Hız Formülü ve Hız Özellikleri

22.04.2017 - 07:07

Hız fizikte çok kullandığımız bir büyüklüktür. Hız formülü ve özelliklerini bu yazıda özetlemeye çalışacağız. Hız formülü matematik içinde de karşımıza çıkar. Ancak hızın asıl kullanımı fiziktedir. Hız, türetilmiş bir fiziksel büyüklüktür. Yani hızı ifade edebilmek için uzunluk ve zaman değişkenlerini kullanmamız gerekir.

En genel haliyle hız uzunluğun (yolun), zamana bölünmesidir.

Genel hız formülü: V = x/t şeklinde ifade edilebilir. V hız, x yer değiştirme, t ise geçen zamandır.

Hız ve Sürat Farkı

Eskiden müfredatımızda sadece hız değişkeni kullanılırdı. Ancak hızdan daha farklı olan sürat kavramını da incelememiz gerekir. Hızda yer değiştirmeyi esas alırız. Süratte ise gidilen yolu baz alırız. Bir araç çok süratli olduğu halde hızı düşük olabilir. Eğer bir hareketli tam doğrusal bir yolda gidiyorsa bu durumda hız ve sürat aynı olur.

Sürat formülü yer değiştirme yerine gidilen yol kullanılarak elde edilebilir. Öyleyse formül şu şekilde olur:

Sürat = d/t

Aradaki farkı anlamak için bir örnek kullanalım. Doğrusal A ve B noktaları arasında bir hareketlinin hareket ettiğini düşünelim. A ve B noktaları arasındaki mesafe 150 km olsun. 3 saat içerisinde A noktasından çıkıp B noktasına varan ve ardından geri dönüp A noktasına ulaşan bir aracın hız ve süratini bulalım.

Sürati bulurken gidilen yolu zamana bölüyoruz. A ve B noktaları arasındaki mesafe 150 km olduğundan hareketli gidip gelme sırasında toplam 300 km yol kat etmiştir. Bu sırada ise 3 saat harcanmıştır. Bu durumda sürat 300/3 = 100 km/saat olur. Ancak hız toplam yer değiştirme 0 olduğundan 0/3 = 0 olur.

hız formülü

Hız formülünün yanında fizikte ve matematikte sık karşımıza çıkan ortalama hız formülü vardır. Bu da hızın değişken olduğu durumlarda ortaya çıkar. Ortalama hız ve ortalama sürat bulunurken toplam yer değiştirme ya da toplam gidilen yol hesaba katılır.

Ortalama sürat = ∑gidilen yol / ∑toplam süre

Ortalama hız = ∑yer değiştirme / ∑toplam süre

Zamansız Hız Formülü

Fizikte karşımıza çıkan önemli hız formüllerinden bir tanesi zamansız hız formülüdür. Zamansız hız formülünü zamanı bilmediğimiz hareketlerde hızı bulmak için kullanırız.

Zamansız hız formülünde sabit bir ivmenin olması gerekir. İvmeyi bildiğimiz taktirde hızın değişiminden ya da gidilen yoldan zamanı kullanmadan yeni hızı ekleriz. Bu durumda hareketlinin ilk hızını da bilmemiz gerekir.

Bir hareketlinin ilk hızı V0 son hızı ise Vs oldun. Sabit bir a ivmesiyle doğrusal bir hareket gerçekleştiğini düşünelim. Bu durumda son hız ile ilk hız arasında şöyle bir bağıntı kurulur.

Vs2 = V02 + 2ax

Formülde a’nın ivme x’in ise gidilen yol olduğunu unutmayalım. İvme hız farkını meydana getirdiği için ivmeyi kullanarak son hızı buluruz. Böylece hareket süresini bilmeye ihtiyacımız yoktur. Hareket süresini bulmak için ise sabit ivmeli hareketlerde zamanı basitçe şöyle bulabiliriz.

t = (Vs – V0)/a

İvmeli Hareket Formülleri

İvmeli hareketlerde hız bulmak için elimizde birçok formül bulunmaktadır. Ancak günün sonunda bütün formüllerin birbirinden geldiğini fark ederiz. Hız, sürat, ortalama hız ve ivme kavramlarını iyi kavrarsak daha az formülle daha çok şeye ulaşabiliriz.

F = m.a

a = (Vs – V0)/t

Vs = V0 + a.t

h = 1/2g.t2

Fizikte karşımıza çıkan diğer bir hız formülü ise anlık hız formülüdür. Anlık hız ile ilgili bilgilere şuradan ulaşabilirsiniz.


Etiketler:
  • fizik    
  • Yorumlar
    Yorum Yap