Yazınsal Türler - Konu özeti - Webders.net
Edebiyat

Yazınsal Türler Konu Özeti

Yazınsal türleri özetlersek iki baÅŸlık altında toplamamız gerekir. Bunlar nesir türleri ve nazım türleri olarak guruplandırılacaktır.

Düzyazı (Nesir) Türleri

Önce düzyazı yani nesir türleri üzerinde özet olarak duralım.

Masal

Yeri ve zamanı belirsiz hayal ürünü ve olaÄŸanüstü olayların çoÄŸunlukla insanüstü özelliklere sahip kahramanlar etrafında anlatıldığı, eÄŸiticilik özelliÄŸi ağır basan sözlü ve anonim edebî metinlerdir. Kısa, yoÄŸun ve sanatlı bir anlatımı vardır. DöÅŸeme ya da tekerleme ile baÅŸlar.

Olay bölümü masalın asıl bölümüdür. Dilek bölümüyle son bulur. Evrensel deÄŸerler iÅŸlenir, iyilik-kötülük gibi zıt durumlar içerir.

Öykü

Yazarın yaÅŸamış ya da yaÅŸanması mümkün bir olayı yer ve zamana baÄŸlayarak kurguladığı; ayrıntılara inmeden, yoÄŸun ve çarpıcı bîr anlatmaya dayalı kısa edebî metinlerdir. Öyküde vurgu olaydadır.

Roman

Yazarın yaÅŸanmış ya da yaÅŸanması mümkün olaylar zincirini bütün karmaşıklığı ve ayrıntılarıyla bir bütünsellik içinde yer ve zamana baÄŸlayarak kurguladığı anlatmaya dayalı edebî metinlerdir. Romanda vurgu kahramandadır.

Makale

Herhangi bir konuda gerçekleri açıklamak, görüÅŸ ve düÅŸünceler öne sürmek ya da bir tezi savunmak, desteklemek için bilimsel verilere dayalı, süslü anlatımdan uzak bir dille yazılmış, nesnel iddialar ve gerekçeler içeren gazete ve dergi yazılarına makale denir.

Fıkra

Genellikle gazetelerde güncel ya da gündelik olayları, görüÅŸlerini kanıtlama gereÄŸi duymadan, derinliÄŸe inmeden, özgün bir üslupla ele alan kısa, yoÄŸun yazılara fıkra denir.

SöyleÅŸi

KiÅŸinin, toplumun büyük kesimini ilgilendiren gündelik olaylarla ilgili duygu ve düÅŸüncelerini, gazetelerde ya da dergilerde okuyucu ile konuÅŸuyormuÅŸ gibi içten bir hava içinde aktardığı yazılardır.

Deneme

KiÅŸinin herhangi bir konuda kiÅŸisel görüÅŸlerini, kesin kurallara varmadan ve kanıtlama ihtiyacı duymaksızın özgürce ve kendisiyle konuÅŸuyormuÅŸ gibi samimi bir dille anlattığı yazı türüdür.

EleÅŸtiri

Objektif bir bakış açısıyla sanatsevere ve sanatçıya yol göstermek amacıyla herhangi bir sanat eserini olumlu ve olumsuz bütün yönleriyle deÄŸerlendiren ve deÄŸerlendirmelerini örneklerle destekleyen yazılara eleÅŸtiri denir.

Anı

KiÅŸinin geçmiÅŸ yaÅŸantılarından kesitleri, sanatsal bir üslupla anlattığı yazılardır. Yazınsal tür olarak hangi tarzda yazılırsa o tarza daha yakın olur.

Günlük

YaÅŸanan olayların ve izlenimlerin tarih atılarak, günü gününe yazılması ile oluÅŸan kısa yazılardır. Yazınsal türler içerisinde en bireysel olan türdür.

Mektup

Bir duygu, düÅŸünce veya izlenimin birine aktarıldığı yazılardır.

Röpörtaj

Özel bir konu hakkında, konunun uzmanıyla yüz yüze, soru cevap ÅŸeklinde hazırlanan metinlerdir. Mülakatı yapan kiÅŸi, konuÅŸmayı kendi planı doÄŸrultusunda düzenleyerek mülakat metnini oluÅŸturur.

Biyografi

Ünlü kiÅŸilerin hayatlarını, eserlerini ve yaptıklarını belgelere dayandırarak tüm yönleriyle açık ve sade bir dille anlatan yazılardır.

Otobiyografi

KiÅŸinin kendi biyografisini yazmasıyla ortaya çıkan eserdir.

Söylev (Nutuk)

Bir topluluÄŸa belli düÅŸünceleri aşılamak, o topluluÄŸu duygulandırıp çoÅŸturmak amacı taşıyan güzel ve etkili konuÅŸma metinleridir.

Gezi Yazısı

KiÅŸinin gezdiÄŸi yerler hakkında okuyucusunun bir fikir sahibi olabilmesi için bilgi verdiÄŸi ve öznel deÄŸerlendirmelerini sunduÄŸu yazı türüdür.

Tiyatro

Yazarın yaÅŸanmış ya da yaÅŸanması mümkün bir olayı sahnede canlandırılması amacıyla kurguladığı göstermeye dayalı edebî metinlerdir. Tiyatroyu Trajedi, Komedi ve Dram olarak üç alt baÅŸlığa ayırabiliriz.

Åžiir (Nazım) Türleri

Åžiir yazınsal türler içerisinde iki temel parçadan bir tanesidir. Åžiirsel yazıları çeÅŸitli özelliklerine göre sınıflandırabiliriz.

1) Lirik Åžiir

CoÅŸku dolu bir anlamıtı olan duygu yüklü ÅŸiirlerdir.

2) Pastoral Åžiir

DoÄŸa güzellikleri, köy yaÅŸamı, kır sevgisi gibi içerÄŸi olan ÅŸiirlerdir.

3) Epik Åžiir

SavaÅŸ, kahramanlık, yiÄŸitlik gibi konuları iÅŸleyen çoÅŸkulu ÅŸiirlerdir. DoÄŸal epik ve yapay epik olmak üzere ikiye ayrılır.

4) Satirik ÅŸiir

Bir toplumun veya toplumu oluÅŸturan belli parçaların eleÅŸtirildiÄŸi ÅŸiirlerdir.

5) Dramatik Åžiir

Karşılıklı konuma ÅŸeklinde olan ÅŸiirlerdir. Manzum yazılmış tiyatro metinleri bu türe girer.

Åžiirde Åžekil Özellikleri

Åžiirde satırların her birine dize (mısra), iki dizeden oluÅŸan ÅŸiir birimine beyit, dört dizeden oluÅŸan ÅŸiir birimine ise dörtlük denir. Åžiirde hece sayısına veya hecelerin ses deÄŸerine göre ahenk oluÅŸturulur. Bu da iki Türk Edebiyayı'nda genellikle iki ölçüyle saÄŸlanmaktadır. Ä°lki hece ölçüsüdür. Mısralardaki hece sayısının eÅŸitliÄŸine dayanır.

Edebiyatımızda genellikle 11'li hece ölçüsü kullanılmıştır. Ä°kincisi ise aruz öçlüsüdür. Bu ölçüde hecelerin uzunlukları ve açık veya kapalı olmaları esastır. Divan edebiyatında aruz çok yaygındır. Bunların dışında iki ölçüyü de kullanmayan ÅŸairler 19. yüzyılda ortaya çıkmışlardır. Bu ÅŸairler eserlerinde herhangi bir ölçü kullanma gereÄŸi duymamışlardır.

Uyak

Dizelerde genellikle son seslerin aynı olması olayıdır. Tek harf aynı olunca yarım uyak, iki harf aynı olunca tam uyak, ikiden fazla harf aynı olunca da zengin uyak denir. EÄŸer aynı olan sesler dizelerde aynı anlamda kullanılmışsa buna redif denir. Yazınsal türlerden nazım türü olanlarda kullanılır.

Uyak düzenlerine göre de çeÅŸitli türler ortaya çıkmıştır. Bir dörtlükte uyaklar sırasıyla aabb veya aaab ÅŸeklinde gidiyorsa buna düz uyak, abab ÅŸeklinde gidiyorsa çapraz uyak, abba ÅŸeklinde gidiyorsa da sarmal uyak denir.

Yorumlar
Sen de Yaz