Faydacılık (Utilitarizm) Hakkında Bilgi
Faydacılık ya da diğer bir deyişle utilitarizm modern zamanlardaki en önemli ahlaki teorilerden biridir. Faydacılık kavramı farklı dillerde farklı şekilde geçer. Bütün bu ifadeler kısaca faydacılık olarak Türkçe haliyle karşımıza çıkmaktadır. Faydacılık (utilitarizm) hakkında bilgi sahibi olmak için öncelikle faydacılık nedir sorusu ile başlayalım.
Faydalıcık evrensel ahlak yasasını reddeden, bir şeyin doğru ve yanlışlığını sağladığı faydaya göre değerlendiren felsefi bir akımdır. Faydacılığın konusu ahlak felsefesi ile doğrudan ilişkilidir.
Ahlak felsefesinden bahsettiğimize göre faydacılık etiği üzerinde de durmamız gerekir.
Faydacılık Etiği
Faydacılık etiği fayda ile alakalı birkaç madde üzerine kuruludur. Öncelikle faydacılar bilgiyi fayda esasına göre değerlendirir. Bir bilgi fayda sağlıyorsa o bilgi doğrudur anlayışı geçerlidir. Yani teorik düşünmeye gerek yoktur. Soyut düşünce yerine paratik düşünceye yönelme vardır.
Faydacılık etiği sadece bilgi ile sınırlı değildir. Faydacılık etiğinin asıl ortaya çıktığı yer eylemlerdir. Faydacılık akımı eylemde sadece faydayı ve mutluluğu esas alır. Eylem ve davranış için temel maddeler ise şöyledir:
- Zevk ve mutluluk gerçek değeri olan temel kavramlardır.
- Eylemler mutluluğa katkı sağlıyorsa doğru, sağlamıyorsa yanlıştır.
- Herkesin mutluluğu eşit değerdedir.
Yukarıdaki ilkeler faydacılık akımının temel aldığı ilkelerdir.
Toplumlar içerisinde inanç ve vicdanlardan kaynaklanan etik bazı değerler vardır. Faydacılık yaklaşımı yaygın etik sistemlerin düşüncesinde yoktur. Zaten faydacılık etiği evrensel ahlak yasasına karşı çıkmaktadır.
Faydacılık Yaklaşımının Temsilcileri
Faydacılık yaklaşımı filozoflardan bağımsız değildir elbette. Bu yaklaşımı ortaya koyan ciddi filozoflar mevcuttur. Faydacılık Jeremy Bentham tarafından ortaya konmuştur. Ardından 19. yüzyılın ikinci yarısından itibaren William James tarafından yaygın bir görüş haline getirilmiştir.
Faydacılığı önemli anlamda temellendiren filozof ise John Stuart Mill adındaki filozoftur. Önemli faydacı filozofları şöyle sıralayabiliriz:
- Jeremy Bentham
- John Stuart Mill
- Henry Sidgwick
- William James
- John Dewey
Faydacılık ampirizm ve hazcılık ile de yakındır. Bu felsefi akımlar arasında önemli bir bağ vardır. John Dewey aynı zamanda hazcı bir filozoftur.
Faydacı Ahlakın Eleştirisi
Faydacı ahlak faydayı toplumsal olarak değerlendirmez. Esas aldığı birim birey olarak insandır. Bireyin hazzı ve faydası bazen toplumların aleyhine olur. Aynı zamanda toplum içerisindeki bireylerin mutluluğu aynı anda mümkün olmayabilir.
Faydacı ahlak toplumsal faydayı daha ön planda tutan ya da evrensel ahlak yasasını kabul eden düşünceler tarafından şiddetle eleştirilmiştir. Ayrıca birçok felsefi akıma göre faydacılık nispeten yeni sayılabilir.
Fayda veya haz ile toplumsal ahlak birçok durumda çelişmektedir. Bu durumda birçok ideloji kişisel fayda yerine toplumsal faydayı esas almaktadır. Dinler de dahil olmak üzere kişiler arasındaki ilişkiyi toplumsal değerler üzerine kurmak yaygındır.
Etiketler:
Son Eklenenler
- Tarımla İlgili Meslekler
- Matematiği İyi Olmayanlar Hangi Mesleği Seçmeli?
- Antropoloji Nedir?
- Dünyanın Kaç Türlü Hareketi Vardır?
- Toplumsal Düzeni Sağlayan Kurallar Nelerdir?
- Cumhuriyet Yönetiminin Değerleri Nelerdir?
- İklim ve Hava Olayları Arasındaki Fark
- 1 Asal Sayı Mıdır?
- Homeostasi nedir?
- 2 ile Bölünebilme Kuralı