŸun ortam olarak tanımlanır. Su oranı daha azdır. Bu nedenle osmotik basıncı yüksektir. Ä°ki ortamdan hipertonik olan su alma eÄŸilimindedir. Çok tuzlu su az tuzlu suya göre hipertoniktir.

Hipotonik ortam: Az yoÄŸun ortam olarak tanımlanır. Bol miktarda su içerir. Bu nedenle osmatik basıncı düÅŸüktür ve su verme eÄŸilimindedir.

Ä°zotonik ortam: Hücreyle eÅŸ yoÄŸunluÄŸa sahip ortamdır. Osmotik basıncı eÅŸittir. Bu nedenle hücreye su alıp vermez.

Bir hücreyi hipertonik ortama atarsanız su verip büzülür, hipotonik ortama atarsanız su alıp ÅŸiÅŸer, izotonik ortama atarsanız da hücrenin büyüklüÄŸünde bir deÄŸiÅŸiklik olmaz.

Ters Osmoz Nedir?

Ters osmoz su arıtma sistemlerinde yaygın olarak kullanılan bir teknolojidir. Bu sistemlerde suyun osmozun ters istikametine hareket ettirilmesiyle su arıtımı yapılır.

Ters osmozun en büyük avantajı suya kimyasal karıştırılmadan fiziksel prensiplerle arıtılmasıdır. Bunu yaparken dışarıdan enerji aktarılarak suyun az yoÄŸun ortamdan da çekilmesine olanak saÄŸlar.

Ters osmoz sistemlerinde çeÅŸitli iyonlar kullanılır. Bu iyonların kullanılması ile suya hareket kazandırılır. Bu teknoloji birçok arıtma sisteminde yaygın olarak kullanılmaktadır. Uygulama bir mühendislik uygulaması olarak fizik ve kimya bilgisi ile ÅŸekillenmiÅŸtir.

Osmoz Örnekleri

Canlı vücudunda ve canlı hücrelerinde sürekli osmoz gerçekleÅŸmektedir. Osmoz ya da yaygın bilinen tabiriyle ozmoza örnek olarak su içerisine atılmış kırmızı kan hücrelerini verebiliriz.

Kırmızı kan hücresinde osmotik basınç oluÅŸturan çeÅŸitli iyonlar bulunmaktadır. Bu hücreleri suya attığımızda aradaki basınç farkından dolayı hücre su alır. Belirgin bir ÅŸekilde hücrelerde ÅŸiÅŸme ve hacimce artış görülür.

Hücre zarının dayanabildiÄŸinden fazla su alındığında hücrenin parçalanıp dağıldığını görebiliriz. Çünkü hücre zarının dayanabileceÄŸi belirli bir su hacmi vardır. Bu aşıldığında zar yırtılır ve hücre içeriÄŸi dağılır.

Bir diÄŸer örnek çok tuzlu suya atılan hücredir. Tuzlu suyun yoÄŸunluÄŸu hücreden yüksek olduÄŸu için hücreden karışıma doÄŸru su geçiÅŸi olur ve hücre büzülür. Hücrelerde bulunan zarlar yarı geçirgen olduÄŸu için suyu rahatlıkla geçirebilir.


Etiketler:
  • biyoloji    
  • Yorumlar
    Yorum Yap