Edebi Metin Nedir?
Bu yazıda edebi metin nedir sorusunun cevabını arayacağız. Edebi metin kavramı edebiyat dersinin her safhasında karşımıza çıkar. Günlük hayatta sürekli karşımıza okumak üzere metinler çıkmaktadır. İnternette gezinirken, bir dergiyi karıştırırken sürekli yazılı metinlerle karşılaşırız. Peki bunların hangisi edebi metindir hangisi edebi metin değildir? Bu soruyu cevaplayabilmek için edebi metin nedir sorusuna cevap verebiliyor olmamız gerekir.
Edebi metin öncelikle edebi değer taşıyan metindir. Edebi değeri olmayan bir yazı kesinlikle edebi metin sınıfına girmez. Edebi değer taşımak edebiyat ürünü olmakla mümkün olur. Edebiyat sanatın bir alt dalıdır. İçerisinde kurgu, üretme, güzel anlatım gibi birçok faktör bulunur. Bu faktörlerden biri ya da birkaçını bulunduran metinlere edebi metin denir.
Edebi metinlerde sanatsallık ön planda olduğu için edebi değer taşırlar dedik. Roman, hikaye, şiir gibi eserlerin tamamı edebi değer taşıdıklarından edebi metindirler. Ancak bilgi verme amacıyla oluşturulmuş düz yazılar edebi metin sınıfına girmezler. Örneğin ders kitabınızda bir konunun anlatılması için kullanılan metin kısmı edebi metin sınıfına dahil edilmez. Ancak bir şiir ya da bir öykünün belirli bir kısmı edebi metin olarak ele alınır.
Edebi metinler kurmaca metinlerdir. İnsan beyni tarafından üretilirler. Edebi metinde var olan kurmaca gerçek hayatta gerçekleşmişse bile sanatçının yazıya dökmesiyle edebi bir nitelik kazanıyorsa bu da artık edebi metin kategorisine giriyor demektir. Bu açıdan tarihi romanlar sanat eseri oldukları için yine edebi metindirler.
Edebi Metinin Özellikleri
Edebi metin diğer bir deyişle sanatsal metin bilgi amaçlı metinlerden farklı olduğu için kendine ait özellikler taşır. Bu özelliklerden başlıcalararını şöyle sıralayabiliriz:
- İnsanın duygu ve düşünce anlamında zenginleştirir.
- Okuyucuya sanatsal bir haz sunar.
- Özenli bir anlatımdan oluşur.
- İnsan beyninin bir ürünüdür.
Edebi Metin Türleri
Edebi metinler iki guruba ayrılır. Bunlar;
- Anlatmaya bağlı edebi metinler
- Göstermeye bağlı edebi metinler
Şeklindedir.
Roman, hikaye, şiir, masal, destan anlatmaya bağlı edebi metinlerdendir. Meddah, orta oyunu, karagöz, tiyatro, sinema gibi metinler ise göstermeye bağlı edebi metinlerdir.
Burada tiyatronun bir metin olduğu anlaşılmayabilir. Aslında durum çok basittir. Tiyatro da sanatsal kaygıyla yazılmış bir metindir. Ancak tiyatroda biz metni okumayız onun yerine izleriz. İzleyiciler metni canlandırır. Aynı durumda orta oyununda da geçerlidir.
Edebi metinler sanatsal özellikler taşıdığı için okuyucusundan bağımsız düşünülemez. Bu açıdan bakıldığında edebi metinler öznel nitelik taşır. Ancak edebi olmayan bir metin nesnel nitelik taşır. Bilgi amaçlı okuduğumuzun bir haberi ya da bilimsel makaleyi pek öznel algılayamayız. Çünkü kullanılan dil objektif bir dildir. Bu açıdan bilimsel yazılar herkese aynı hitap ederler ve edebi metin değildirler.
Edebi metni okuyan okuyucu öznel yorumunu ona katar. Bu metnin kişide uyandırdığı duyguyu şekillendirecektir. Edebi metnin en önemli özelliklerinden birisi de duygu barındırmasıdır.
Neden Edebi Metin Okuruz?
Yazı okumak sadece bir şey öğrenmek için yapılan bir iş değildir. Aynı zamanda kişinin kendisiyle başbaşa kalması için de iyi bir yoldur. Doğrudan fayda beklemediğimiz edebi metinlerden dolaylı fayda görürüz. En başta bundan zevk alırız. Nasıl bir oyun oynamaktan keyif alıyorsan aynı şekilde edebi değer taşıyan eserler okuyarak da keyif almaya çalışırız. Ancak bu keyfi alırken birçok fayda da görürüz. Örneğin edebi metinler düşünce kapasitemizi ve hayal gücümüzü geliştirir. Duygularımızı zenginleştirir. Zekamızı geliştirir. Bu gibi faydaları edebi metinler bizlere sağlarlar.
Sanatın en yoğun yaşadığı yerler edebi metinlerdir. Sanat üretmek ise edebi metinler de üretilmiş en değerli şeyler arasında yer alır. İnsanoğlu sanata doğuştan bir ihtiyaç duyar. İnsanların mağaraya resimler çizmesinden bu yana bir şeyler üretme isteği insanda hep var olmuştur. Üretilen bir şeyin muhatabında karşılık bulması onu daha da değerli kılar. Bu nedenle sanata duyduğumuz ihtiyacın bir yansıması olarak da sanatsal metinleri okuruz.
Etiketler:
Son Eklenenler
- Tarımla İlgili Meslekler
- Matematiği İyi Olmayanlar Hangi Mesleği Seçmeli?
- Antropoloji Nedir?
- Dünyanın Kaç Türlü Hareketi Vardır?
- Toplumsal Düzeni Sağlayan Kurallar Nelerdir?
- Cumhuriyet Yönetiminin Değerleri Nelerdir?
- İklim ve Hava Olayları Arasındaki Fark
- 1 Asal Sayı Mıdır?
- Homeostasi nedir?
- 2 ile Bölünebilme Kuralı