Plastitler

19.02.2020 - 20:05

Hücrelerin yaşamsal faaliyetlerini devam ettirebilmesi için çeşitli yapı ve organelleri bulundurmaları gerekir. Bu yapılardan biri de plastitler dediğimiz organellerdir. Bu yazıda plastitler nedir, kaça ayrılır, özellikleri nelerdir gibi konulara değineceğiz.

Plastitler, bitki ve alg hücrelerinde bulunan çift zarlı organeldir. Canlıda besinlerin üretilmesinden ve depolanmasından sorumludur. Plastitler, fotosentezde kullanılan klorofil pigmentini ve hücrenin rengini değiştirebilen farklı pigment türlerini içerir.

Plastitler kaça ayrılır sorusu hep yanlış cevaplanır. Normalde plastit sayısı çoktur. Ancak hücrede yaygın olarak görülen 3 tip plastit vardır.

En önemli üç plastit çeşidi şunlardır:

  1. Kloroplastlar
  2. Kromoplastlar
  3. Lökoplastlar

Bunların dışında Amiloplast, Oleoplast, Proteinoplast, Gerontoplast gibi çeşitli plastit türleri de vardır. Burada müfredatımız gereği bu 3 plastit üzerinde duracağız.

Kloroplastlar

Bitkilerde besin üretimi yapan çok önemli bir organeldir. Yeşil alglerde ve öglena gibi tek hücreli protistalarda da bulunur. İçerdiği klorofil pigmenti fotosentezin yapılması için çok önemlidir. Bu pigment nedeniyle bitki yeşil renkli olmaktadır.

Kloroplast nedir adlı yazıda daha önce bu yapıdan geniş bir şekilde bahsetmiştik. Burada da kısaca değinelim.

Kloroplastların temel görevi içerisindeki klorofil pigmenti ile besinin üretilmesidir. Bu olaya fotosentez denir. Fotosentezde bitki kökten aldığı suyu havadan aldığı karbondioksit ile birleştirerek besin ve oksijen üretir. Buradaki temel enerji faktörü ise güneş ışığıdır. Klorofilin ana görevi bu enerjiyi soğurmaktır.

Fotosentezin denklemi özet olarak şu şekildedir: 6CO2 + 6H2O + Işık Enerjisi → C6H12O6 + 6O2

Plastitler kloroplast

Kloroplastların yapısı incelendiğinde organelin içini dolduran ve sitoplazma benzeri bir yapı gösteren stroma ana madde olarak görülür. Burada çeşitli organik ve inorganik maddeler yer almaktadır. Ayrıca kloroplastların kendine ait DNA ve RNA'sı vardır. Bunlar da yine stroma içerisinde yer almaktadır.

DNA taşımaları kendi proteinlerini üretmeleri ve hücre bölünmesini beklemeden çoğalmalarına olanak sağlar.

Elektron mikroskobu ile incelendiğinde kloroplastlarda içte üçüncü bir zar sistemi görülür. Buna tilakoit zar denir. İşte klorofil pigmentleri de bu zar yapısında bulunur. Bu zar yapıları üst üste metal paralar gibi dizilmektedir. Bu şekilde elde edilen katmanlı yapıya ise grana denmektedir.

Kloroplastlarda güneş enerjisinden ATP elde edilir. Ancak bu sadece fotosentez reaksiyonlarında kullanılır. Kloroplast dışında kullanılmaz.

Kromoplastlar

Klorofil pigmentinin hücreye yeşil renk verdiğini öğrendik. Burada fotosentezin yeşil bölgelerde gerçekleştiği sonucunu da çıkarabiliriz. Ancak bitkiler incelendiği zaman çiçek ve meyvelerde çok farklı renkler gözlemlenmektedir. İçerdiği farklı renkte pigmentlerle bitkiye değişik renkler veren plastit türüne kromoplast denir.

Kromoplastlar da çift zarlıdır. Plastitler ve mitokondri için çift zarlı olmak ortak bir özelliktir.

Kromoplastlarda farklı renkler için farklı pigmentler mevcuttur. Örneğin ksantofiller sarı rengi veren pigmentlerdir. Çiçeklerin sarı kısmında ve muz, limon gibi sarı renkteki meyvelerin yapısında bulunurlar.

Plastitler kromoplast

Domates ve biber gibi kırmızı renk alan meyvelerde likopen bulunur. Havuca turuncu renk veren madde ise karoten denilen pigmenttir. Bütün bu farklı renklerdeki pigmentleri içeren plastitler kromoplastlardır.

Yeşil domatesin olgunlaşarak kırmızı domatese dönmesi sürecinde kloroplast kromoplasta dönüşmektedir. Plastitlerin birbirine dönüşümü mümkündür.

Lökoplastlar

Lökoplastlar pigment içermeyen plastitlerdir. Plastitler çeşitli görevleri üstlenmektedir. Bitkilerin besin depo etmelerine yarayan organellere ise lökoplast nedir. Kök altında, yaprakta ya da gövdede besin depolayan bitkiler bol miktarda lökoplast içerir.

Lökoplastların depoladığı besin türü bir karbonhidrat türü olan nişastadır. Patates, soğan gibi yiyeceklerin yapısında bol miktarda nişasta bulunmaktadır. Burada yer alan lökoplastlar nişasta depo etmektedir.

Bitkiler fotosentez ile ürettikleri glikozu enerji elde etmek için kullanır. Ancak fazla üretim yapıldığı için geri kalan glikoz bitkinin depo organına gönderilir. Örneğin havuç, turp ve patates gibi bitkilerde besin bitkinin kökünde depo edilmektedir.

Plastitler lökoplast

Lökoplastlar da diğer plastitlere dönüşebilir. Örneğin patates gibi sebzelerin ışık gördüğünde yüzeylerinde yeşil rengin oluşmaya başlaması bunun sonucudur.

Plastit çeşitleri içerisinde en önemlileri üzerinde durduk. Şimdi de bu plastitler ile ilgili görevleri tekrar özetleyelim.

  • Kloroplast: Besin üretir.
  • Kromoplast: Bitkiye farkı renkler verir.
  • Lökoplast: Nişasta depolar.

Etiketler:
  • biyoloji    
  • Yorumlar
    Yorum Yap