RNA Nedir?

28.06.2017 - 10:43

Bugünkü yazıda RNA nedir sorusuna cevap aramaya çalışacağız. RNA ile ilgili bilmemiz gereken bilgileri bir araya toplamayı deneyeceğiz. Başlamadan önce şunu hatırlatalım: “DNA nedir” adlı yazıda DNA’yı incelemiştik. DNA’yı bilirsek RNA’yı daha iyi anlayabiliriz. Bu nedenle bu yazıyı da mutlaka okumanızı tavsiye ederiz.

RNA nükleotidlerden oluşan tek zincirli nükleik asit türlerinden biridir. RNA, protein sentezinde çok önemli bir rol oynar, çünkü protein üretmek için genetik kodun yazılması, okunması ve tercüme edilmesinde esas iş yapan RNA’dır. RNA’nın açılımı “ribonükleik asit” şeklindedir.

RNA'nın Yapısı

RNA nükleotidleri üç bileşen içerir.

Azotlu baz
Beş karbonlu şeker
Fosfat grubu

RNA’nın azotlu bazları adenin (A), guanin (G), sitozin (C) ve urasil (U) şeklinde dört tanedir. RNA'daki beş karbonlu (pentoz) şeker ise ribozdur. RNA molekülleri birçok nükleotidden oluşur. Bu nükleotidlerden birinin şekeri ile diğerinin fosfatı birbirine bağlanır. Bu şekilde RNA zinciri ortaya çıkmış olur. Bu bağlar fosfodiester bağlarıdır.

Tek zincirli olmasına karşın, RNA her zaman doğrusal değildir. Karmaşık üç boyutlu şekillere katlama ve saç tokası ilmekleri oluşturma kabiliyeti vardır. Bu gerçekleştiğinde azotlu bazlar birbirine bağlanır. Adenin urasil ile (A-U); sitozin de guanin ile (G-C) karşılıklı çift oluşturacak yapıdadır. Saç teli tokası görüntüsü haberci RNA (mRNA) ve transfer RNA (tRNA) gibi RNA moleküllerinde sıkça gözlemlenebilir.

RNA Çeşitleri

RNA molekülleri hücrelerimizin çekirdeğinde üretilir ve sitoplazmada da bulunabilir. RNA moleküllerinin üç temel türü haberci RNA, transfer RNA ve ribozomal RNA'dır.

1. Haberci RNA (mRNA)

Haberci (Messenger) RNA (mRNA), DNA'nın transkripsiyonunda önemli bir rol oynamaktadır. Transkripsiyon, DNA sentezinde genetik bilginin bir RNA mesajına kopyalanmasını içeren bir süreçtir.

Transkripsiyon sırasında, transkripsiyon faktörleri olarak adlandırılan bazı proteinler DNA ipliğini çözmekte ve RNA polimeraz enziminin sadece tek bir DNA sarmalını kopyalamasına izin vermektedir. DNA, dört nükleotid bazını (A-T ve C-G) birlikte eşlenmiş olan adenin (A), guanin (G), sitozin (C) ve timini (T) içerir. RNA polimeraz DNA'yı bir mRNA molekülüne transkribe ederken adenin, urasil ve sitozin çiftleri ile guanin (A-U ve C-G) çiftleşir. Transkripsiyonun sonunda, mRNA protein sentezinin tamamlanması için sitoplazmaya taşınır.

2. Transfer RNA (tRNA)

Transfer RNA (tRNA) protein sentezinin tercüme ve yorumlama aşamasında önemli bir rol oynamaktadır. Görevi, mRNA'nın nükleotid dizileri içindeki mesajı belirli amino asit sekanslarına çevirmektir. Amino asit dizileri, bir protein oluşturmak üzere bir araya getirilir.

Transfer RNA üç ilmeği olan bir yonca yaprağı şeklindedir. Bir ucunda bir amino asit bağlanma yeri ve antikodon bölgesi olarak adlandırılan orta döngüde özel bir bölüm içerir. Antikodon, bir kodon adı verilen mRNA üzerindeki belirli bir alanı tanır. Bir kodon, bir amino asidi kodlayan veya çevirinin sonunu bildiren üç sürekli nükleotid bazdan oluşur. RNA'yı ribozomlara aktarmak, mRNA kodonlarını okuyup ve bir polipeptit zinciri üretmek tRNA’nın görevidir. Polipeptit zinciri, protein haline gelmeden önce çeşitli aşamalardan geçer.

3. Ribozomal RNA (rRNA)

Ribozomal RNA (rRNA), ribozom adı verilen hücre organellerinin yapısına katılan bir bileşendir. Esasen ribozom, ribozomal proteinler ve rRNA'dan oluşur.

Ribozomlar tipik olarak iki alt birimden oluşur: büyük altbirim ve küçük altbirim. Ribozomal altbirimler çekirdekte sentezlenir. Ribozomlar, mRNA ve tRNA için büyük ribozomal altbirimde bulunan iki bağlanma yeri içerir.

Çeviri sırasında altbirim bir mRNA molekülüne bağlanır. Aynı zamanda bir başlatıcı tRNA molekülü, aynı mRNA molekülü üzerindeki belirli bir kodon dizisini tanır ve bağlar. Daha sonra büyük altbirim yeni oluşan komplekse katılır. Her iki ribozomal alt birimi, mRNA üzerindeki kodonları bir polipeptit zincirine çevirir. Her üçlü kod bir amino asit anlamına gelmektedir. Bu şekilde matbaa makinesi gibi zincirleme baskı yapılır ve protein zinciri ortaya çıkar.

Ribozomal RNA, polipeptit zincirindeki amino asitler arasındaki peptid bağlarını oluşturmaktan sorumludur. mRNA molekülü üzerindeki sonlandırma kodonuna ulaşıldığında çeviri işlemi sona erer. Polipeptit zinciri tRNA molekülünden salınır ve ribozom büyük ve küçük altbirimlere geri bölünür.

RNA ile İlgili Önemli Sorular

RNA’nın ne olduğunu ve RNA çeşitlerini öğrendik. Şimdi de bu konuda karşımıza en çok çıkan soruları özet bir şekilde yanıtlayalım.

RNa’nın görevleri nelerdir?

RNA’nın birçok görevi vardır. Ancak bütün bu görevleri tek başlık altında toplayabiliriz. Üç çeşit RNA’nın da temel işlevi protein sentezinde yer almaktır. Protein sentezlemek bütün hücresel aktivitelerin temelidir. RNA ne işe yarar dendiği zaman protein sentezinde görev alır diye özet bir cevap verebiliriz.

RNA ve DNA arasındaki farklar nelerdir?

RNA ve DNA arasında birçok fark bulunmaktadır. Bunlardan en önemlisi DNA çift zincirliyken RNA’nın tek zincirli olmasıdır. RNA, DNA tarafından üretilen bir moleküldür.

RNA riboz şekeri içerirken DNA deoksiriboz şekeri içerir. RNA’nın özgül bazı urasil, DNA’nın ise timindir. En belirgin farklar bunlardır.

RNA nerede bulunur?

RNA ökaryot canlılarda hücre çekirdeğinde DNA tarafından sentezlendikten sonra sitoplazmaya geçip ribozoma ulaşır. Ayrıca ribozomun yapısında da bir çeşit RNA vardır. Yani RNA sitoplazmada, çekirdekte ve ribozom organelinde bulunur.

Etiketler:

biyoloji

Yorumlar

Yorum Yap