Polisakkaritler

24.12.2016 - 10:52

Çok sayıda monosakkaritin bir araya gelmesiyle oluşan karbonhidratlara polisakkarit denir. Poli Latince çok manasına gelir. Selüloz, nişasta, glikojen ve kitin en önemli polisakkaritlerdir. Polisakkaritler; glikozların farklı sayıda ve farklı şekilde glikozit bağıyla birleşmesinden ötürü farklı kimyasal ve biyolojik özellikler gösterir.

Polisakkarit Çeşitleri

Biyolojik olarak var olan birçok polisakkaritten önemli olanlarını ele alalım.

Selüloz

Bitkilerin yapısal polisakkaritidir. Dolayısıyla dünyada en çok bulunan karbonhidrat çeşididir. Bitkiler tarafından ana destek maddesi olarak kullanılan selüloz; çok sayıda glikoz moleküllerinden oluşmasına rağmen glikozit bağları diğer polisakkaritlerden farklıdır. Bu farklılık selülozun sindirilmesini kolaylaştırır. Sadece bazı bakteriler ve mantarlar ile sığır ve termit gibi özelleşmiş bağırsak mikroorganizmalarına sahip olan hayvanlar selülozu sindirebilir.

İnsanlar tarafından sindirilmese de selüloz; bağırsak görevlerine yardımcı olması ve bağırsak kanseri riskini azaltması bakımından önemlidir. Çünkü tahıllar ile diğer sebze ve meyvelerden alınan selüloz lifleri bağırsakların iç yüzeyindeki hücreleri uyararak bu hücrelerin mukus üretimlerini arttırır. Böylece besinler sindirim kanalından kayarak daha hızlı ilerleyebilir ya da daha hızlı sindirilir. Bu bakımdan selüloz insan sağlığı açısından belirli miktarlarda alınması gereken bir bileşiktir.

Bundan başka selüloz özellikle kağıt ve pamuklu giysilerin üretilmesi için endüstride yaygın olarak kullanılan bir hammaddedir.

Nişasta

Bitkilerin temel depo karbonhidrat şeklidir. Fotosentezde üretilen glikozun fazlası bitkilerde nişastaya dönüştürülerek kök, gövde ve meyve gibi kısımların lökoplastlarında depo edilir. Nişasta depolayan lökoplastlara özel olarak amiloplast denir. Birbirine bağlı yüzlerce glikoz molekülünden oluşmuş nişastanın bazı çeşitlerinde şeker birimleri düz bağlı iken (amiloz); bazı çeşitleri (amilopektin) dallanmış bir yapıyla bağlanmıştır. Nişasta özellikle tahıllar ve patates gibi yiyeceklerde bol bulunur. Otçul hayvanlar ise bu besinlerle alınan nişastayı sindirim sistemlerinde önce hidrolize uğratarak glikoz birimlerine ayırır ve daha sonra hücrelerine alıp kullanabilirler.

Glikojen

Hayvanların temel depo karbonhidrat çeşidi glikojendir. Glikojen ayrıca bakteri ve mantar hücrelerinde depo edilir. Glikojen de nişasta gibi yüzlerce glikoz molekülünün benzer şekilde glikozit bağlarıyla birleşmesinden oluşmuştur. Ancak nişastadan yapısal farkı zincirlerin daha geniş dallanmalar yapmasıdır. Glikojen insan ve diğer omurgalı hayvanlarda özellikle karaciğer ve kas hücrelerinde depo edilir. Gerektiğinde glikoz birimlerine hidroliz edilerek enerji ihtiyacının karşılanmasında kullanılır. Ancak bu kısa süreli bir çözümdür. Çünkü insanlar yemek yemediğinde glikojen depoları 1 günde tükenir.

Kitin

Böcek, örümcek, kabuklular ve eklem bacaklıların dış iskeletinin yapısında bulunan bir polisakkarittir. Dış iskelet, hayvanın yumuşak vücut bölgelerini çevreleyen bir kılıftır. Saf kitin, deri gibi yumuşaktır. Ancak yapısına kalsiyum karbonat tuzunun katılmasıyla sertleşir. Mantarlar da hücre duvarının yapısında selüloz yerine kitin bulundurur. Kitin selüloza benzer ancak selülozdan farklı olarak yapısında azot bulunur. Kitin sağlam ve esnek olduğundan ameliyat ipliğinin yapımında kullanılır. Ameliyat sırasında kullanılan, kitinden yapılan iplik yara iyileşince kendiliğinden erir.

Bunların dışında daha karmaşık bir polisakkarit türevi daha vardır. Heparin denilen bu polisakkarit insanlarda kanın damar içinde pıhtılaşmasının önlenmesinde görev alır.

Etiketler:

biyoloji

Yorumlar

Yorum Yap