Parazitlik (Asalaklık)

20.12.2016 - 13:08

Bu yazıda simbiyotik ilişkilerden parazitlik, diğer bir deyişle asalaklık üzerinde duracağız.

Parazitlik Nedir

Parazitlik biyolojide türler arası karşılıklı olmayan simbiyotik ilişkilerden biridir. Diğer ilişkilerden farklı olarak bir canlının faydası diğer canlıda zarara neden olur. Birlikte yaşam ilişkileri üçe ayrılır. İki tarafın faydasına olan ilişki mutualizm, bir tarafa fayda sağlarken diğerine olumlu ya da olumsuz etki etmeyen kommensalizm ve son olarak bir tarafın faydası uğruna diğer tarafın zarar gördüğü parazitlik.

Parazitlik ilişkisine asalaklık da denir. Asalak kelimesi Türkçede sosyal olaylarda birinin sırtından geçinme anlamında da kullanılır. Parazitlikte fayda gören canlı parazittir. Zarar gören canlı ise ev sahibi (konak) canlıdır.

parazitlik, asalaklık

Parazitlik Çeşitleri

Parazitler, konaklarıyla olan etkileşimlerine ve ilişki periyoduna göre sınıflandırılırlar. Bu açıdan parazitler ikiye ayrılır.

  1. Sürekli parazitlik
  2. Kısmi parazitlik

Sürekli parazitliğe zorunlu parazitlik de denir. Burada parazit canlının yaşamı konak canlıya bağlıdır. Parazit ömrünün tamamını konak canlıda geçirir. Kısmi parazitlik, fakültatif parazitlik ya da geçici parazitlik olarak adlandırılan türde ise zorunluluk yoktur. Bir parazit belirli bir konak canlıdan faydalandıktan sonra ondan ayrılarak yeni bir konak canlı bulabilir.

Tek hücrelilerden tutun da gelişkin canlılara kadar çeşitli parazitlik örnekleri verilebilir. Tek hücreli parazitlere protozoanlar çok hücreliler ise metazoalar denir. Hastalık yapan bakteri ve virüsler tek hücreli asalaklara, bağırsak solucanı gibi canlılar ise çok hücreli asalaklara örnek olarak gösterilebilir.

Parazitliğe Karşı Savunma

Canlılarda onları sömürmek isteyen parazitlere karşı çeşitli savunma yetenekleri gelişmiştir. Örneğin insanlar hayvansal parazitlere karşı bazı savunma yeteneklerine sahiptir.

İnsan derisi parazitlere karşı engel olmadaki ilk savunma alanıdır. Parazitler denimize değseler dahi derin içeri giremezler. Parazitlerin vücuda girmek için en çok kullanacağı alan ağızdır. Ağız vücut içerisine alım yaptığımız en önemli organdır. Ağızdaki tükürük salgısı parazitlerin önemli bir kısmını etkisiz hale getirecek şekilde gelişmiştir.

Ağızdan geçen parazitlerin bir kısmı midede etkisiz hale getirilir. Besinleri öğütmekle görevli olan midemizin içerisinde asidik bir ortak bulunur. Bu ortam birçok parazit canlının ölmesine neden olur.

Yine gözlerimiz kısmen bir açıklık sayılmasına rağmen göz sıvımız da parazitleri önceliyi şekilde gelişmiştir.

Bütün bu aşamalardan geçen hayvansal parazitler vücudumuza girip hastalık yapabilirler. Bu durumda vücudun en önemli savunma silahı olan bağışıklık sistemi devreye girer. Hastalık yapıcı organizmalara karşı ürettiğimiz hücreler yardımıyla vücudumuzu parazitlerden koruruz.

Bitkiler de parazitlere karşı birçok savunma yöntemi geliştirmiştir. Bitkilerden beslenmek isteyen bitkisel parazitler bitki içine girerken ve girdikten sonra birçok yanıtla karşılaşırlar. Bitkilerin de çeşitli zehirli, savunmaya dayalı salgıları vardır. Yapılan araştırmalar çeşitli bitki türlerinde parazitle karşılaşılması durumunda bitkinin bir dizi biyokimyasal süreç başlattığı ortaya çıkmıştır. Bu süreçlerin amacı uygun karşı tepkiyi oluşturup bitkinin normal yaşamına devam etmesidir.


Etiketler:
  • biyoloji    
  • Yorumlar
    Yorum Yap