Edebiyat

Yunan Edebiyatı

Homeros (M.Ö. 7. yy)

Yunan duygu ve düşüncesinin ilk ürünleri olan ilyada ve Odysseia adlı destanların derleyicisidir. İlyada destanında, Yunanlıların Truvalılarla 10 yıl savaşıp, sonunda onları yenmeleri anlatılır. Ayrıca bu destanda eski Yunanlıların gelenek ve görenekleri, dini ve felsefi inançları ve Çanakkale yöresinin tarihi coğrafyası hakkında önemli bilgiler vardır. Konusu, kuruluşu ve anlatım yöntemleri bakımından İlyada'dan farklı olan Odysseia'da ise Truva'nın yıkılışından sonra, yurdu İthake'ye dönmek üzere yola çıkan Akha önderlerinden Odysseus'un on yıl süren yolculuğu sırasında başından geçen olaylar anlatılır. Yapıtları ilk edebiyat ürünleri olmasına rağmen sağlam yapısı ve epik anlatımıyla dünya edebiyatının önemli yapıtlarından sayılır.

Yapıtları

İlyada, Odysseia: Destan

Aisopos (M.Ö. 7. yy)

Fabl (kahramanları hayvan olan masal) ustası olarak tanınmış, fabllarında ibret dersi vermeye çalışmıştır. Daha çok Ezop diye bilinir.

AtinalIların "Aisopos masalı" diyerek söyleyegeldik- leri, milattan önceye ait masallar bu yazara dayandırılır. Hayvan masalları olan bu fabllarla ibret ve ahlak dersi verilir. Önceleri bir edebi tür sayılmayan bu fabllar, sonraki dönem şair ve yazarlarını, özellikle Fransız sanatçısı La Fontaine'i etkilemiştir.

Yapıtları

Ezop Masalları: Fabl türünde masal

Aiskhylos (M.Ö. 5. yy)

Eski Yunan’da en büyük tragedya yazarıdır. İlk defa, tragedyanın aktör sayısını ikiye çıkararak, koro yerine diyalogu ön plana çıkarmıştır. Tragedyalarında, tanrıların belirleyici gücüne önem vermiş; dünyayı ve insanları tanrıların, olması gerektiği gibi, iyi bir şekilde yönettiği, tanrılara isyan edenlerin cezalandırılması gerektiği tezini savunarak, yerleşik düzeni, gelenekleri ve toplum ahlâkını benimsemiştir.

Yapıtları

Zincire Vurulmuş Prometheus, Persler, Yalvaran Kızlar, Agamemnon: Tragedya

Sophokles (M.Ö. 5. yy)

Eski Yunan edebiyatının üç büyük tragedya yazarın- 1 dan biridir. Tragedyalarında gerçeği değil, ideali, yani olanı değil, olması gerekeni göstermiştir. Tragedyalarında insanlar alınyazıları ve tanrılarla mücadele ederler. Ancak sonunda yenilen insanlar olur. Koronun önemini azaltmış, onu, eylemin dramatik etkisini yoğunlaştıracak şekilde kullanmıştır.

Yapıtları

Aias, Antigone, Kral Oidipus, Elektra, Trakhis Kadınları, Oidipus Kolonos’ta: Tragedya

Euripides (M.Ö. 4. yy)

Eski Yunan edebiyatı tragedya yazarıdır. Edebiyatın yanı sıra, felsefeyle de ilgilenmiş, tiyatroya konu, dekor ve sahne düzeni bakımından yenilikler getirmiştir. Tragedyalarında, kadın rollerine önem vermiş; aşk ve insan-tanrı mücadelesi yerine insanın kendi kendisiyle olan mücadelesini işlemiştir.

Yapıtları

İphigenia, Helene, Medeia, Alkestis, Elektra, Herakles: Tragedya

Aristophanes (M.Ö. 4. yy)

Gelenekçi bir anlayışa sahip olup sanat, siyaset ve felsefe alanlarında yapılan yenilikleri ve yenilikçileri eleştirmiştir. Halk tabakaları arasındaki çatışmaları konu edinen ince yergili komedyalar yazmıştır. Yapıtlarında, dilinin zenginliğinin yanında keskin alaycılığı göze çarpar.

Yapıtları

Eşekarıları, Kurbağalar, Kuşlar, Atlılar, Bulutlar: Komedya

Platon (Eflatun)(M.Ö. 4. yy)

Ahlak ve erdem üzerine geliştirdiği düşüncelerini, devlet-toplum-birey ilişkisi içinde açıklayan bir düşünürdür. Hocası Sokrates gibi, sokaklarda ve pazaryerlerinde öğretim yapmak istememiş; tam tersine, ne yaptığını bilmeyen kuru kalabalıktan uzak bir yerde bir okul kurarak, seçkin öğrenciler yetiştirmeyi düşünmüştür. Bunun için meşhur okulu Akademi'yi kurmuştur. Amacı, öğrencilerine bilgi aşkını aşılayarak, onları filozof bir yönetici olarak yetiştirmektir; bu yüzden ahlak ve siyasete ağırlık vermiş, ancak bunları mantık ve matematikle temellendirmeyi ihmal etmemiştir.

Yapıtları

Devlet, Diyaloglar: Düşünce

Aristotales (M.Ö. 4. yy)

Mantığı, metafiziği, fiziği ve biyolojisiyle,' modern çağa kadar otorite olmuş Yunanlı bilim adamı ve düşünürdür. Varlığın ne olduğunu araştırmış, yapıtlarında bu doğrultudaki düşüncelerini dile getirmiştir. Hem Platon'un idealarına hem de Demokritos'un maddi atom görüşüne karşı çıkmıştır. Ahlaki değerleri teminat altına alacak bir teori ve bilimsel doğruları ortaya koyacak bir kuram, bilime ve ahlaka hakkını verebilmek için, atomlar veya idealar benzeri gözle görülemez varlıkların var oluşunu öne sürmeyecek bir teori arayışı içinde olmuştur.

Yapıtları

Organon, Metafizik, Politika, Poetika, Niko- makhos'a Ahlak: Düşünce

Latin Edebiyatı

Latin edebiyatında aşağıdaki sanatçılar karşısında verilen alanlarda tanınmıştır.

Cecero: Söylev

Vergillius: Pastoral ve epik şiir

Horatus: Satirik ve didaktik şiir

Seneca: Felsefe ve tragedya

Platus: Komedya

İtalyan Edebiyatı

Dante (1265 - 1321)

Rönesans’ı hazırlayan sanatçıların başında gelir. İtalya’nın önde gelen aşk şairlerinden biri olarak üne kavuşan sanatçı, ilk olarak “Yeni Hayat” adlı yapıtını yazar. Yapıt, sanatçının şiirlerini ve bu şiirlerin hangi sebeplerle yazıldığına dair açıklamalarını ve şiirlerin yapısal çözümlemelerini içeren bir düzyazı-şiir çalışmasıdır. Sonraları yoğun felsefe çalışmalarına başlar; felsefi konularda şiirler yazmayı sürdürür. Bir ara bütün İtalya’yı kapsayan gezilere çıkar. “Belagat” ve “Şölen” adlı yapıtlarını kaleme alır. Bu yapıtlardan ilki, dil ve şiir üzerine görüşlerini; İkincisi ise felsefe üzerine düşüncelerini ve felsefi bir bakış açısıyla şiirlerine ilişkin yorumlarını içerir.

Sanatçı otuz beş yaşına kadar, günah-sevap kaygısı taşımadan yaşar. Otuz beş yaşındayken Papa, herkese “Kiliseye dön!” çağrısı yapar. Ünlü sanatçı bu davete uyar ve mistik bir yaşama döner. Bundan sonra, sanatçıya asıl ününü kazandıran “İlahi Komedya”yı yazar.

Edebiyatımızda “Otuz Beş Yaş” şiiriyle ün kazanmış Cahit Sıtkı da yine bu şiirinde, otuz beş yaşına gelince, Dante’nin ömrü yetmiş yaş olarak kabul eden görüşünden hareketle: “Yaş otuz beş! Yolun yarısı eder / Dante gibi ortasındayız ömrün” diyerek yaşamla yüzleşir, ölümü ve ahireti hatırlar.

Yapıtları

İlahi Komedya: Teolojik ve felsefi konuları içerir. Destan tarzında yazıldığından yapay destan olarak kabul edilir. Sanatçının Cehennem, Araf ve Cennet'e yaptığı hayali bir seyahatin öyküsüdür.

Yeni Hayat: Şiir ve şiir yorumları

Belagat, Şölen: Dil, şiir ve felsefeyle ilgili düşüncelerini içerir.

Petrarca (1304 - 1374)

Hümanist düşünceleri, ürik şiirleri ve şarkılarıyla Avrupa’da yüzyıllar boyu edebiyat ve düşünce çevresinde etkili olmuştur. Lirik şiirleri kendinden sonraki dönemleri büyük ölçüde etkilemiştir. Onun gerçekçi ve bir o kadar da içli şiirlerinin en önemli etkileri Fransız şairleri Ronsard ve Lamartine'de görülmektedir. İleride Ronsard'da göreceğimiz "sone" tarzı, Petrarca'nın İtalyan halk edebiyatı kaynaklarına inerek bulduğu ve kullandığı bir tarzdır. Şiirlerini Dante'nin izinde giderek, İtalyanca yazmıştır.

Yapıtları

Afrika: Romalı Komutan Scipio’yu anlatan destan

Boccacio (1313 - 1375)

Dünya edebiyatında ilk öykü sayılan “Decameron” ile Batı edebiyatını geniş ölçüde etkilemiştir. Yazı dili olarak Latincenin kullanıldığı on dördüncü yüzyıl İtalya'sında, başyapıtı "Decameron"u halk ağzıyla -İtalyanca- yazmış, bu kitabında hem bir çağın günlük yaşama biçiminden gerçekçi gözlemler aktarmış, hem de İtalyan dilinin daha sonraki gelişme aşamalarına kaynak oluşturacak bir düzyazı düzeni kurmuştur.

Bir ara şiir yazmaya kalkışsa da Dante'nin ve Petrarca'nın şiiriyle yarış edemeyeceğini anlayınca şiiri bırakır. “Decameron”un ardından sanatçı, yaşamı olduğu gibi kabullenen iç dünyasında kırgınlıkların, sıkıntıların ağır bastığı bir kötümserliğe yönelir. Yaklaşan yaşlılığın eşiğinde kendini Latin klasiklerini incelemeye, filoloji çalışmalarına verir.

Yapıtları

Decameron: Öykü. 1348'de Avrupa'da büyük bir veba salgını olur. Salgın boyunca tanık olduğu olaylardan etkilenen sanatçı, 1348'de başlayıp bitirdiği bu yapıtında salgın günlerinin Floransa'sını ele alır. Yapıt, biçimsel yönleriyle "ortaçağ" temalarına bağlı kalsa da, hümanizmanın tohumlarını taşıyan bir kültürün habercisidir.

Fransız Edebiyatı

Montaigne (1533 - 1592)

Dünya edebiyatında deneme türünün ilk örneklerini vermiş ve bu türün kurucusu kabul edilmiştir. Almanya ve İtalya'yı gezdikten sonra şatosuna çekilerek kendini bütünüyle felsefe ve edebiyata vermiştir. Felsefede akıl ilkelerine dayalı kuşkucu bir yöntemi benimsemiştir. İnsanı, özellikle de kendini büyük bir açık sözlülükle anlattığı, dünya edebiyatının başyapıtlarından olan “Denemeler” adlı yapıtı için: "Ben kitabımı yaptığım kadar, kitabım da beni yaptı." demiştir.

Denemeler'ini yazdığı yirmi yıl içinde (1572-1591) kendini kitabına, kitabını kendine göre ayarlamakla uğraşmıştır. Şatosunun kulesine öyle kapanmıştır ki ülkesini kasıp kavuran en kanlı kavgalar, evine kadar sokulan eli bıçaklı insanlar bile onu telaşa düşürmemiş, kitabını yazmaktan alıkoymamıştır.

Yapıtları

Denemeler: Deneme

La Fontaine (1621 - 1695)

Fabl türündeki masallarıyla ünlü Fransız yazarı. Masallarında, hayvanlara ahlaki karakterler vererek onların şahıslarında bazı insan karakterlerini eleştirmiş bir ahlak dersi vermiştir. Konuşma şeklinde akıcı şiirleri, fabllarındaki eleştirileri, incitmeden iğneleme usulleri ile dünya edebiyatına büyük yapıtlar kazandırmıştır.

Masallarındaki konular, doğu klasiklerinden alınmadır. La Fontaine'den çok önceleri yazılmış Beydeba'nın “Kelile ve Dimne” adlı yapıtındaki hikâyelerin pek çoğu, sanatçı tarafından şiir şeklinde tekrarlanmıştır. Masalları çoğunlukla herkesin anlayabileceği bir şekilde yazılmıştır. Canlı, hızlı, incelik ve nükte dolu bir anlatımı vardır. Kişilerini hemen daima hayvanlar arasından seçerse de bazen insanları, bilhassa köylüleri de olaylara karıştırır. Masallarında karakter olarak daha çok; aslan, kurt, tilki, eşek ve horozu kullanmış, kötüyü göstererek iyinin ne olduğunu anlatmaya çalışmıştır.

Yapıtları

Fabllar: Fabl

Corneille (1606 - 1684)

Trajedinin ustası olarak kabul edilir. Klasik trajedinin kurallarına -akla uygunluk ve yer, zaman, olay birliği hariç- uymaktan kaçınmıştır. “Le Cid” adlı tragedyası sert eleştirilerle karşılaşmış, Cid Tartışması olarak anılan ünlü tartışmanın çıkmasına neden olmuştur. Bir süre sonra oyunlarının başarısızlığa uğraması yüzünden, oyun yazmayı bırakarak şiire, oyunlarının yorumlu toplu basımlarının hazırlanmasına ve kuramsal yazıya yönelmiştir. Oyunları saray tiyatrosunda sergilense de Racine’in başarısı karşısında adı gölgelenmiştir.

Le Cid, Horace, Cinna: Tragedya

Racine (1639 - 1699)

İlk oyunlarını, Corneille’nin etkisinde yazmıştır; ancak Corneille'nin tersine o, klasik kurallara sıkı sıkıya bağlı kalmıştır. Tragedya türünde oyunlar yazmış, oyunlarını, tragedya kurallarını aşmadan döneme uydurmuştur. Corneille, tragedyalarında, erkek karakterleri daha baskın gösterirken; o, kadın ruhunun karmaşıklığını kullanarak kadın karakterleri daha baskın duruma getirmiştir. Oyun yazarlığında iyi bir dönemdeyken, XIV. Louis’in kendisine tarihçi olma teklifi yapmasıyla yazarlığı bırakmıştır.

Yapıtları

Andromak, Phaidra, Davacılar: Tragedya

Moliere (1622 - 1673)

Yapıtlarında toplum yaşamını yergici bir dille ele almıştır. Toplumundaki tipleri, töreleri ve kurumlan doğal bir biçimde işlemiştir. Eski Yunan dönemi yapıtlarından da yararlanarak yeni bir komedi türü geliştirmiştir. Yapıtlarını “Komedyanın görevi, insana kusurlarını göstermektir.” ilkesiyle, yalın bir dille yazmıştır.

Yapıtları

Tartuffe, Cimri, Kibarlık Budalası, Hastalık Hastası, Zoraki Tabip, Gülünç Kibarlar: Komedi

J. J. Rousseau (1712 - 1778)

Yapıtlarında fazileti, hürriyeti ve eşitliği savunmuştur. Fransız İhtilali’nin fikri hazırlayıcılarından biridir, insan doğasına ilişkin çözümlemeleriyle, insanın uygarlık tarafından değiştirilmemiş doğal halinin birçok açıdan daha üstün olduğu fikri ve modern demokrasi anlayışına temel oluşturan toplumsal sözleşme öğretisiyle tanınmıştır.

Yapıtları

İtiraflar, Toplum Sözleşmesi: Düşünce

Emile: Roman

Chateaubriand (1768 - 1848)

Romantizm akımının öncülerinden sayılır. Fransız İhtilali’ne karşı “gerici” fikirlerin adeta bir temsilcisi gibi tanınmış, Fransız edebiyatının en yüksek seviyesine çıkmıştır. İlk zamanlarında Rousseau’nun düşüncelerine eğilimli, din konusunda tamamen kayıtsız ve serbest düşünceli olan sanatçı, 1798’de annesinin acıklı.ölümü üzerine dine yönelmiştir. Victor Hugo, Lamartine, Vigny gibi yazarlar ondan önemli ölçüde etkilenmiştir.

“Atala ve Rene” adlı romanında, romantik; romantik olduğu kadar ilkel bir sevda masalını dile getirmiştir.

Yapıtları

Devrimler Üzerine Deneme: Deneme

Atala ve Rene: Roman

Lamartine (1790 - 1869)

Klasik dönemden romantik döneme geçişin ilk şairlerindendir. Fransız şiirine yeni ve canlı bir yapı kazandırmıştır. İlk şiiriyle ün kazanmasına ve genç romantik kuşak tarafından üstat ilan edilmesine rağmen, tercihini başka bir alanda kullanmış, diplomatik kariyer yapmak gayesiyle politikaya atılmıştır. Geçimini büyük ölçüde kaleme aldığı yapıtlarıyla sağlamaya çalışmıştır. Özellikle seri bir şekilde şiir yazmasıyla tanınmıştır.

Yapıtları

Şairane Duyuşlar, Tefekkürler: Şiir

Graziella: Roman

Victor Hugo (1802 - 1885)

Paris Hukuk Fakültesi’nde başladığı yüksek öğreniminden maddi sıkıntılar yüzünden ayrılmış ve kendini kitaplara vermiştir, ilk şiirlerini de bu yıllarda yazmıştır. Annesinin ölümüyle sefaletin eşiğine gelen genç yazarı bu güç durumdan kurtaran yirmili yaşlarda yayımlanan -kraliyet yanlısı- şiirleri olmuştur. Bu yaşlarda, Chateaubriand’ın ilgisini çekmiş ve romantik akımı benimsemesinden sonra parlak bir geleceğin kapısını aralamıştır. Fransa’da romantizmin sözcüsü sayılmış, yapıtlarında yurt ve insan sevgisi temalarını işlemiştir. Çok güçlü bir tekniğe ve dile sahiptir.

“Cromwell” adlı oyunun önsözünde yaptığı açıklamalarla büyük ilgi toplamış, romantizmin önde gelen ismi olarak anılmıştır. Romantik dramın kurucusudur. “Gromwell” ve “Hernani” adlı oyunları, Paris’te, tıpkı Namık Kemal'in “Vatan Yahut Silistre”sinin OsmanlIda meydana getirdiği dalgalanmaya benzer bir heyecan uyandırmıştır. “Hernani” adlı piyesin oynanmasından sonra romantiklerle klasik edebiyat taraftarları arasında "Hernani Savaşı" denilen tartışma başlamış ve bu tartışma romantiklerin “klasisizm” karşısında kesin zaferiyle sonuçlanmıştır.

İlk romanı “Notre Dame’ın Kamburu”ndan sonra, çok sayıda şiir, piyes ve roman yazan sanatçı, 1851'de Fransa topraklarını terk ederek Channel Adaları’na yerleşti. Burada yazdığı “Sefiller", onun en çok tanınan ve sevilen yapıtı olmuştur.

Yapıtları

Sefiller, Notre Dame’ın Kamburu: Roman

Cromwell, Hernani: Oyun

Alexandre Duman Pere (1802 - 1870)

Fransız edebiyatının romantik yazarlarındandır. Bütün hayatı boyunca çoğu roman, inceleme, dram olan çok sayıda yapıta imza atmıştır. Her zaman cumhuriyeti savunmuş, ancak 1851'deki darbeden sonra geçici bir süre ülke dışına çıkmak zorunda kalmıştır. Önce en yakın ülke İtalya'ya sonra sırayla İsviçre, İspanya, Belçika, Hollanda, Almanya, İngiltere ve Rusya’ya gitmiştir.

Edebiyat alanında önce oyunlar yazarak ünlenmiş; fakat kalıcılığını tarihsel macera romanlarıyla sağlamıştır.

Yapıtları

Üç Silahşörler, Monte Kristo Kontu, Demir Maske, Siyah Lale: Roman

Balzac (1799 - 1850)

Fransa’da romantizmin hâkim olduğu bir dönemde realizmin öncülüğünü yapmıştır. Yapıtlarında, yaşadığı dönemin siyasal, ekonomik ve toplumsal sorunlarının birey üzerindeki etkilerini, insanların yükselme tutkusu, para kazanma hırsı gibi konulan işlemiştir. Kahramanları bir romandan çıkıp diğerine katılır. Ancak onun amacı, konusal bütünlük arz eden bir nehir romana ulaşmak değil, parçalanmış hayatlardan yola çıkarak toplumsal yapıyı gözler önüne sermektir.

1830’lardan sonra bir toplum tarihi yazmak amacıyla, eski ve yeni romanlarını üç bölüm -örf ve âdet incelemeleri, felsefi incelemeler ve çözümleyici incelemeler- altında toplamaya karar vermiştir. Daha sonra bütün yapıtlarını “İnsanlık Komedyası” adı altında toplamıştır. Romanlarında, Fransız toplumundaki karakterlerin hemen hepsini canlandırmıştır. Toplumun bu olağanüstü tasvirini gerçekleştirmek için, bir romandan ötekine geçen iki bine yakın karakter çizmiştir. Olağanüstü bir gözlem yeteneği ve güçlü bir hafızası olan sanatçı, kendisini başkalarının yerine koyup onların duygularını paylaşmayı bilmiş, yapıtlarında nedenselliği ve arka plan ile karakterler arasındaki ilişkiyi ustaca açıklamıştır.

Arkasında, 85’i tamamlanmış, 50’si taslak halinde 135 yapıt bırakmıştır.

Yapıtları

Goriot Baba, Vadideki Zambak, Eugenie Grandet, Otuz Yaşındaki Kadın, Köylüler, Köy Hekimi, İki Gelinin Hatıraları: Roman

Stendhal (1783 - 1842)

Romanlarında realizmin etkisiyle gerçekçi ruh tahlillerine yönelmiş, kendi yaşamında olduğu gibi hep toplumla zıtlaşan kişileri işlemiştir. Romanlarında, gözlemlerini, psikolojik çözümlemelerini, sezgilerini, yalın üslubuyla birleştirmiştir. Roman anlayışını: “Roman, anayolda gezen bir aynadır. Bir an göklerin mavisini, bir an ayak altındaki çamurlu su birikintilerini yansıtır.” sözleriyle dile getirmiştir.

Çağdaşları tarafından önemi anlaşılamamış olsa da, psikolojiyi ön plana çıkaran romancılardan söz edildiğinde akla ilk gelen adlardandır.

Yapıtları

Kızıl ve Kara, Parma Manastırı: Roman

Gustave Flaubert (1821 - 1880)

Fransız edebiyatının gerçekçi ilk romancısı sayılır. Paris’teki edebiyat çevrelerini ziyaret etmek dışında, hep yalnız yaşamış ve sürekli edebiyatla ilgilenmiştir. İlk romanı olan “Madam Bovary’’, 1857'de “Revue de Paris” dergisinde tefrika edildiğinde devlet tarafından kamunun ahlak ve dini duygularına hakaret edildiği gerekçesiyle yasaklandıysa da dava beraatla sonuçlanmış, sanatçı ülke çapında ünlenmiştir. Sanatçı, bu romanda, romantik yapıtların etkisinde kalan ve bu yapıtlarda anlatılanları ciddiye alan bir kadının felakete nasıl sürüklendiğini göstermeyi amaçlamıştır. Sanatçının bütün romana yayılan eleştirisi, en çok, Emma’nın -Madam Bovary romanının kadın kahramanı- okuduğu romantik yapıtlara ve dolayısıyla romantizmedir.

Yapıtları

Madam Bovary, Saiambo: Roman

Üç Hikâye: Öykü

Emile Zola (1840 - 1902)

Natüralizmin kurucusu ve en önemli temsilcisidir. “Rugen Macquart’lar” adlı roman dizisiyle 19. yüzyılın ikinci yarısından itibaren Fransa toplumunun derinlemesine bir çözümlemesine girişmiştir. Toplam 21 kitaptan oluşan “Rugen Macquart’lar”, onun en tanınmış romanları “Nana”, "Germinal” ve “Meyhane”yi de kapsar. Bu çalışmasıyla, Fransa’da natüralizm akımının da öncüsü olmuştur. Natüralizmi, gerçekçiliğin sıradanlaştığı ve etkisini yitirdiği bir dönemde, kendi yöntemleriyle diğerleri arasındaki ayrımı belirtmek için kullanmıştır.

Sanatçının edebiyat dışındaki şöhreti, “Dreyfus Davasında gösterdiği aydın tavrından kaynaklanmıştır. 1897’de Fransız ordusunda Yahudi olması nedeniyle askeri yargının duyarsızlığına kurban giden Yüzbaşı Dreyfus’u, hükümetin bütün baskılarına rağmen savunmuş ve Fransa devlet başkanına hitaben yazdığı “İtham Ediyorum” adlı makalesini yayımlamıştır.

Yapıtları

Meyhane, Germinal, Nana, Toprak: Roman

Rugen Macquart’lar: Fransız toplumunu çözümleyen roman dizisi

Alphonse Daudet (1840 - 1897)

Edebiyata şiirle başlamış, ardından öykü ve romana geçmiştir. Güçlü gözlemlerle, şiirsel bir anlatımla ve natüralist anlayışla yapıtlar ortaya koymuştur. Yapıtlarında betimleyici bir anlatıma önem vermiş, iyimser ve canlı bir dil kullanmıştır. Sanatçı, “Değirmenimden Mektuplar" adlı yapıtıyla tanınmıştır. Gerçek bir “kitap" dostu olan sanatçı, kitapların yararları konusunda da çeşitli görüşlerini kaleme almıştır. “Roman, hiçbir zaman tarihi olmayacak kişilerin tarihidir.” sözüyle roman anlayışını ortaya koymuştur.

Yapıtları

Değirmenimden Mektuplar, Pazartesi Hikâyeleri: Öykü

Goncourt Kardeşler (Edmond (1822 - 1896), Jules (1830 - 1870))

Gerçekçi anlayışla yapıtlar ortaya koymuşlardır. Konularını 18. yy Fransız tarihinden alan romanlar yazmışlardır. Bir hizmetçi kızın yaşamını konu alan “Germinie Lacarteux” adlı yapıtları, ilk natüralist romandır. “Roman anlatılmış ve tabiattan çıkartılmış belgelerle vücuda getirilmelidir. Tarihçiler, geçmişin hikâyecileri, romancılar da şimdinin hikâyecileridir.” sözüyle roman anlayışlarını ortaya koymuşlardır.

Yapıtları

Germinie Lacarteux, Charles Demailly, Renee Mauperin: Roman

Journal: Günlük

Guy De Maupasssant (1850 - 1893)

Klasik -olay öyküsü- öykücülüğün kurucusudur. Natüralizmden etkilenmiş, daha çok, öykü türünde başarılı yapıtlar ortaya koymuştur. Yapıtlarında biçem, gözlem, içerik ve derinlik büyük bir uyum ve doğallıkla yer alır.

Yapıtları

Ay Işığı, Tombalak, Güzel Dost, Kartopu: Öykü

Jules Verne (1828 - 1905)

Bilimkurgu romanları yazmış, romanları daha çok, çocuklar tarafından okunmuştur. “Balonla Beş Hafta” adlı romanı ile büyük ün kazanmıştır. Sanatçı, birçok icadı önceden tahmin ettiği için "bilim falcısı" lakabı ile anılmıştır. Denizaltı yolculuğu, uzay yolculuğu gibi kendi zamanında olmayan birçok olaya yapıtlarında yer vermiştir.

Yapıtları

Balonla Beş Hafta, Dünyanın Merkezine Yolculuk, Ay’a Yolculuk, Denizler Altında Yirmi Bin Fersah, Seksen Günde Devr-i Âlem, Kaptan Grant'ın Çocukları: Roman

Charles Baudelaire (1821 - 1867)

Sembolizmin en önemli temsilcisidir. Fransız şiirinin yenileşmesinde önemli rol oynamıştır. “Kötülük Çiçekleri” adlı yapıtındaki altı şiir kamu ahlakına aykırı bulunduğu için sanatçı hakkında dava açılmıştır. Edgar Allan Poe'yu keşfettikten sonra, onun şiirlerini Fransızcaya çevirmeye başlamıştır. 1860’da yayımladığı “Yapay Cennetler” adlı yapıtında uçlarda gezinen bir kişilik sergilemiş, 1862’de “Paris Sıkıntısı” adıyla mensur şiirlerini yayımlamıştır.

Yapıtları

Kötülük (Elem) Çiçekleri, Yapay Cennetler: Şiir

Paris Sıkıntısı: Mensur şiir

Paul Verlaine (1844 - 1896)

İlk dönemlerinde romantizme tepki olarak başlayan ve biçimsel yetkinlik temelinde öznellikten uzak,, arı bir şiire yönelen parnasçı şiir akımından etkilendi. Parnasçı şiir öncüsü Gautier’in savunduğu, “resmi şiire dökme” anlayışına uygun olarak, 18. yüzyıl ressamlarının yapıtlarını, şiirlerinde yansıtmaya çalıştı. Ancak daha sonraki yıllarda sembolist şiirler yazmıştır. Çünkü ona göre önemli olan; kesinlikten uzak, belirsiz ve kapalı, kolay yakalanamayan, esnek ve uçucu bir şiir dilinin oluşturulmasıdır.

Yapıtları

Zühal Şiirleri, Güzel Şarkı, Usluluk: Şiir

Artur Rimbaud (1854 - 1891)

Geleneklere karşı çıkan bir şiir anlayışı vardır. Sembolist şiirler yazmıştır. Şiirlerinde sert bir dille III. Napoleon'a, burjuva sınıfına ve katolik kilisesine saldırılarda bulunan sanatçının tek amacı, Paris'e gidip oradaki sanat çevrelerinin içine girmek ve şiirlerini yayımlatmaktır. 1871'de bu amacı gerçekleşmiş ve şiirlerine hayran kalan Verlaine, sanatçıyı Paris'e davet etmiştir. Bir süre Verlaine’Ie gezgin bir hayat yaşamışlardır. Sanatçı, bu süre boyunca daha sonra “Tanrısal Esinler” kitabında yayımlanacak şiirlerini yazmıştır. “Cehennemde Bir Mevsim” adlı yapıtında, ömrü boyunca yaptığı taşkınlıkları dile getirir.

Yapıtları

Cehennemde Bir Mevsim, Tanrısal Esinler: Şiir

Mallarme (1842 - 1898)

Romantizm ve parnasizmin etkilerinden kurtulduktan sonra sembolist şiirler yazmıştır. Modern Batı şiirinin kurucusu sayılır. Sembolizmin önde gelen temsilci lerindendir. Ölmeden önce, tüm eserlerini geride bırakacağını‘iddia ettiği Hirodias’ı yazmaya koyulmuş; ancak bitirememlş ve defterinin son sayfasına vasiyetini yazmıştır: “inanın, çok güzel olacaktı!”

Yapıtları

Hirodias, Tüm Şiirler: Şiir

Andre Gide (1869 - 1951)

Bazı yapıtlarında dünyadan sınırsız tat alma, bazılarında da dünya nimetlerinden el çekmeyi işlemiştir. Sonraları sosyal konulara ilgi duymuş, sömürgeciliği eleştirmiştir.

Yapıtları

Dünya Nimetleri, Denemeler: Deneme

Alain (1868 - 1951)

İnsanlığın mutluluğa erişmesi tek amacıdır. Denemelerinde basit konulardan hareket ederek derin düşüncelere ulaşmıştır. Estetik alanındaki yapıtları, dünya çapında tanınmasını sağlamıştır.

Yapıtları

Edebiyat Üstüne, Mesut Olmak Sanatı: Deneme

İngiliz Edebiyatı

Shakespeare (1564 - 1616)

Sadece İngiliz edebiyatının değil, dünya edebiyatının en büyük oyun yazarlarından biri olarak değerlendirilen sanatçı, oluşturduğu karakterlerle insan doğasının en değişmez özelliklerini benzersiz bir şiir diliyle yansıtması dolayısıyla, oyunları, yaşadığı yüzyıldan bu yana her çağda ve her ülkede sıkça sahnelenmiştir. Ayrıca manzum hikâyeleri, soneleri ve romantik şiirleri de vardır.

Yapıtları

Hamlet, Machbeth, Romeo ve Jülyet, Venedik Taciri, Othello, Kral Lear, Hırçın Kız, Yanlışlıklar Komedyası, Bir Yaz Gecesi Rüyası, Jül Sezar: Tiyatro

Bacon (1561 - 1626)

Felsefesinin merkezinde bilim vardır. Bilimin insanları aydınlatma ve geliştirme işlevini öne çıkarmıştır. Ona göre bilim, doğanın özüne yönelmelidir. Doğayı deneyle kavramaya çalışmıştır. Pragmatizm ile sonuçlanacak olan deney temeline dayanan İngiliz felsefesinin ilk tohumlarını atmıştır. Ona göre bilimin başlıca yöntemi tümevarım yöntemidir. Yapıtlarıyla bilimin ve felsefenin, gelişimini göstermiş, doğa ve akıl arasında bir bağ kurulabileceği fikrini yerleştirmiştir.

Yapıtları

Denemeler: Deneme

Daniel Defoe (1660 - 1731)

Robinson Crusoe adlı yapıtıyla tanınır. Sanatçıya büyük ün kazandıran bu yapıtta, Robinson Crusoe'nun, bindiği gemi batınca ıssız bir adaya çıkarak orada 28 yıl tek başına yaşama mücadelesi verişi ve kendisine güvenen kişinin her güçlüğü yeneceği anlatılır. Romanların yanı sıra şiir, öykü; tarihsel, dinsel, politik, didaktik ve ekonomik yazılar kaleme almıştır. Yapıtlarında, gerçekçi bir tarzda cesaret, mutluluk ve insan iradesinin verimli kullanılması gibi konuları işlemiştir.

Yapıtları

Robinson Crusoe: Roman

Jonathan Swift (1667 - 1745)

İrlanda'nın sosyal, ekonomik ve siyasi problemleriyle ilgili yazılar yazmıştır. İngiliz edebiyatının en usta hiciv yazarı sayılır. Siyaset, din ve edebiyat alanlarında giriştiği polemiklerde etkili olmuştur. Art arda yayımlanan kitapları da oldukça ilgi görmüş ve parlak zekâsı hayranlık uyandırmıştır. Kendini İrlanda'nın sorunları üzerinde çalışmaya ve yazmaya vermiş, İngiltere'nin baskıcı politikalarına karşı yaptığı mücadelesinde birbiri ardına çıkardığı siyasi broşürlerle İrlanda’da ulusal bir kahramana dönüşmüştür. 1726 yılında tamamladığı "Gulliver'in Gezileri" ile de tüm zamanlara yayılan bir ün kazanmıştır. Mezarının başında kendisinin yazdığı şu cümle, onun karakterini yansıtır niteliktedir; "Burada, vahşi haksızlıklar karşısında kalbi parça parça olan biri yatıyor!"

Yapıtları

Gulliver’in Gezileri: Roman

Charles Dickens (1812 - 1870)

Realist romanın öncülerindendir. Romanlarındaki kişileri çevresinden seçmiş, mizah ve acıyı birlikte işlemiştir. Yapıtlarında 19. yüzyıl İngiltere’sinin sorunlarını ele almıştır. 1840'lardaki romanlarında, dönemin kapitalist toplum düzeninin çelişki ve sorunlarına daha derinden yaklaşmış, katı burjuva bencilliğinin karşısına halkın içinden sade ve sıradan insanların saflığını ve temizliğini çıkarmıştır. Dünya çapında eleştirel-gerçekçi bir romancı olan sanatçı, gerçekçi ve ayrıntılı betimlemenin büyük ustasıdır. Kişileri tuhaf, gülünç, göze batıcı özelliklerle donatmış, insan ile onu kuşatan toplumsal çevre arasındaki kopmaz bağı, etkili ve kolayca kavranır bir biçimde vermiştir. Başlarda anlatı yöntemi olarak 18. yüzyıl geleneklerine sımsıkı bağlı kalan sanatçı, daha sonraki yıllarında, kişilerin ruhsal yapısına ve toplumsal çevrelerine çok daha derinden bakabilmeyi başarmıştır.

Yapıtları

Oliver Twist, Pickwick’in Kâğıtları, David Copperfield, Antikacı Dükkânı, İki Şehrin Hikâyesi, Büyük Umutlar: Roman

Alman Edebiyatı

Goethe (1749 - 1832)

Romantizmin en önemli temsilcilerindendir. Yapıtlarıyla yalnızca Alman edebiyatını değil, dünya edebiyatını etkilemiş bir sanatçıdır.

Sanat yaşamı üç dönemde incelenebilir: Üniversite yıllarından 1775’e kadar süren gençlik döneminin ilk yıllarındaki yapıtlarında, sanat dünyasındaki yapmacıklı aşkları ve eğlenceli yaşamı işleyen bir anlayış egemendir. İlk şiirlerini bu anlayışın etkisiyle yazmıştır. Şiir anlayışını: "Dünya o kadar büyük ve zengin ki, yaşam da öylesine çeşitli ki insan her zaman bunlardan şiir çıkarma fırsatını bulabilir. Ama her şiirin bir durumdan doğması gerekir, yani şiirin maddesi gerçek olmalıdır. Hiçbir şey üzerine dayanmayan bir şiirin iyi olacağını sanmıyorum." sözleriyle ortaya koyar. Sanat dünyasında çok büyük yankılar uyandıran romanı ‘‘Genç Werther’in Acıları” bu gençlik dönemi nin ürünüdür. Sanatçı, hastalıklar ve sıkıntılarla geçen bu döneminde, geceleri, mezarlıklara, insana korku veren yerlere tek başına gitmeyi alışkanlık haline getirmiştir.

1775'te Weimar’a gidip Schiller’le tanıştıktan sonra 1805’e kadar uzayan yıllarda klasik sanat anlayışına bağlanmıştır.

Özellikle, roman alanında “William Meister’in Çıraklık Yılları” ve şiirde “Baladlar”, en önemli yapıtlarıdır. Sanat yaşamının bu döneminde, daha çok, oyun yazmıştır.

1805’ten sonraki döneminde ise, bir yandan “William Meister”in ikinci bölümünü ve “Gönül Yakınlıklarını tamamlamış, bir yandan da İranlı şair Hafızın gazellerinin biçiminden etkilenerek “Doğu-Batı Divam”nı yazmıştır. Ama hepsinden önemlisi, 1770'ten beri tasarlayıp geliştirdiği “Faust”a son şeklini vermiştir. Bugün, sanatçının en tanınan ve sanatının doruğu olarak kabul edilen yapıtı kuşkusuz “Faust”tur. Sanatçı bu yapıtında kendisinin yaşam felsefesini ortaya koymuştur.

Yapıtları

Genç Werther’in Acıları, Wilhelm Meisterin Çıraklık Yıllan, Gönül Yakınlıkları: Roman

Faust, Stella, Egmont, Pandora, Ciavio: Oyun

Baladlar, Toplum Türküleri, Doğu-Batı Divanı, Sevgi Üçlemesi: Şiir

İtalya Yolculuğu, Fransa Seferi: Anı

Schiller (1759 - 1805)

Alman edebiyatının ve romantizmin önde gelen isimlerinden Schiller, oyun ve şiirlerinin yanı sıra edebiyat teorisi alanındaki çalışmalarıyla da ün yapmış bir sanatçıdır. Olgunluk dönemi eserleri ruhun içsel özgürlüğünü keşfetmeye yönelmiştir. İlk oyunu “Haydutlar”, özgürlük düşüncesinin dile getirilişi bakımından hem tiyatro tarihi, hem de Almanya için bir ilktir. Ünlü çalışması “insanın Estetik Eğitimi Üzerine Mektuplar” adlı denemesinde yazar, estetik eğitiminin yalnızca bireysel ruhun gerçek dengesi için değil; aynı zamanda uyumlu bir toplumsal gelişme için de gerekli olduğunu İddia eder.

Tarih çalışması “Birleşik Hollanda’nın İspanyol Egemenliğine Karşı Ayaklanma Tarihi”nin ilk bölümü yazara yalnızca Jena Üniversitesi Tarih Bölümü profesörlüğünü kazandırmaz; aynı zamanda Alman tarih biliminin önünü de açar.

“Mutluluk Şarkısı” sanatçının en çok tanınan yapıtlarından biridir. Bu yapıttaki şiirlerden esinlenen Beethoven bugün 9. Senfoni olarak bilinen ünlü bestesini yapmış, koro için bestelenen senfoninin sözleri bu parçadan alınmıştır. “Wilhelm Teli” adlı oyununun konusu; özgürlüğü için savaşan ve cesaretin timsali olarak görülen dağlı bir adamın, gerçek bir halk kahramanının öyküsüdür.

Goethe'yle tanışmaları, her iki büyük edebiyatçının hayatında yeni bir dönem başlatmıştır. Sanatçı, Goethe’yi, yarım bıraktığı Faust'u tamamlamaya ikna etmiştir.

Yapıtları

Haydutlar, Wilhelm Teil, Don Carlos: Oyun

İnsanın Estetik Eğitimi Üzerine Mektuplar: Deneme

Mutluluk Şarkısı: Şiir

Grimm Kardeşler (Vacob (1787 - 1865), Wilhelm(1786 - 1859))

Almanya’nın köylerini dolaşarak masallar derleyip yayımlamışlardır. Ayrıca Almancanın tarihini ve gramerini içeren kitaplar yazmışlardır.

Yapıtları

Pamuk Prensesle Yedi Cüceler, Bremen Mızıkacıları, Büyülü Şato, Altın Saçlı Kız, Çizmeli Kedi, Kül Kedisi: Masal

İspanyol Edebiyatı

Cervantes (1547 - 1616)

Yaşamının son yıllarında ortaya çıkan ve modern hümanist düşünceleri geleneksel İspanyol halk edebiyatı ile birleştiren başyapıtları, Rönesans edebiyatının doruktaki başarıları arasında yer aldığı kadar, tüm dünya dillerine de çevrilmiştir. Sanatçının, dünya edebiyatının başyapıtları arasında yer alan yapıtı “Don Kişot”, o günlerde çok tutulan şövalye romanlarına bir yergi olarak yazılmıştır. Modern romanının ilk örneği sayılan yapıtta, 17. yüzyılın başlarında çökmeye yüz tutan İspanyol feodal toplumunun derinden eleştirel bir çözümlemesi yapılır. Sanatçı, bu romanda çizdiği tiplerle günümüze kadar pek çok sanatçı üzerinde etkili olmuştur.

Yapıtları

Don Kişot, Galatea: Roman

Amerikan Edebiyatı

Mark Twain (1835 - 1910)

Asıl adı Samuel Langhorne Clemens'tir. ilk gençlik yıllarında bir basımevinde çalışmış, bir süre sonra New York’a gitmiş, ardından şehirden şehire dolaşmıştır. Bir ara Mississippi’de buharlı gemilerde çalışmış, iç savaştan sonra gazetelere mizah yazıları yazmış, Mark Twain adı altında gazete muhabirliği ve dergi yazarlığı yapmıştır. İlk romanı olan “Tom Sawyer’ın Maceraları” yayımlanana kadar yazarlık konusunda değişik çalışmaları olmuştur, ilk kitabını “Mississippi’de Hayat” ve “Huckleberry Finn’in Maceraları” izlemiştir. Yapıtlarında, toplum gerçeklerini mizahi bir dille ele almıştır.

Yapıtları

Tom Sawyer’in Maceraları, Huckleberry Finn’in Maceraları, Mississippi’de Hayat: Roman

Edgar Allen Poe (1809 - 1849)

Öykü -doğaüstü korkutucu öğeler içeren öyküler- yazarlığının yanı sıra edebiyat eleştirmenliği ve şairliği de çok önemlidir. Antik çağların üç birlik kuralı temelinde modern edebiyat kuramı oluşturması, şiirlerinin esin kaynağını romantizmin gizemciliğinde bulması onun daha sonra Fransız sembolist şairleri tarafından öncü sayılmasını sağlamıştır. “Anabel Lee” adlı şiiri sanatçıyla adeta özdeşleşmiştir. "Tümleme Felsefesi” başlıklı denemesi çağdaşı ve sonrasındaki şairlerin büyük esin kaynağı olmuştur.

Yapıtları

Anabel Lee: Şiir

Morg Sokağı Cinayeti: Öykü

Hemingway (1899 - 1961)

Yapıtlarında yaşam gerçeklerini sade bir dille işlemiştir. Ordudaki görevi sırasında ağır şekilde yaralanmış, hastanede tedavi gördüğü sırada “Silahlara Veda” adlı yapıtını yazmaya başlamıştır. “Güneş de Doğar” adlı yapıtında savaş yorgunu bir askerin anılarını anlatan sanatçı, daha sonra yayımlanan “Silahlara Veda” adlı yapıtı ile çok büyük yol katetmiştir. Yaralı bir askerin savaşta bir hemşireye duyduğu aşkın dile getirildiği bu romanda kahraman hem yaralanıyor hem de hamile olan sevgilisinin ölümüne dayanmaya çalışıyordur. Sanatçı böylelikle savaşın da anlamsızlığına değinmeyi amaçlamıştır. “Çanlar Kimin için Çalıyor” adlı yapıtıyla mesleğinde artık zirveye ulaşan sanatçı, daha sonra gerçek başyapıtı olan "ihtiyar Adam ve Deniz" adlı romanını yazmıştır. Bu romanında, insanın yaşama nasıl bağlanması gerektiğini ve hayatta her şeyin boş olduğuna dair düşüncelerini ortaya koymuştur.

Yapıtları

Güneş de Doğar, Silahlara Veda, Çanlar Kimin İçin Çalıyor, İhtiyar Adam ve Deniz: Roman

John Steinbeck (1902 - 1968)

Yapıtları, önemli toplumsal değişimlerin yaşandığı topraklarda, toplumsal gerçekliğin ayrıntılı bir gözleme dayanan, tamamıyla gerçekçi birer yansımasıdır. Bu yönüyle sanatçının yapıtlarında natüralizmin özelikleri görülür.

Yoksul bir çiftçi ailesinin çocuğu olan sanatçının, ırgatlık ve işçilik yaparken edindiği deneyimler, yapıtlarında işçilerin yaşamlarını gerçekçi bir dille anlatmasına büyük katkı sağlamıştır, ilk romanlarından başlayarak hep işçileri, yaşam koşullarını, ilişkilerini anlattı, ilk yapıtı "Kenar Mahalle" yayımlandığında, yapıt büyük ilgi görmüştür. "Bitmeyen Kavga"da tarım işçilerinin grevi ve bu greve önderlik eden iki Marksisti anlatmış, Amerikan çalışma sistemine sert eleştiriler yöneltmiştir. "Fareler ve İnsanlar"da iki göçmen işçi arasındaki garip ve karmaşık ilişkinin öyküsünü anlatmıştır. En önemli yapıtı olan "Gazap Üzümleri"nde ise tarımdaki hızlı kapitalistleşme sürecini anlatmıştır. II. Dünya Savaşı yıllarında daha çok ideolojik yapıtlar ortaya koymuş, sonraki yıllarda politikadan uzak, eğlendirici yanı ağır basan, duygusal öğelerin de yer aldığı yapıtlar kaleme almıştır.

Yapıtları

Kenar Mahaile, Bitmeyen Kavga, Fareler ve İnsanlar, Gazap Üzümleri, Sardalya Sokağı, Acı Hayatlar, Cennetin Doğusu: Roman

T. S. Eliot (1888 - 1965)

Amerikan asıllı olup İngiliz vatandaşlığına geçmiş, İngiliz edebiyatının da önemli şairleri arasında sayılmıştır. Duyan, düşünen, kendisiyle savaşan ve sanatına büyük bir disiplinle bağlı bir sanatçıdır. Şiirlerinde uygar dünyanın sorunlar karmaşası içindeki konumunu, yaşlı gezegenimizin umutla umutsuzluk arasındaki durumunu dile getirmiştir.

Yapıtları

Çorak Ülke, Boş Adamlar: Şiir

Edebiyat Üzerine Düşünceler, Denemeler: Eleştiri, deneme

Katedralde Cinayet, Kokteyl Parti, Kutlu Çarşamba: Oyun

Rus Edebiyatı

Puşkin (1799 - 1837)

Modern Rus edebiyatının kurucusu sayılır. Şiirlerinde romantizmin izleri görülür, ilk şiirleri toplumsal içerikli taşlama niteliğindedir. Basılmadığı halde, kopyaları elden ele dolaşmıştır. İsyankâr şiirleri dolayısıyla önce Kafkasya'ya, sonra Moldova'ya sürülmüştür. Sürgündeki üç yıl içinde şiir yazmaya devam etmiş, “Yevgeniy Onegin” adlı şiir-romanının ilk bölümlerini kaleme almıştır. “Boris Godunov” adlı oyununun sahnelenmesi yasaklanmıştır. Şairi kıskananların iftiraları yüzünden düelloya mecbur kalmış, Peters- burg'daki düelloda ağır yaralanmış ve iki gün sonra ölmüştür. Üstadı Jukovskiy, onun ölümünden sonra: "Rus şiirinin güneşi battı." ifadesini kullanmıştır.

Yapıtları

Yüzbaşının Kızı: Roman

Yegeniy Onegin: Şiir-roman

Maça Kızı:Öykü

Çingeneler: Şiir

Boris Godunov: Oyun

Gogol (1809 - 1852)

Yapıtlarında insan davranışlarını gerçekçi bir biçimde işlemiştir. Mizahi yönü ağır basan bir üslubu vardır. Roman ve öyküleri ile dikkatleri bir anda üzerine toplamış, özellikle "Müfettiş” oyunu ve “Palto" öyküsündeki, Rusya’nın siyasi ve toplumsal meselelerine yönelik eleştirileri büyük bir övgü toplamıştır. Oyununun sahnelenmesinden kısa bir süre sonra Rusya’dan ayrılan Gogol Roma’ya yerleşmiştir. Buradan yazdığı yazılarında giderek muhafazakâr bir tavır takınması Rusya’daki arkadaşları ile arasının açılmasına yol açmış ve zaten hassas bir dengede seyreden iç dünyasını iyice altüst etmiştir. Geçirdiği bir sinir krizi ile en önemli yapıtı “Ölü Canlar”ı yakmış, odasına kapanmış birkaç gün içerisinde ölmüştür

Yapıtları

Ölü Canlar, Taraş Bulba: Roman

Müfettiş: Oyun

Palto: Öykü

Turgenyev (1818 - 1883)

Gerçekçi Rus romancılığının kurucularından sayılmıştır. Romanları Rus aydın ve yazarlarının sert eleştirilerine yol açmıştır. Realizm akımının en iyi temsilcilerinden olan sanatçı, romanlarının konularını güncel ve sosyal olaylardan almıştır. En ünlü ve dikkate değer romanı olan "Babalar ve Oğullar", iki kuşak arasındaki çekişmeyi, daha doğrusu, gericiliği temsil eden liberal soylularla, ilericiliği temsil eden demokrat aydınlar arasındaki görüş ayrılığını ve mücadeleyi göstermek için yazılmıştır. Daha yayımlanır yayımlanmaz ülke çapında bir fırtınanın kopmasına, özellikle romanın kahramanı, nihilist diye nitelenen Bazarov tipi çeşitli tartışmalara ve hatta birbiriyle çelişen yorumların yapılmasına yol açmıştır.

Yapıtları

Rudin, Babalar ve Oğullar, Duman: Roman

Çehov (1860 - 1904)

Modern -durum öyküsü- öykücülüğün kurucusudur. Dünya edebiyatına, öykü sanatını temelinden değiştiren yüzlerce öykü; tiyatro sanatına “Martı”, “Vanya Dayı”, “Üç Kız kardeş” ve “Vişne Bahçesi” gibi başyapıtlar armağan eden sanatçı, aynı zamanda iyi bir doktordur. Doktorluğundan da gelen gözlem gücüyle tıp, hastalar, hastalıklar, hastaneler, hekimler üstüne öyküler de kaleme almıştır. Oyunlarında ihtilal öncesi umutsuzca yaşayan soyluların ve aydınların iç dünyasını başarılı bir biçimde yansıtmıştır.

Yapıtları

Martı, Vanya Dayı, Vişne Bahçesi: Oyun

Köylüler, Altı Numaralı Koğuş, Hikâyeler: Öykü

Gorki (1868 - 1936)

Güçlü bir gözlemcidir. Yapıtlarının konularını yaşadığı yoksulluk dönemlerinden seçmiş, yapıtlarını gerçekçi bir yaklaşımla oluşturmuştur. Zaman zaman uzun felsefi tartışmalara girerek yapıtlarının sanatsal düzeyini düşürmüştür. En önemli yapıtı Rus Devrimi’ne adadığı “Ana”dır.

Yapıtları

Ana, Foma, Küçük Burjuvalar: Roman

İtalya Hikâyeleri: Öykü

Dostoyevski (1821 - 1881)

Realizmin güçlü temsilcilerindendir. Dine ve geleneklere bağlı kalmış, yapıtlarında ruh tahlillerine geniş bir biçimde yer vermiştir. Kısa bir süre askerlik yaptıktan sonra ayrılıp edebiyatla uğraşmaya başlamıştır. İlk romanı “İnsancıklar” Rusya’nın toplumsal romanı sayılır. Yapıtlarında, iki dünya savaşı arasında yaşayan kuşağı rahatsız eden ahlaksal, dinsel, siyasal konuları etkileyici söyleyişle dile getirmiştir. Gözlemlerinin keskinliği, ayrıntılara verdiği önem, karmakarışık yaşamından çıkardığı sağlam karakterleri ve roman kurgulamadaki ustalığıyla Avrupa'da ve ülkesinde kendisinden sonra gelen hemen tüm yazarlar üzerinde etkili olmuştur. Batılı ülkelerin edebiyat ve düşün yaşamında önemli bir rol oynamıştır.

Yapıtları

İnsancıklar, Öteki, Suç ve Ceza, Karamazof Kardeşler, Budala, Ezilenler, Beyaz Geceler, Ecinniler, Kumarbaz, Yeraltından Notlar, Ölüler Evinden Anılar: Roman

Tolstoy (1828 - 1910)

Realizmin güçlü temsilcilerindendir. Yapıtlarında, ahlakçı bir üslup sergilemiş, kendi ülkesinin toplumsal siyasal çalkantılarını, halkının yaşayışını gerçekten büyük bir ustalıkla yansıtmıştır. Gerçekçi edebiyatın en büyük temsilcilerinden olduğu kadar, bir filozof bir eğitimci olarak da ün kazanmıştır. Geniş halk yığınlarının, özelikle Rus köylüsünün yoksul, perişan durumu onu çok üzdüğünden, bütün servetini köylülere dağıtmış, her haliyle onlar gibi yaşamaya başlamıştır.

Napolyon Savaşları sırasında, yazdığı "Savaş ve Barış", yaşama sunulan bir destan olarak nitelendirilmiştir. Bu romanda geniş bir zaman sürecinden bahsedilmesi, somut özelliklerin canlandırılmasında kaydedilen yüksek başarı düzeyi, sayıları beş yüzü aşan sayıda kişiyi içermesi, öykünün dallanıp budaklanarak ilerlemesi bu romanı başyapıtlardan biri haline getirmiştir.

Yapıtları

Diriliş, Savaş ve Barış, Hacı Murat, Anna Karenina, Kazaklar, İvan İlyiç’in Ölümü: Roman

Yorumlar