Sindirim Sistemi Organları

24.10.2017 - 19:40

Aldığımız besinleri kullanmaya hazır hale getirmek için sindirmemiz gerekir. Neredeyse bütün canlılar sindirim yapar. Sindirim yapmayan canlılar besinleri sindirilmiş haliyle alan parazitlerdir.

Gelişkin canlılarda sindirim sistemi bulunur. Sindirim sistemi organları bir arada uyumlu çalışarak sindirim sürecinin düzgün işlemesini sağlar.

Gelişkin canlılarda besinlerin kullanılmaya hazır hale getirilmesinde sindirim sistemi görevlidir.

Sindirim sisteminin temel amacı besinleri kullanılacak hale getirmektir. Besinleri enerji elde etmek ya da vücutta yapı taşı olarak kullanmak amacıyla tüketiriz. Sindirim ile bu besinler hem kullanılmaya uygun daha küçük parçalara gelir, hem de ayrıştırılır.

Canlıdan canlıya organların yapı ve görevleri değişkenlik gösterebilir. Bu konuda insan sindirim sistemini esas alacağız. Şimdi sindirim sistemini oluşturan yapı ve organlar üzerinde duralım.

Sindirim Sistemi Yapı ve Organları

Yukarıda da belirtiğimiz gibi sindirim sistemini oluşturan yapı ve organlar arasında görev paylaşımı vardır. Her bir yapı ve organın çeşitli görevleri vardır.

Ağız

Ağız sindirim sisteminin başlangıcıdır. Yemeği ilk ısırdığımız anda sindirim başlar. Ağız mekanik sindirim için çok önemlidir. Çünkü dişler sayesinde yiyecekler küçük parçalara ayrılır ve daha sonraki süreçte parçalanmaları kolaylaşır.

Tükürük ağızdaki önemli bir salgıdadır. Tükürük bezleriyle sürekli salgılanıp ağız içine bırakılan tükürük besinleri ıslatma görevini yerine getirir. Böylece sindirim daha kolay hale gelir. Ayrıca tükürükte bulunan enzimler sayesinde karbonhidratların kimyasal sindirimi de başlar.

Ağzımızdaki yemeği yeteri kadar çiğnersek sindirim kanalındaki diğer organların işi daha kolay olacaktır.

Yutak

Sindirim sistemi içerisinde yutak bir geçiş noktasıdır. Ağızdan sonra sindirim kanalında yutak gelir. Bir tarafta ağız ve burun boşlukları, diğer tarafta da yemek ve soluk borusu bulunur. Yutak bu dört çıkışın kesiştiği bir dört yol ağzı gibidir.

Yutma işlemi sırasında yutakta küçük dil soluk borusunu kapatır. Böylece yemeğin soluk borusuna kaçması engellenir. Yutkunmayla besinleri yemek borusuna aktarırız.

Yutakta sindirim gerçekleşmez. Sadece besinlerin taşınması sağlanır.

Yemek Borusu

Yutma hareketiyle yutaktan yemeği yemek borusuna aktarırız. Yemek borusu düz kaslardan oluşmuştur. 25 cm civarındaki bu yapı ile yemek mideye taşınmaktadır.

Yemek borusunda peristaltik hareketlerle yemeğin ilerlemesi sağlanır. Yemek mideye varınca uyarılır ve orada bulunan kaslar sayesinde kapak açılır. Böylece yemeğin mideye alınımı belirli bir yumuşaklıkta gerçekleşir.

Yemek borusu kaslarının zıt yönlü kasılmasıyla kusma olayı gerçekleşir. Kusmanın çeşitli sebepleri vardır.

Yemek borusunda da sindirim gerçekleşmez. Sadece besinler taşınır. Besinlerin yutaktan mideye geçişini sağlayan yapı yemek borusudur.

Mide

Mide güçlü kas duvarlarına sahip bir organdır. Mide sindirim sisteminde yiyecekleri öğütmekle görevlidir. Yemekler uzun süre midede bekleyebilir.

Tıpkı ağızdaki gibi midede de mekanik sindirim gerçekleşir. Mide kasları akordeon gibi oynayarak içerideki yiyeceği ezer. Midenin içerisindeki sıvı asidik bir karışımdır. Bu sayede mekanik sindirim daha kolay gerçekleşmektedir.

Kustuğumuzda boğazımızdaki yanma hissi mide asidinden kaynaklanır.

Mide aynı zamanda çeşitli enzimleri de salgılar. Ayrıca mekanik sindirimin yanında proteinlerin kimyasal sindirimi de midede başlar.

Midede öğütülen karışım iyice yumuşamış ve macun kıvamını almıştır. Artık besinler ince bağırsağa geçmeye hazırdır.

İnce Bağırsak

İnce bağırsak 7 – 8 metre uzunluğunda ve dar bir çapı olan katlı bir yapıdır. Sindirim sisteminin en hayati parçası ince bağırsaktır. Çünkü burada hem sindirim hem de emilim gerçekleşmektedir.

Yağların kimyasal sindirimi ince bağırsakta başlar. Ayrıca protein, yağ ve karbonhidratların kimyasal sindirimi burada sona erer. Sindirim ince bağırsakta tamamlanır.

Safra ve pankreas özsuyu ince bağırsağa dökülür. Böylece sindirim işlemi kolaylaşır.

Sindirimin tamamlanmasıyla birlikte besinlerin vücuda kazandırılması gerekir. İnce bağırsağın iç yüzeyinde villus adı verilen zar çıkıntıları bulunmaktadır. Bu zar çıkıntıları sayesinde ince bağırsak içeri doğru kıvrım yapmakta ve besinlerle temas yüzeyini arttırmaktadır.

Villuslarla alınan besin ince bağırsağa bağlı damarlarla ilgili organa taşınır. Böylece sindirimin esas işlevi yerine getirilmiş olur.

İnce bağırsağın mideden sonra gelen ilk 25 santimetrelik kısmına oniki parmak bağırsağı (duodenum) denir.

Kalın Bağırsak

Sindirim sisteminde ince bağırsaktan sonra kalın bağırsak gelir. 1.5 metre uzunluğunda olan bu bağırsağın çapı ince bağırsaktan daha geniştir.

Kalın bağırsakta sindirim gerçekleşmez. Sadece sindirilmiş besinden arta kalan su, vitamin ve mineral gibi besinlerin emilimi gerçekleşir. Böylece besinden alınması gereken her şey alınmış olur.

Kalın bağırsaktan sonra rektum ve anüs yoluyla sindirim artığı vücut dışına atılır. Böylece bir sindirim süreci tamamlanmış olur.

Sindirim Sistemine Yardımcı Organlar

Sindirim kanalı üzerindeki yapı ve organlara değindik. Ancak sindirimde diğer bazı organlar da önemli rol oynar. Bu organlara da kısaca değinelim.

Pankreas

Pankreasın vücut içinde birçok görevi vardır. Hormon salgılayıp kan şekeri düzenleyen pankreasın aynı zamanda sindirimde de önemli görevleri vardır.

Diğer işlevlerin yanı sıra pankreas enzimlerini ince bağırsağa salgılar. Bu enzimler, yediğimiz yiyeceklerden protein, yağ ve karbonhidratları parçalamaktadır.

Karaciğer

Karaciğerin birçok işlevi vardır. Karaciğer vücut için çok önemli bir organdır. Karaciğerin sindirim içerisinde iki tane temel görevi vardır.

Bunlardan ilki safra sıvısını üretip sindirim kanalına geçmesini sağlamaktadır. İkincisi ise ince bağırtan emilim sonrası gelen kanı saflaştırmaktır. Besinlerin depo edildiği, paketlendiği, ilgili yere gönderildiği ana işletme karaciğerdir.

Safra Kesesi

Safra kesesi armut şeklindeki bir yapıdır ve karaciğerin hemen altında bulunur. Adından da anlaşılacağı gibi safra kesesi safrayı depolar.

Safra karaciğerde üretilir, sonra depolanması gerekiyorsa bir kanal aracılığıyla safra kesesine gider. Sindirim gerçekleşeceği sırada safra kesesi ince bağırsağa safra sıvısını bırakır.

Konuyla ilgili daha detaylı bilgi almak ve sürecin nasıl işlediğini öğrenmek için sindirim sistemi konusuna çalışmalısınız.

Etiketler:

biyoloji

Yorumlar

Yorum Yap