Atatürk’ün Bilime Verdiği Önem

15.10.2017 - 20:37

Atatürk Türkiye Cumhuriyetinin kurucu lideri olarak hepimizin belli oranda tanıdığı biridir. Ancak Atatürk’ün bilime verdiği önem birçok kimse tarafından tam anlaşılmış değildir. Atatürk’ün eğitim ve bilimle ilgili ya da akıllı ilgili belirli sözleri vardır. Bu sözler söylendiği zaman okul duvarlarına asılmak için söylenmiş gibi dinlenip geçilir. Oysa durum bundan daha farklıdır.

Atatürk’ün bilimsel çalışmaları yakından takip ettiği, bu konuda aşırı hassas davrandığı bir vakıadır. Nasıl hayatını bilime adamış biri bilimle ilgili heyecan duyuyorsa Atatürk’ün yaşantısında bu heyecanı görebiliyoruz. Atatürk’ün yeni Cumhuriyette de yaptığı çalışmalar bunun bir sonucudur. Bu çalışmalara gelmeden önce Atatürk’ün bilimle ilgili yaklaşımları üzerinden değerlendirmeler yapalım.

Atatürk'ün bilime verdiği önem

Askerlik ve Bilim

Osmanlı Devleti ve önceki Türk devletleri askerliğe dayanmaktaydı. Askerliğin cesaret, atılganlık gibi hissi yanı dışında çok ciddi bir teknolojik yönü vardır. Türk orduları sadece cesaretli oldukları için güçlü olmamış, aynı zamanda askeri teknolojiyi de yakından takip etmiştir.

Osmanlı ordusunun geride kalması askeri teknolojisinin geride kalmasıyla paraleldir. Daha önceleri ateşli silahlara çok hızlı geçen, asker nakliyatını diğer ordulardan çok daha başarılı yapan Osmanlı ordusu bir dönem batı orduları karşısında güçsüz duruma düşmüştür.

Ancak zamanla batı askeri anlayışını kavramak ve iyi subay yetiştirmek üzere batılı tarzda harp okulları açılmıştır. Bu harp okullarında yabancıların sistemi örnek alınmaya çalışılmıştır. Bunun bir sonucu olarak da Osmanlı Devleti’nde son dönem asker sınıfının ciddi bilgi birikimine sahip olduğunu görüyoruz. Subayların ortalama eğitim düzeyi neredeyse diğer bütün meslek guruplarından daha yüksektir.

Atatürk’ün bilime, bilgiye ve eğitime bu denli yatkın olmasında zekâsının yanında asker olması da yatmaktadır. Yabancı dil bilen, iyi matematik bilen bir askerdir Atatürk.

Unutulmamalıdır ki askerlikte teknoloji ve bilim bir lüks merak değil bir mecburiyettir. İyi asker olmak için bilgi düzeyinizin yüksek olması, askeri yeniklere de açık olmanız gerekir. Bu dün de böyleydi, bugün de böyledir.

Atatürk’ün Bilim Merakı

Atatürk’ün bilim merakı sadece ülkenin gelişmesi amacından ileri gelmemektedir. Kendi yaşantısında bir bilim takipçisi olduğu, bilimsel dünyadaki gelişmeleri belli ölçüde takip ettiği açıktır.

Atatürk’ün kendi notlarına baktığımız zaman birçok bilimsel konuda fikir beyan ettiğini görüyoruz. Geometri kitabı yazdığını hepimiz biliyoruz zaten. Ortaya attığı dil teorisi, evrim teorisi ile ilgili düşünceleri, birçok önemli bilim adamını doğru seçip Türkiye’ye davet etmesi bütün bunlar bir araya geldiği zaman Atatürk’ün ciddi bir bilim merakı olduğunu görüyoruz.

Bir asker olan, hem de hayatının önemli bir bölümü savaş meydanlarında geçen, genç subaylığından Cumhuriyeti kurduğu vakte kadarki yoğun yaşamından bütün bunlara vakit bulması gerçekten hayret uyandırıcıdır.

Bir asker düşünün, komutanlık yapmış, savaş kazanmış, ülke kurmuş ve düşmanlarını alt etmiş. Sonra da akşam bilim insanlarıyla oturup bilimsel teoriler üzerine konuşabilmiş. Bu gerçekten tarihte az görülen bir durumdur.

Atatürk’ün Eğitim ve Bilimle İlgili Yaptığı Çalışmalar

Şüphesiz ki Atatürk yeni cumhuriyeti kurarken eski devletin sorunlarını biliyordu. Osmanlı Devleti’nin kurtulması için bu denli mücadele etmiş bir asker olarak sorunların farkındaydı. Batıyla arası açılan Türk toplumunun acilen kendine gelmesi gerekiyordu.

Eğitim ve bilim birbirine paraleldir. İyi eğitim almış öğrenciler yetişecek ve bilim yapacaktı. Ülkenin içinde olduğu ekonomik yoksunluk halinin acilen giderilmesi gerekiyordu. Çünkü belirli bir ekonomik seviyeye gelememiş toplumdan bilim çıkarmak imkânsızdır.

Bunun için ekonomik koşullar düzeltilirken bir yandan da bilimsel bir ortam oluşturmak için temeller atılıyordu.

Atatürk’ün eğitim ve bilimle ilgili ortaya koyduğu çalışmalar şöyle listelenebilir:

  • Yazı dilinde batıya entegre olmak ve batı bilimini yakalamak için Latince alfabeye geçişmiştir.
  • Tevhidi Tedrisat yasası çıkarılarak eğitimde birlik sağlanmıştır.
  • Yurt dışından iyi bilim insanları üniversitelere davet edilmiştir.
  • Yurt dışındaki iyi okullara öğrenciler gönderilmiştir.
  • İyi eğitim veren liseler açılmıştır.
  • Matematik ve geometri kitapları sadeleştirilerek düzenlenmiştir.
  • Ankara Üniversitesine bağlı olarak Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi kurulmuştur.
  • Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü 1935 yılında kurulmuştur.
  • Türk Dil Kurumu ve Türk Tarihi Kurumu gibi kurumlar kurulmuştur.

Atatürk bu ve benzeri birçok çalışmaya imza atmıştır. Eğitim ve bilim için kurumsallaşmaya giderken bir politikacı gibi değil bilim insanı gibi davranmıştır. Dil kurumu, tarih kurumu, üniversiteler çerçevesinde yapılan çalışmalarla Atatürk bizzat ilgilenmiştir.

Türkiye Cumhuriyetinde ve Atatürk’te Eğitim ve Bilim Anlayışı

Batı tarzı okullar Osmanlı’nın son dönemlerinde açılmaya başlanmıştır. Örneğin II. Mahmut tıpkı Atatürk gibi kurumların Batılaşmasını isteyen bir hükümdardır. Atatürk’ün anlayışı da bu çerçevede şekillenmiştir.

Ancak yeni Türkiye kurulunca eğitime ve bilime yaklaşım daha geniş bir çerçevede ele alınmıştır. Örneğin Osmanlı medreselerinde anlatılan Osmanlı tarihi yerine Türk Tarih Kurumunun çalışmalarıyla birlikte bütün Türk tarihi yerleştirilmiştir.

Atatürk “bilim tercümeyle değil, incelemeyle olur” demiştir. Bu da bilimde aktif rol oynamanın, üretici olmanın, taklitçi değil yenilikçi olmanın gerektiğini bilmesinden kaynaklanır.

Bir noktayı daha belirtmekte fayda var. Atatürk idealleri olan bir insandı ama hayalperest değildi. Bu nedenle elindeki toplumun şartlarını biliyor ve ona göre hedefler koyuyordu. Halkçılık, ekonomik bağımsızlık gibi kavramların önemiyle birlikte batıyla entegre olmanın yolunun demokrasiden geçtiğini biliyordu.

Bu nedenle Atatürk’ün bilim politikalarını Sosyalist rejimlerdeki tepeden inmeci bilim yaklaşımlarıyla karıştırmamak gerekir. Atatürk’ü bu noktada biraz daha toplumcu bir çizgide görebiliriz.


Etiketler:
  • eğitim    
  • bilim    
  • Yorumlar
    Yorum Yap