Biyocoğrafya Nedir?
Coğrafya bilimi genel olarak fiziki coğrafya ve beşeri coğrafya olarak iki ana dala ayrılabilir. Fiziki coğrafya ise gezegenimizin fiziki yapısını ve özelliklerini incelemektedir. İşte bu fiziki yapıyı oluşturan kavramlardan biri de canlılardır. Bu yazıda biyocoğrafya nedir sorusuna yanıt arayacağız. Ardından biyocoğrafya neyi inceler gibi konulara da değineceğiz.
Canlı unsurların yeryüzüne dağılımını nedenleriyle birlikte inceleyen coğrafya alt dalına biyocoğrafya denir. Fiziki coğrafyanın alt dalı olan biyocoğrafya genel olarak bitki ve hayvan dağılımını inceler.
"Bio" canlı, "geography" ise coğrafya demektir. Bu iki kavramın bir araya getirilip Türkçeleştirilmesiyle biyocoğrafya ifadesi ortaya çıkmıştır.
Biyocoğrafyada ana amaç canlıların dağılışıdır. Bitki ve hayvanların dağılış özellikleri farklılık gösterdiğinden biyocoğrafyayı genel olarak bitki coğrafyası ve hayvan coğrafyası olarak ikiye ayrılabilir. Bitki coğrafyasına fitocoğrafya, hayvan coğrafyasına ise zoocoğrafya denir.
Biyocoğrafya Neyi İnceler?
Biyocoğrafya nedir genel olarak öğrendik. Bitki ve hayvanların dağılışını incelediğini söyledik. Şimdi de bunları nasıl yaptığı konusuna biraz değinelim.
Dünyamız dört ana kürede oluşmaktadır. Bunlar;
- Atmosfer (Hava küre)
- Hidrosfer (Su küre)
- Litosfer (Taş küre)
- Biyosfer (Canlı küre)
Şeklindedir. İşte biyocoğrafyanın çalışma alanı biyosfer dediğimiz canlı küredir.
Dünyamızdaki ekosistemleri belirleyen, bunları bir çok yönden etkileyen ve birbiri ile karşılıklı etkileşim halinde olan dört küre vardır. Bunlar; atmosfer,hidrosfer, litosfer ve biyosferdir.
Biyocoğrafyada bir canlı türüyle ilgili temel sorular şu şekildedir:
- Canlı türü nerede yaşamaktadır?
- Canlı türünün orada yaşamasına neden olan faktörler nelerdir?
- Canlı türünün yaşam şartları nelerdir?
Hem bitkiler için hem de hayvanlar için bu üç temel soru aslında biyocoğrafyanın başlangıç noktasıdır. Daha sonraki çalışma detayları bu sorularla belirlenmektedir.
Biyocoğrafyanın Bölümleri
Yukarıda çalışma sahası olarak biyocoğrafyanın bitki coğrafyası ve hayvan coğrafyası şeklinde iki ana başlığa ayrıldığını söyledik. Ancak çalışma mantığı olarak da 3 alt bölüm olduğunu söyleyebiliriz.
Biyocoğrafyanın alt dalları şu şekildedir:
- Tarihsel biyocoğrafya: Geçmişte kıtaların meydana gelmesi, küresel anlamda iklimin değişmesi gibi büyük çevresel faktörlerin canlılara olan etkisini ele alır. Örneğin bir canlı türünün aniden yok olması tarihsel biyocoğrafya açısından incelenebilir.
- Ekolojik biyocoğrafya: Canlıların çevreyle yani ekosistemle etkileşimini ele alır.
- Analitik biyocoğrafya: Bugün var olan verilere göre canlıların dağılışını inceler.
Uygulama alanında bitki coğrafyası hayvan coğrafyasından daha başarılı sonuçlar vermektedir. Çünkü hayvanlar yer değiştirirken bitkiler sabit kalmakta ve inceleme olanağı daha fazla olmaktadır.
Biyocoğrafyanın Tarihi
Biyocoğrafya bilimi de diğer bilimler gibi elbette bir tarihsel gelişim serüvenine sahiptir. Bir anda ortaya çıkmamıştır.
Aristo birçok bilimde olduğu gibi biyocoğrafya alanında da bilinen ilk isimdir. Canlılar basit olarak sınıflandırmış ve canlılar ile diğer çevresel faktörler arasındaki ilişkiden bahsetmiştir.
İslam dünyasında Biruni (973-1051) başta olmak üzere birçok bilgin doğal şartlardan ve yaşayan hayvan türlerinden bahsetmiştir. Ahmad Ibn al-Baitar 13. asırda yaşamış ünlü İslam botanikçisidir. Eserlerinde birçok bitki türünden bahsetmiştir. Yine büyük bilgin İbn-i Batuta 14. asırda birçok yeri gezerek gördüğü hayvan ve bitkileri kaydetmiştir.
15. asırdan itibaren coğrafi keşiflerle dünyanın geri kalanının tanınması birçok yeni bitki ve hayvan türünün öğrenilmesine yol açmıştır.
Avrupa'daki aydınlanma döneminde birçok eser ortaya çıkmış ve insanlar diğer canlılar hakkında daha fazla bilgi sahibi olmuştur. Comte de Buffon 18. yüzyılda çok önemli bir eser olan “doğa tarihi” kitap serisini yazmıştır.
Carl von Linne canlıları sınıflandırarak biyolojik sınıflandırma sistemini geliştirmiştir. Taksonomi bilimi için temel olan bu çalışmalar botanik bilimine de çok önemli katkılar sağlamıştır.
Çok büyük bir doğabilimci olan Alexander von Humboldt coğrafyanın birçok prensibini ortaya koyarak modern coğrafya biliminin oluşmasına katkı sağlamıştır. Ayrıca biyocoğrafya alanı da modern anlamda onunla doğmuştur.
19. yüzyılda Charles Darwin (1809 - 1882) ve Alfred Russel Wallce (1823 - 1913) biyocoğrafya alanında büyük katkılar yapmıştır. 20. yüzyılda da bu bilim daha büyük gelişimler göstermiştir.
Etiketler:
Son Eklenenler
- Tarımla İlgili Meslekler
- Matematiği İyi Olmayanlar Hangi Mesleği Seçmeli?
- Antropoloji Nedir?
- Dünyanın Kaç Türlü Hareketi Vardır?
- Toplumsal Düzeni Sağlayan Kurallar Nelerdir?
- Cumhuriyet Yönetiminin Değerleri Nelerdir?
- İklim ve Hava Olayları Arasındaki Fark
- 1 Asal Sayı Mıdır?
- Homeostasi nedir?
- 2 ile Bölünebilme Kuralı