Söz Sanatları Özet

Söz sanatları edebiyatın en önemli konularından biridir. Edebiyat büyük oranda sanatlı söz söyleme yeteneğine dayanır. Detayını anlattığımız söz sanatlarını özet olarak da görüp hızlıca hatırlayalım.

Teşbih (Benzetme)

Sözü daha etkili hale getirmek için aralarında ilhi bulunan iki unsurdan güçsüz olanın güçlü olana benzetme sanatıdır. Benzeyen, benzetilen, benzetme yönü ve benzetme edatı olamak üzere dört unsurdan oluşur. Gibi, kadar, sanki gibi kelimeler en çok kullanılan benzetme edatlarıdır.

Bazı benzetmelerde sadece benzetilen ve benzeyen birlikte kullanılır. Bu tarz benzetmelerde benzetme edatı yoktur. Bunlara Teşbih-i Beliğ (Güzel Benzetme) denir.

İstiare (Eğretileme)

Benzetmenin asıl unsuru olan benzeyen ve benzetilenden yalnızca biri kullanılarak yapılan benzetme sanatıdır. Açık istiare ve kapalı istiare olmak üzere iki türü vardır. Benzetme unsurlarından yalnızca benzetilenle yapılan istiareye açık istiare denir.

Açık istiarede sadece benzetilen vardır. Benzetme unsurlarından yalnızca benzeyen ve benzetme yönü ile yapılan istiareye de kapalı istiare denir.

Mecaz-ı Mürsel (Ad Aktarması)

Benzetme amacı güdülmeden bir sözü ilgili olduğu başka bir söz yerine kullanma sanatıdır. Örneğin bütün sınıf ayağa kalktı cümlesinde sınıf kelimesi sınıftaki öğrenciler anlamında kullanılmıştır.

Teşhis (Kişileştirme)

İnsan dışındaki canlı, cansız varlıklara insana özgü nitelikler yakıştırma sanatıdır. Her teşhis aynı zamanda kapalı istiaredir.

İntak (Konuşturma)

İnsan dışındaki varlıkları konuşturma sanatıdır.

Kinaye

Bir sözü hem gerçek hem de mecaz anlamda kullanma sanatıdır.

Tevriye

İki değişik anlamı olan bir sözü bir dize ya da bir beyitte iki anlama da gelecek şekilde kullanma sanatıdır. Örneğin: Bu kadar letafet çünkü sende var. Beyaz gerdanına bir de ben gerek.

Ben: 1. tekil şahıs zamiri, vücuttaki benek

Hüsn-i Talil

Sebebi bilinen bir olayı, gerçek sebebinin dışında başka, güzel bir nedene bağlama sanatıdır.

Tecahül-i Arif

Anlam inceliğini oluşturmak için herkesçe bilinen bir gerçeği bilmiyormuş gibi aktarma sanatıdır.

Mübalağa (Abartma)

Bir şeyi olduğundan daha fazla ya da daha az gösterme sanatıdır.

Tariz

Bir kişiyi iğneleme, bir konuyla alay etme veya sözün tam tersini kestetme sanatıdır.

Tekrir

Bir sözü birkaç kez tekrar etme sanatıdır.

Telmih

Söz arasında herkesin bildiği bir olaya ya da bir kahramana işaret etme sanatıdır.

Tenasüp (Uygunluk)

Anlam yönüyle birbiriyle alakalı sözcükleri bir arada kullanma sanatıdır.

Tezat

Birbirine zıt kavramları bir arada kullanma sanatıdır.

Cinas

Yapıları aynı, anlamları farklı sözcüklerle uyak yapma sanatıdır.

Lüff ü Neşr

Bir dizede iki ya da daha fazla kavramdan bahsettikten sonra diğer dizede onlarla ilgili benzer ya da karşıt sözleri kullanma sanatıdır.

Aliterasyon

Ara sesin veya hecenin tekrarlanamsı sanatıdır.

Seci

Düz yazıda cümle içinde ya da sonunda uyaklı sözcükler kullanarak ahenk sağlama sanatıdır.