Okyanus Akıntıları

28.11.2019 - 03:15

Coğrafyada iklim özelliklerini incelerken şunu fark ederiz. Yeryüzünde sıcaklığı belirleyen ana etmen enlemdir. Ancak bazı bölgelerin sıcaklık grafiklerini enleme tam olarak uymaz. Örneğin Kuzeybatı Avrupa beklendiği kadar soğuk değildir. Çünkü enlem dışında da birçok faktör iklim ve sıcaklık dağılımı üzerinde etkili olmaktadır.

Bu etkenlerden biri de okyanus akıntılarıdır. Bu yazıda okyanus akıntıları ve özellikleri üzerinde duracağız. Ayrıca okyanus akıntılarının etkileri hakkında da konuşacağız.

Okyanus akıntıları geldikleri enlemlerin sıcaklıklarını gittikleri yerlere taşırlar. Ekvatordan kutuplara doğru olan akıntılar genel olarak sıcak, kutuplardan ekvator yönüne doğru olanlar ise soğuk okyanus akıntılarıdır.

Okyanus Akıntıları ve Özellikleri

Okyanus akıntılarının genel özellikleri maddeler halinde aşağıda sıralanmıştır.

Okyanus akıntıları rüzgarlar, gelgit olayı, sıcaklık ve tuzluluk farkı, sudaki seviye farkı gibi nedenlerle oluşurlar.
Gelgit akıntıları, kıyı akıntıları ve yüzey akıntıları olan üç tipte karşımıza çıkarlar.
Sürekli rüzgarlar, Dünya'nın dönmesi ve kıyı tipleri okyanus akıntılarına etki etmektedir.
Okyanus akıntıları geldikleri yerin sıcaklığını gittikleri yere görürler.
Sıcaklık bakımından sıcak akıntılar ve soğuk akıntılar olarak ikiye ayrılırlar.
Kutuplardan ekvatora doğru olan akıntılar soğuk, ekvatordan kutuplara doğru olan akıntılar ise sıcaktır.
Sıcak akıntılar soğuk havayı yumuşatır. Soğuk akıntılar ise sıcak havayı yumuşatmaktadır.
Okyanus akıntıları sayesinde bölgeler arasındaki derin sıcaklık farkları bir nebze olsun rahatlamıştır.
Akıntılar yağılar ve doğal olarak da bitki örtüsü üzerinde etkilidir.
Suyun balık çeşitliliği ve suda yaşayan planktonlar okyanus akıntılarıyla şekillenmektedir.

Aşağıdaki okyanus akıntıları haritası Dünyamızda görülen büyük ve önemli okyanus akıntılarını göstermektedir.

Okyanus Akıntılarının Etkileri

Okyanus akıntılarının birçok faktör üzerinde önemli etkileri vardır. Bu akıntılar olmasa dünyanın birçok yerinde iklim farklı özellikler gösterecekti. Akıntılar sıcaklık, yağış, bitki örtüsü gibi iklim elamanlarına doğrudan etki etmektedir.

İklimin beşeri birçok faaliyet üzerinde etkili olduğunu biliyoruz. Tarım, ticaret, turizm ve sanayi iklim özelliklerinden etkilenmektedir. Ayrıca bu faaliyetler nüfus ve yerleşim üzerinde de etkili olmaktadır.

Kısacası bir akıntı baştan sona bütün bir coğrafyayı değiştirebilmektedir. Bu nedenle iklim özellikleri incelenirken okyanus akıntıları mutlaka göz önünde bulundurulmalıdır.

Okyanus akıntılarının etkilerine birkaç örnek verelim. Japonya'da Kuroşivo akıntısı sıcak su akıntısıdır ve bölgenin kışlarının daha ılık geçmesini sağlar. Yine Gulf Stream sıcak su akıntısı Kuzeybatı Avrupa'nın aynı enleme göre daha ılık ve yaşanabilir olmasını sağlamıştır. Ayrıca bölgenin yağışları ve tarımsal ürünleri üzerinde de etkilidir.

Okyanus Akıntıları Neden Oluşur?

Okyanuslarda akıntı oluşmasına neden olan birkaç faktör vardır. Bu faktörlere kısaca değinelim.

Akıntıların oluşmasında ana faktör rüzgarlardır. Özellikle sürekli rüzgarların meydana getirdiği akıntılar geniş alanda etkili olurlar. Rüzgarların sebep olduğu akıntılar çoğunlukla yüzey akıntılarıdır.

Akıntı oluşumunda diğer bir faktör de gelgit olayıdır. Ayın çekim kuvveti arttığı zaman akıntı kıyıya doğru olur. Çekim kuvveti azalırsa ters yöne akıntı oluşur.

Denizler arasındaki sıcaklık ve yoğunluk farkı da akıntılara neden olur. Okyanusların yoğunlukları ise tuzluluk ile ilgili bir konudur. Soğuk ve tuzlu sular daha büyük yoğunluğa sahiptir. Akıntılar yoğun yerlerden daha az yoğun yerlere doğru gerçekleşir.

Seviye farkı da akıntıda etkili olabilir ancak okyanus gibi büyük sularda seviye farkı olması zordur. Bu faktör daha çok küçük denizlerde etkilidir.

Dünyadaki Önemli Okyanus Akıntıları

Yukarıda haritada gösterdiğimiz ve bahsettiğiniz gibi coğrafya dersi için önemli olan 13 okyanus akıntısı bulunmaktadır. Bu okyanus akıntıları nelerdir kısaca görelim.

Sıcak Okyanus Akıntıları

Gulf Stream: Orta Amerika'dan başlar ve Avrupa'ya doğru gider. Sıcak bir akıntıdır. Kuzey Avrupa'nın batısını ısıtmaktadır. Bölgenin ikliminin nispeten ılıman olmasını sağlayan önemli bir akıntısıdır.

Alaska: Alaska dolaylarında görülen sıcak bir su akıntısıdır. Yarım bir daire şeklindedir. Saatin tersi yönüne akmaktadır.

Brezilya: Ekvator hizasından Brezilya sahilleri boyunca devam ederek güneye iner. Başladığı yer sıcak, bittiği yer soğuktur. Sıcaklığı soğuk bölgeye taşır.

Doğu Avustralya: Avustralya kıtasının doğusunda etkili olan bir akıntıdır. Kuzeyden başlayarak güneye doğru ilerler.

Mozambik (Madagaskar): Hint Okyanusunda (batı kısmında) yer alır. Madagaskar ile Afrika kıtası arasından geçmektedir.

Kuroşivo: Tayvan'dan Japonya'ya doğru giden bir sıcak su akıntısıdır. Japonya iklimi üzerinde önemli etkileri vardır. Etkili olduğu bölgede iklimi daha ılıman yapmıştır.

Soğuk Okyanus Akıntıları

Labrador: Kanada'nın doğu kıyılarının daha soğuk olmasını sağlayan bir soğuk akıntıdır. Gulf Stream akıntısı ile karşılaştığı yer balık bolluğunun olduğu bir alandır. Labrador nedeniyle Kanada'nın doğusu aynı enlemdeki Avrupa'nın batısından daha soğuktur.

Kanarya: Batı Afrika'dan güneye doğru inmektedir. Kanarya adalarından geçtiği için bu adı almıştır.

Kaliforniya: Alaska akıntısının güneyinde bulunmaktadır. Güney yönlü bu akıntı Kaliforniya'nın kuzeyine doğru devam eder.

Humboldt (Peru): Şili yakınlarından başlayarak Peru'ya yönelir. Yakınında geçtiği ülkeleri önemli olarak etkiler. Balıkçılık açısından zengin bir bölge oluşmasını sağlamıştır.

Benguela: Soğuk bir akıntıdır. Afrika'nın Güney kesimlerinin batısında görülür. Kuzeye doğru hareket edip soğutucu etkisiyle sıcak iklimi daha zengin hale getirmiştir.

Batı Avustralya: Kutup kökenli olduğu için soğuk akıntıdır. Avustralya üzerinde etkilidir.

Oyaşivo: Yine Japonya'da etkili olan soğuk bir akıntıdır. Sıcak bir akıntı olan Kuroşivo ile karşılaşır. Bu karşılaşmanın olduğu yerde balık çeşitliliği oldukça fazladır. Bu nedenle Japonya'da balıkçılık daha gelişmiştir.

Etiketler:

coğrafya

Yorumlar

Yorum Yap