Fosfor Nedir? Fosforun Sağlığımız Açısından Önemi

05.11.2017 - 21:09

Bugün yaşamımız için çok önemli olan fakat özellikleri pek bilinmeyen bir element üzerinde duracağız. Fosfor elementi gerçekten canlılık için hayati öneme sahipken genellikle üzerinde durulmaz.

fosfor nedir

Bu yazıda hem kimyasal bir element olan fosforun hem de vücudumuzda çok önemli bir mineral olarak fosforun özelliklerini tartışacağız.

Fosfor Elementi ve Özellikleri

Fosfor ismi Yunanca kökenlidir ve aslen ışık tutkunu manasına gelmektedir. Fosfor elementinin özelliklerini sistematik olarak şöyle sıralayabiliriz:

  • Simgesi: P
  • Atom numarası: 15
  • Yaygın izotopu: 31P
  • Ortalama kütlesi: 30.974
  • Türü: Ametal
  • Periyodik tablodaki yeri: 3. Periyot 5A grubu
  • Elektron konfigürasyonu: 1s2 2s2 2p6 3s2 3p3
  • Oda koşullarındaki fazı: Katı
  • Erime noktası: 44 °C
  • Kaynama noktası: 280 °C
  • Yoğunluğu: 1.823 g/cm3

Yukarıda fosfor elementi ile ilgili temel özellikler listelenmiştir. Şimdi de fosfor kullanım alanları üzerinde duralım.

Fosfor yaşamımız için çok önemli bir elementtir.

Fosfor Ne İşe Yarar?

Fosfor, kalsiyumdan sonra vücudunuzdaki en bol ikinci mineraldir. Vücudunuz, atıkların filtrelenmesi, doku ve hücrelerin onarımı gibi pek çok işlev için fosfora ihtiyaç duyar.

Çoğumuz yeteri kadar fosforu günlük beslenmemizle alırız. Esasen fosfor yüksekliği, fosfor düşüklüğünden daha sık görülen bir durumdur. Böbreklerin düzgün işlememesi ya da çok fosfor alıp az kalsiyum almak vücutta fosfor yüksekliğine neden olur.

Bununla birlikte, bazı sağlık sorunları (şeker hastalığı ve alkolizm gibi) veya kullandığımız bazı ilaçlar vücudumuzdaki fosfor seviyelerinin düşmesine neden olabilir.

Fosfor yüksekliği ya da düşüklüğü, kalp rahatsızlığı, eklem ağrısı veya yorgunluk gibi tıbbi sorunlara neden olabilir.

Canlılarda Fosfor Kullanım Alanları

Kemiklerinizi güçlü ve sağlıklı tutmak, enerji kazanmak ve kaslarınızı hareket ettirmek için fosfora ihtiyaç duyarız.

Bütün canlılar enerji molekülü olarak ATP sentezler. ATP yapısında da fosfor bulunmaktadır. Öyleyse bütün canlı hücrelerde fosfor bulunmak zorundadır.

İnsanda fosforun işlevlerinden bazıları şöyle sıralanabilir:

  • Kemik ve dişleri güçlendirir.
  • Böbreklerdeki atıkları filtreler.
  • Vücudun enerji üretimi ve tüketimini kontrol altında tutar.
  • Doku ve hücreleri büyütür, geliştirir ve onarır.
  • Hücrenin ana genetik materyali olan DNA ve RNA üretimine katılır.
  • Vücutta bulunan bazı vitamin ve mineralleri dengeler.
  • Kas kasılmasına yardımcı olur.
  • Düzenli bir kalp atışı için gereklidir.
  • İş veya spor yaptıktan sonra kas ağrısını azaltır.
Görüldüğü gibi fosforun sağlığımız için önemi büyüktür.

Fosfor İçeren Gıdalar

Fosforun önemin kavrayan herkesin aklına fosfor nerede bulunur sorusu otomatik olarak gelmektedir. Gıdaların çoğunda fosfor bulunur. Protein açısından zengin gıdalar aynı zamanda iyi fosfor kaynaklarıdır. Bunlar arasında şunlar bulunur:

  • Et ve tavuk
  • Balık
  • Süt ve süt ürünleri
  • Yumurta
  • Kuru yemişler
  • Fasulye

Beslenmenizde yeterli miktarda kalsiyum ve protein varsa, muhtemelen yeterli fosfora sahip olursunuz. Bunun nedeni, kalsiyum açısından zengin gıdaların çoğunun fosfor bakımından da yüksek olmasıdır.

Bazı protein dışı gıda kaynakları da fosfor içerir. Örneğin:

  • Tam tahıllar
  • Patates
  • Sarımsak
  • Kurutulmuş meyve
  • Karbonatlı içecekler (karbonat üretmek için fosforik asit kullanılır)

Tam tahıllı ekmekte normal ekmeğe göre daha fazla fosfor vardır. Ancak vücut genellikle tahıllardaki fosforu alıp kullanamaz. Bu nedenle fosfor için tahıl yemek pek tavsiye edilen bir yöntem değildir.

Ne Kadar Fosfora İhtiyacımız Var?

Beslenmenizde ihtiyacınız olan fosfor miktarı yaşınıza bağlıdır. Yetişkinler 9-18 yaş arası çocuklara göre daha az fosfora, 8 yaşın altındaki çocuklara göre daha fazla fosfora ihtiyaç duyar.

Ne kadar fosfora ihtiyacımız olduğu konusunda birçok sağlık kuruluşu farklı bilgiler vermektedir. Ortalama değerleri şöyle sıralayabiliriz:

Yetişkinler (19 yaş ve üstü): 700 mg

Çocuklar (9-18 yaş): 1,250 mg

Çocuklar (4 ila 8 yaş): 500 mg

Çocuklar (1 ila 3 yıl): 460 mg

Bebekler (7 ila 12 ay): 275 mg

Bebekler (0 ila 6 ay): 100 mg

Nadiren bazı insanların fosfor için besin takviyesine ihtiyaç duyar. Ancak çoğunlukla tüketilen gıdalar aracılığıyla gerekli miktarda fosfor alınır.

Fosfor Yüksekliği ve Etkileri

Fosfor yüksekliği sağlığımız açısından bazı durumlar problemler yaratabilir. Çok fazla fosfor toksik olabilir. Mineral fazlalığı, diyare ve organların sertleşmesine ve yumuşak dokunun oluşmasına neden olabilir.

Yüksek fosfor seviyesi vücudunuzun demir, kalsiyum, magnezyum ve çinko gibi diğer mineralleri etkin bir şekilde kullanmasına olumsuz etki yapabilir. Fosfor kalsiyumla birleşerek kaslarda birikmeye başlayabilir.

Kanda çok fazla fosfor bulunması nadirdir. Tipik olarak, böbrek problemi olan ya da rahatsızlık sonucu kalsiyum seviyesini ayarlayamayanlarda bu problem görülebilir.

Fosfor Düşüklüğü ve Etkileri

Normalde fosfor düşüklüğü çok görülen bir problem değildir. Ancak kullanılan bazı ilaçlar fosfor düşüklüğüne neden olabilir.

Örnekler şunlardır:

  • İnsülin
  • ACE inhibitörleri
  • Kortikosteroidler
  • Antiasitler
  • Antikonvulzanlar

Fosfor düşüklüğü belirtileri arasında şunlar sıralanabilir:

  • Eklem veya kemik ağrısı
  • İştah kaybı
  • Sinirlilik veya kaygı
  • Yorgunluk
  • Çocuklarda zayıf kemik gelişimi

Yukarıda bahsettiğimiz durumlar ortaya çıktığında doktorunuzla konuşup fosfor seviyenizle ilgili ölçüm yapabilirsiniz.

Yukarıda verilen bilgiler asla doktora danışmadan bir tedavi uygulamanıza olanak sağlamaz. Burada verilen bilgiler sadece fosfor elementinin bizim için ne kadar önemli olduğunu kavramak içindir.


Etiketler:
  • sağlık    
  • Yorumlar
    Yorum Yap