Amip Nedir? Amip ve Özellikleri
Bu yazıda tek hücreli ökaryot bir canlı olan amip ele alınacaktır. Yazı boyunca öğreneceğimiz konular ise şöyledir:
- Amip nedir?
- Amip Özellikleri
- Amiplerde sınıflandırma
- Amip Dizanteri ve Tedavisi
Yukarıdaki görselde bir amip resmi gösterilmiştir.
Amip Nedir?
Amip veya amoeba sürünerek ilerleyen bir tek hücreli ökaryot canlı sınıfının genel adıdır. Yani amip diye tek bir canlı yoktur. Amipler vardır.
Bu özelliklere sahip canlıların oluşturduğu sınıf ile ilgili yapılan genetik araştırmalar sınıfın türleri arasında çok belirgin farkların olduğunu fark etmiştir.
Bakteriler gibi tek hücreliler prokaryot yapıdadır. Ancak amip, öglena ve paramesyum gibi canlıların yer aldığı ökaryotik tek hücreliler alemi de mevcuttur. Elbette ki bu canlılar bakterilere oranla epey gelişkin durumdadır.
Amip nedir kısaca öğrendikten sonra amibin özelliklerini ele alalım.
Amip Özellikleri
Amip grubunda yer alan canlıların bazı özellikleri vardır. Bu özellikleri alt başlıklar halinde ele alalım.
Hücre yapısı
Tüm canlı organizmalar geniş ölçüde iki gruba ayrılabilir: prokaryotlar ve ökaryotlar. Prokaryotik hücrelerin aksine, ökaryotik hücreler son derece organize edilmiştir. Bakteri ve Arkeler prokaryotken diğer tüm canlılar ökaryottur.
Amipler de ökaryottur. Çoğunlukla tek bir hücreden oluşurlar. Amip hücresi, ökaryotlarınki gibi bazı karakteristik özelliklere sahiptir. Amip sitoplazması ve hücresel içeriği hücre zarı içine alınmıştır. Amip DNA'sı, çekirdek içinde zarla kapalı olarak toplanmıştır. Son olarak, enerji üretimi ve protein taşınması gibi çeşitli hücresel işlevleri yerine getiren zarla çeviri organelleri vardır.
Organel yapısı çoğu amip için ortaktır, ancak birkaç istisna bulunmaktadır. Örneğin, insanlarda amip dizanteri oluşturan parazit Entamoeba histolytica, proteinleri salgıya çevirip paketleyen golgi aygıtına sahip değildir.
Bunun yerine, benzer işlevleri yerine getiren golgi benzeri bölmeler ya da kesecikler içerir. Yapılan araştırmalar bazı amip türlerinin mitokondrisinin de olmadığını göstermiştir.
Yalancı Ayaklar
Yapısal olarak amipler yüksek organizmaların hücrelerine oldukça yakındır. Hatta amiplerin insanın beyaz kan hücrelerine yapı açısından benzediği söylenebilir.
Beyaz kan hücrelerimiz gibi amipler de yalancı ayak oluşturur. Sitoplazmanın kıvrılan hücre zarı içerisine dolmasıyla ortaya çıkan bu yapılar sayesinde amiplerin hareketi sağlanır. Yalancı ayakları aynı zamanda bir şeyin etrafında sarmal yaparak onu içeri alabilirler.
Amipler hareket ettiği zaman yalancı ayaklar yer değiştirir. Bu nedenle amipte şekil değişikliği olur. Amip kelimesi zaten Yunancada değişim manasına gelen bir kelimeden gelmektedir.
Biyolojide yalancı ayak denince aklımıza ilk gelmesi gereken canlı grubu amiplerdir.
Amibin Yaşamsal Özellikleri
Amipler genellikle sucul ortamlarda yaşamlarını sürdürürler. Her canlı tek hücreden oluşur. Amiplerin ilginç olan özelliği de hiç durmamalarıdır. Yani amipler sürekli yalancı ayaklar ile hareket ederler.
Amipler sulu ortamlarda besin maddelerinde denk geldiklerinde bunu içeri almak için yalancı ayaklarıyla besinin etrafında neredeyse bir daire oluştururlar. Besini tamamen kuşatmak suretiyle içeri alırlar. Böylece endositoz yapmış olurlar.
Amiplerin solunumu için sudaki oksijen kullanılır. Boşaltım da yine hücre zarından su içerisine doğru yapılır.
Amip ortadan ikiye bölünerek çoğalır. Yani amipte eşeysiz üreme görülür.
Amiplerde Sınıflandırma
Yüzyıllar boyunca organizmaları sınıflandıran çeşitli sistemler, gözlemlenebilir özelliklerde ve görsel benzerliklere dayanıyordu. Amip sınıfıyla ilgili sınırları çizilmiş kesin bir canlı grubundan söz etmek mümkün değil.
Tarihsel olarak amipler, yalancı ayak kullanan tek hücresiler olarak aynı grupta sınıflandırılmıştır. Son yıllarda amipleri de sınıflandırmaya yönelik çalışmalar hız kazandı. Bu çalışmaların amacı amipler arasında evrimsel soy ağacını ortaya çıkarmak ve amip canlıları hakkında daha fazla bilgi sahibi olmaktır.
Ayrıca yalancı ayak oluşturmaya dayalı bir sınıflandırma yine yapısal bir sınıflandırmadır. Oysa biyolojide artık filogenetik sınıflandırma ön plandadır.
Amiplerde benzer görüntüye sahip ancak genetik yapıları oldukça farklı canlı türlerine rastlanmıştır. Bu açıdan filogenetik sınıflandırmanın tamamlandığını söylememiz güçtür.
Amip Dizanteri ve Tedavisi
Amiplerin genellikle sularda yaşadığını söyledik. Bazı amip türleri hayvan vücutlarında parazit olarak yaşamlarını sürdürür.
İnsan veya hayvan kalın bağırsağına yerleşen bu canlılar “amipli dizanteri” (Entomoeba histolytica) adı verilen hastalığı neden olur.
Dizanteri yapan amip ağız yoluyla alınır. Zamanla çoğalarak kalınbağırsağa geçen bu tek hücreli kalın bağırsakta yara oluşumuna neden olur.
Aslında kalın bağırsağa geçen her amip hastalık yapmaz. Hastalık yapıcı özel türler mevcuttur. Bu türler de vücut savunması düşükken hastalığa yol açabilirler.
Amip dizanterisi tedavisinde bu tek hücrelileri öldürecek metranidazol ve tetrasiklin sınıfı ilaçlar kullanılır. Amip dizanterisi tedavisi iki haftadan az sürer.
Dizanteri olmamak için yiyecekleri mutlaka yıkayarak yemek, temiz su içmek ve bağışıklık sistemini güçlü tutmak önemlidir.
Kaynak:
www.livescience.com/54281-amoeba-definition.html
Etiketler:
Son Eklenenler
- Tarımla İlgili Meslekler
- Matematiği İyi Olmayanlar Hangi Mesleği Seçmeli?
- Antropoloji Nedir?
- Dünyanın Kaç Türlü Hareketi Vardır?
- Toplumsal Düzeni Sağlayan Kurallar Nelerdir?
- Cumhuriyet Yönetiminin Değerleri Nelerdir?
- İklim ve Hava Olayları Arasındaki Fark
- 1 Asal Sayı Mıdır?
- Homeostasi nedir?
- 2 ile Bölünebilme Kuralı