Enerji Türleri

19.10.2016 - 12:35

Enerji kavramı hayatımızda çok karşılaştığımız bir kavramdır. Bilimsel olan bu kavramı, günlük yaşamda biz "enerjim kalmadı", "enerjim yok", "çok enerjik biri" gibi ifadelerde kullanırız. Enerji üzerinde düşünülmesi gereken bir kavramdır ve birçok türü vardır. Bu yazıda enerji türleri üzerinde duracağız. Enerji nedir daha önce açıklamaya çalışmıştık.

enerji türleri

Enerjinin birçok türü vardır. Bu türlerden en önemlilerine değinelim.

Kinetik Enerji

Futbol topuna vurduğumuz zaman hareket eder. Top havada kaleye doğru ilerlerken kinetik enerjisi vardır. Bu enerji topun hangi meziyetinden kaynaklanıyordur? Top hareket halindedir. Ancak hareket tek başına bir şey ifade etmez. Topla aynı hızla giden bir cisim için top duruyor görünür. Topun yere göre bağıl hareketi vardır. Bu hareket kinetik enerjiyi doğurur.

Enerji iş yapabilme kapasitesidir. Hareket de bir iş kapasitesidir. Hızı yüksek olan hareketin iş kapasitesi de büyük olur. Kinetik enerji formülü 1/2.m.v² şeklindedir.

Potansiyel Enerji

Bazen bir sistem sabit durduğu halde içinde hareket etme enerjisi birikmiştir. Bu durumda elde edilen kabiliyete potansiyel enerji deriz. Masanızın üzerinde duran kalemin bir potansiyel enerjisi vardır. Altından masayı aldığınız gibi yere kadar kendisi hareket edecektir. Başka bir müdahale yapmanıza gerek kalmadan hareket edebiliyorsa bir iş potansiyeli vardır demektir.

Aynı şekilde yayı sıkıştırdığınızda da bir potansiyel enerji elde edersiniz. Ancak buna fizikte yayın potansiyel enerjisi denir. Potansiyel enerji denince daha çok duran cisimlerin yüksekliğinden kaynaklanan enerji akla gelir. Potansiyel enerji formülü m.g.h şeklindedir.

Isı Enerjisi

Enerjinin türlerinden biri de ısı enerjisidir. Termal enerji de denilebilir. Sıcak bir bardak çayınızda ısı enerjisi vardır. Bunun sebebi ise ocakta ona ısı vermenizdir. Ocakta verilen ısı sonucu sıcaklık artışı olur. Moleküllerin hareketi artar. Aynı zamanda moleküllerin ikili çekim potansiyeli de artmıştır. Yani kinetik ve potansiyel enerji ısı enerjisi içinde bulunmaktadır.

Sıcaklık moleküllerin ortalama kinetik enerjisinin ölçüsüdür. Isı ile doğru orantılıdır ancak ısı gibi enerji değildir.

Kimyasal Enerji

Enerji çeşitlerinden biri de kimyasal enerjidir. Kimyasal enerjiyi basit bir örnek ile açıklamak işimizi kolaylaştıracaktır. Yeşil bitkiler fotosentez ile güneşten aldıkları enerji ile besin üretirler. Bu yolla enerjiyi besinin içerisindeki moleküler bağlara hapsetmişlerdir. Bizler o besini tüketince o enerjiyi solunum aracılığıyla açığa çıkarır ve kullanırız. Örneğin hareket ettiğimiz zaman o enerjiyi hareket enerjisine dönüştürmüş oluruz.

Kimyasal enerji moleküller ve atomlar arasındaki bağlarda bulunan enerjidir.

Elektrik Enerjisi

Atomların yörüngelerinde elektronlar bulunur. Bazı metallerde bu elektronlar o kadar serbesttir ki atomdan kolaylıkla ayrılabilirler. Atomdan atoma doğru elektron akışı seri halde olduğu zaman elektrik akımı oluşur. Akıma karşı maddeler çeşitli miktarda direnç gösterirler. Direnci ve maliyeti düşük olduğu için bakır en çok kullanılan elektrik telidir.

Akım dirençle karşılaştığı zaman ısı ortaya çıkar. Ya da elektrikten kaynaklanan manyetik alan ile iş yapılır. İşte farklı türde enerji olarak karşımıza çıkan bu enerji elektrik enerjisidir. Sıcaklık, ışık, manyetik alan gibi sonuçları karşımıza çıkarır.

Elektromanyetik Enerji

Dünya enerjisini güneşten alır. Aldığı enerjiyi ışık yoluyla elde eder. Işık aslında elektromanyetik radyasyondur. Işıkta foton denilen tanecikler vardır. Bu tanecikler dalga ile birlikte hareket ederler ve enerji taşırlar. Elektron atom içerisinde yörünge değiştirdiğinde fotonlar açığa çıkar. Ayrıca yüklü taneciklerin hareketiyle de fotonlar açığa çıkar. Fotonla beraber ortaya çıkan bu enerji elektromanyetik enerjidir.

Elektrokimyasal Enerji

Pil örneği ile kolaylıkla anlayabileceğimiz enerji türüdür. Pilde enerji kimyasal yol ile tutulur. Nasıl ki besindeki kimyasal enerji vücutta harket enerjisi olarak kullanılıyordu. Aynı şekilde pilde hapsolan enerji de elektrik enerjisi olarak kullanılır.

Ses Enerjisi

Ses dalgaları hava moleküllerini titreştirerek ilerlerler. Bu titreştirme, kinetik enerjidir aslında. Elimizdeki sopayı bir tenekeye vurduğumuz zaman havada meydana getirdiğimiz dalga ona hareket potansiyeli verir. Bu potansiyel sonra harekete dönüşür ve ses böylece yayılır. Sesin hava moleküllerini hareket ettirici etki de ses enerjisidir.

Nükleer Enerji

Nükleus çekirdek demektir. Nükleer enerji atomun çekirdeğinde hapsolmuş enerjidir. Bir tek atomda hapsolan enerji bile çok yüksektir. Güneşin bu büyük enerjisi atomların çekirdeğinden kaynaklanmaktadır. Güneşte sürekli çekirdek tepkimeleri görülmektedir.

Atom çekirdeğinin parçalanması ile nükleer enerji açığa çıkar. Atom bombası bu prensiple üretilmiştir. Bu olaya fisyon denir. Atomun çekirdeğinin kaynaşması da yine büyük bir enerji demektir. Hidrojen bombası ve güneş enerjisinin mantığı budur. Bu olaya ise füzyon denir. İki olayda da atom çekirdeği enerjiye dönüşmektedir.

Maddedeki boşlukları çıkarırsak sadece atom çekirdekleri kalır. Peki, çekirdek nasıl enerjiye dönüşür? Albert Einstein maddenin bir tür enerji olduğunu göstermiştir. E = m.c² formülü bunu açıklamaktadır.

Etiketler:

fizik

Yorumlar

Yorum Yap