Eğitim Hakkı

13.02.2020 - 21:30

Bireyler temel hak ve ödevlerle dünyaya gelirler. Yaşadığımız çağda ise bası haklar anayasa güvencesi altında yer almaktadır. Bu haklardan biri ise eğitim hakkıdır. Eğitim hakkı ile ilgili çeşitli makaleler yazılabilir. Biz burada eğitim hakkı nedir, kaynağı nedir, eğitim hakkı nasıl kullanılır gibi sorulara yanıt vermeye çalışacağız.

Dilerseniz eğitim hakkında geçmeden önce eğitim nedir kısaca değinmeye çalışalım.

Eğitim Nedir?

İnsan doğası gereği kendini geliştirmeye ve yaşadığı koşulları iyileştirmeye meyillidir. Eğitim ise insanların doğuştan getirdiği özelliklerin gereğini yerine getirerek onlara çeşitli bilgi ve beceriler kazandırmaktır.

Eğitim sayesinde bireyde davranış ve tutum değişiklikleri olmaktadır. Eğitimde esas olan bunların olumlu değişimler olmasıdır. Eğitime benzer diğer bir kavram ise öğretimdir. Öğretim bilgiyi elde etmek, korumak ve gerektiği zaman kullanmak için yapılan çalışmaların bütünüdür.

Günümüzde okullarımızda eğitim ve öğretim faaliyetleri birlikte yürütülmektedir.

Neden Eğitim Almalıyız?

Yaşadığımız çağ bilgi çağıdır. Bilgi çağında bir başarı elde etme amacı taşımasak dahi insanca yaşamak için belirli özelliklere sahip olmamız gerekir. Bu özellikleri biz eğitim sayesinde kazanmaktayız.

Küçük yaşta yapılan eğitim faaliyetleri daha temel ve kalıcı olmaktadır. Bu nedenle eğitim ailede başlar ve okulda devam eder. Eğitim kişiyi yaşama ve geleceği hazırlamaktadır. Devletlerin çeşitli eğitim politikası geliştirmeleri ise neredeyse bin yıllık bir tarihe sahiptir.

Günümüzde eğitim faaliyetleri oldukça gelişmiş ve çeşitli dallara ayrışmıştır. Bugün modern dünyada yön veren mesleklerin birçoğu eğitim ve öğretim olmadan elde edilemez. Örneğin eğitim almadan doktor olmanız, mühendis ya da öğretmen olmanız söz konusu değildir.

Eğitim Hakkı Nedir?

Eğitim nedir ve neden önemlidir kısaca değindik. Şimdi asıl sorumuz olan eğitim hakkı nedir konusuna dönelim.

Bütün yurttaşların ayrım yapılmaksızın ücretsiz temel eğitime erişebilmesi eğitim hakkıdır. Anayasamızın 42. maddesinde eğitim hakkı olduğu şöyle ifade edilir: "Kimse, eğitim ve öğrenim hakkından yoksun bırakılamaz. Öğrenim hakkının kapsamı kanunla tesbit edilir ve düzenlenir."

Yasanın devamında eğitim ve öğrenim şu şekilde tarif edilmektedir:

"Eğitim ve öğretim, Atatürk ilkeleri ve inkılapları doğrultusunda, çağdaş bilim ve eğitim esaslarına göre, Devletin gözetim ve denetimi altında yapılır. Bu esaslara aykırı eğitim ve öğretim yerleri açılamaz.
Eğitim ve öğretim hürriyeti, Anayasaya sadakat borcunu ortadan kaldırmaz.
İlköğretim kız ve erkek bütün vatandaşlar için zorunludur ve Devlet okullarında parasızdır."

Devlet okullarında temel eğitimin ücretsiz olduğu anayasa güvencesi altındadır. Ancak dileyen yurttaşlar yine anaysa güvencesine göre temel eğitim için özel okullardan ücretli bir şekilde yararlanabilir. Elbette bu okullar da kanunla denetlenmekte ve aynı amaca hizmet etme zorunluluğu taşımaktadır.

Dolayısıyla eğitim hem bir hak hem de bir özgürlüktür. Eğitim hakkı temel hak ve özgürlükler arasında yer almaktadır. Anayasada temel hak ve özgürlükler başlığının "sosyal ve ekonomik haklar ve ödevler" alt başlığı altında yer almaktadır.

Anayasaya göre her çocuğun eğitim hakkı vardır.

Eğitim Hakkı Nasıl Bir Haktır?

Eğitim hakkı nasıl bir haktır değinelim. Haklar kamu hakları ve özel haklar olarak ikiye ayrılır. Eğitim bir kamu hakkıdır. Aynı zamanda eğitim genel nitelikli haklar başlığı altındadır. Genel nitelikli haklar kişisel haklar, sosyal ve ekonomik haklar ve siyasi haklar olarak üç başlık altına alınabilir.

Eğitim hakkı genel bir kamu hakkıdır. Sosyal ve ekonomik haklar kategorisinde yer alır. Eğitim anayasa çerçevesinde güvence altına alındığı için bir anayasal haktır.

Birey eğitim hakkına doğuştan sahiptir. Bu hakkı kazanmak için bir çabaya girmesine gerek yoktur. Yaşadığı sürece bu hakkı kullanmasına engel olacak başka bir güç de yoktur. Örneğin çocuğun anne ve babası çocuğun temel eğitim almasına engel olma hakkına sahip değildir.

Eğitim hakkı ihlali kanunlarımıza göre suçtur. Bir kişiyi eğitimden zorla mahrum bırakmak bir suçtur ve cezaya tabidir.

Eğitim Hakkı Nasıl Kullanılır?

Eğitimin evrensel bir insan hakkı olduğunu biliyoruz. Ancak bu hakkın kullanım usulleri de çeşitli şekillerde belirlenmiştir. Birçok ülkenin anayasasında eğitim hakkı farklı bir şekilde tanımlanmıştır.

Türkiye Cumhuriyeti Anayasasına göre eğitim ve öğrenim faaliyetleri Atatürk ilke ve inkılapları doğrultusunda ve çağdaş bilim esaslarına göre yapılır. Burada devletin denetim ve gözetim zorunluluğu bulunmaktadır.

Dolayısıyla bir bireyin temel eğitim hakkını kullanması için devlete bağlı ve izinli eğitim kurumlarında eğitim alması gerekir. Bunun dışında kendini geliştirmeye yönelik başka faaliyetleri suç olmamak kaydıyla gerçekleştirebilir.

Birey dilerse özel eğitim kurumlarında temel eğitimi alabilir. Ancak bu eğitim kuruluşlarının da ilgili devlet bakanlığı tarafından onaylı olması ve denetime tabi olması gerekmektedir.

Uluslararası Hukukta Eğitim Hakkı

Eğitim hakkı bizim anayasamızda yer aldığı gibi diğer birçok ülkenin de anayasasında yer almaktadır. Ayrıca ülkeler arası ilişkileri düzenleyen uluslararası sözleşmelerin birçoğunda da yer almaktadır.

Türkiye'nin de taraf olduğu Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi (AİHS) bu konuda "Hiç kimse eğitim hakkından yoksun bırakılamaz. Devlet, eğitim ve öğretim alanında yükleneceği görevlerin yerine getirilmesinde, ana ve babanın bu eğitim ve öğretimin kendi dini ve felsefi inançlarına göre yapılmasını sağlama haklarına saygı gösterir.

Birleşmiş Milletler bünyesinde yer alan sözleşmelerin de bir bölümü eğitim hakkını içermektedir. Örneğin Birleşmiş Milletler Ekonomik, Kültürel ve Sosyal Haklara İlişkin Sözleşmesi taraf devletlerinin tamamının eğitim hakkını tanıdığını ifade etmektedir.

Yine UNESCO tarafından kabul edilen karara göre herhangi bir topluluk ya da zümre cinsiyet, ırk, dil ve siyasi görüş gibi herhangi bir farklılıktan dolayı eğitim hakkından mahrum bırakılamaz.

Birçok uluslararası kuruluş eğitim hakkını taahhüt altına almıştır.

Ülkemizde 1924 Anayasası, 1961 Anayasası ve 1982 Anayasası da eğitim hakkında başlık ayırmış ve bu konuya değinmiştir.

Etiketler:

hukuk

Yorumlar

Yorum Yap