Hipofiz Bezi ve Hormonları
Hipofiz bezi endokrin sistemimizin temel yöneticisidir. Salgıladığı hormonlarla diğer endokrin bezleri uyararak vücudun iç dengesini kontrol eder ve hormon sistemini komple düzenler. Bu nedenle hipofiz bezi çok önemli bir bezdir. Bu yazıda hipofiz bezi görevi ve salgıladığı hormonlar üzerinde durmaya çalışacağız. İlk başta biraz karışık gelse de hipofiz bezi hormonları öğrendiğinde endokrin sisteminin çok önemli bir kısmı hallolmuş olur.
Hipofiz bezinin temel görevi vücudun iç dengesini (homeostasi) sağlamaktadır. Bunu yapmak için de vücutta normalin dışına çıkan bir durumu hormonlarla normale çevirmeye çalışır. Hipotalamus hipofiz bezinin çalışmasını düzenler. Hipotalamus sinirlerden ve beyinden aldığı uyartılar doğrultusunda hipofiz bezini uyararak ona hormon salgılatır. Hipotalamustan salgılanan salgılatıcı veya engelleyici hormonlar hipofiz ön lobunu yönlendirmektedir. Bunu yapan hipotalamus salgısına RH (salgılatıcı hormon) denmektedir. Gonadotropin salgılatıcı hormon (GnRH) RH için iyi bir örnektir.
Hipofiz Ön Lobundan Salgılanan Hormonlar
Hipofiz ön lob hormonları şu şekilde sıralanabilir:
Folikül Uyarıcı Hormon (FSH): Dişi üreme sisteminde folikül keseleri (yumurtalıklarda) bulunmaktadır. Bu hormon dişilerde ergenlik döneminden itibaren folikül keselerini uyarır. Bu uyarıyla oogenez süreci tamamlanın ergin yumurta ortaya çıkar. Ayrıca foliküllerden östrojen sentezi de böylece artmaktadır. Folikül uyarıcı hormon erkeklerde de salgılanmaktadır. Erkeklerde de testislerin uyarılması ve sperm üretiminin başlatılması görevini görmektedir. FSH erkek bireylerde ise testisleri uyararak sperm oluşumunu başlatır.
Lüteinleştirici Hormon (LH): Dişilerde FSH etkisiyle uyarılan folikül kesesinden yumurtanın serbest kalmasıyla (ovulasyon) görevlidir. LH ile yumurtlama sonunda folikül kesesi yağ depolar ve korpus luteum (sarı cisim) oluşturur. Korpus luteum ise progesteron ve östrojen hormonlarını salgılar. LH erkekler yine testislerden testosteron salgılanmasıyla sperm oluşumunun tamamlanmasına ve spermlerin olgunlaşmasına neden olur.
Prolaktin (PRL): Gebelik sürecinde etkin bir hormondur. Bu süreçte süt bezlerinin büyümesini ve süt sentezinin başlamasını sağlar. Erkeklerde görevi bilinmemektedir ancak erkeklerde çok üretilmesi iktidarsızlığa sebebiyet verir.
Büyüme Hormonu (STH (Somatotropin)): Büyüme hormonudur. Kemikler başta olmak üzere bütün vücutta büyümeyi uyarıcı etki gösterir. Protein sentezi ve yağ depolanması metabolizmasını harekete geçirir. Genç yaşta aşırı salgılanması devliğe, az salgılanması ise cüceliğe yol açar. Yetişkinlikte fazla salgılanması da el, ayak ve yüzdeki kemiklerin aşırı büyümesine neden olur. Bu rahatsızlığa akromegali denir.
Melanosit Uyarıcı Hormon (MSH): Derinin renginde bu hormon etkilidir. Derideki melanosit hücrelerinin salgıladığı melaninin artmasını sağlar. MSH ayrıca yağ metabolizmasıyla da ilişkilidir.
Adrenokortikotropik Hormon (ACTH): Böbrek üstü bezlerinin kabuk bölümünü (adrenal korteks) uyarır. Böbreküstü bezinden salgılanan hormonlar için uyarı verir.
Tiroit Uyarıcı Hormon (TSH): Yine çok önemli bir endokrin bez olan tiroit bezini uyarır. Bu uyarı neticesinde tiroksit hormonu salgılanır. Tiroksin metabolizmayı hızlandıran bir hormondur.
Hipofiz Arka Lobundan Salgılanan Hormonlar
Hipofizin arka lob hormonları hipotalamusta üretilir. Ancak hipofiz arka lobundan salınır. Arka lob hormonları iki tanedir. Bu hormonlar nörohormon olarak bilinir. Çünkü üreten hipotalamus sinir sisteminin bir elemanıdır.
Antidiüretik hormon (ADH): Kanın su miktarını ve ozmotik basıncını kontrol eder. Böbrek kanallarından suyun geri emilimi sağlar. ADH az olduğunda idrarla çok su kaybedilir. Vücutta su miktarı azaldığında bu hormonun etkisiyle derişik idrar üretilir. ADH eksikliğinde artan idrarla sık idrara çıkma görülür. Diyabet hastalarına benzer olan bu duruma şekersiz şeker hastalığı denmektedir. Ancak bu hastalıkta diyabetteki gibi idrarda glikoza rastlanmaz.
Oksitosin: Doğumda rahim kaslarının ritmik kasılmasını kontrol eder. Doğumu sağlayan hormondur. Doğum gerçekleşmediğinde yapay sancı üretmek için gebelere bu hormonla destek sağlanır. Ayrıca süt bezlerinden süt salgılanmasını sağlar. Annelik duygularının gelişmesinde etkilidir. Oksitosinin erkeklerde ve gebe olmayan dişilerde de üretilir ancak işlevleri tam olarak bilinmemektedir.
Yukarıda hipofiz bezi nedir, görevi ve salgıladığı hormonlar nelerdir öğrendik. Bu hormonları iyi öğrenirseniz genel olarak endokrin sistemin işleyişini anlarsınız. Endokrin sistem konu anlatımı bölümünde hormonların ve hormon üreten bezlerin genel işleyişini detaylı anlatmıştık. Daha detaylı bir çalışma için konu anlatımından da faydalanabilirsiniz.
Etiketler:
Son Eklenenler
- Tarımla İlgili Meslekler
- Matematiği İyi Olmayanlar Hangi Mesleği Seçmeli?
- Antropoloji Nedir?
- Dünyanın Kaç Türlü Hareketi Vardır?
- Toplumsal Düzeni Sağlayan Kurallar Nelerdir?
- Cumhuriyet Yönetiminin Değerleri Nelerdir?
- İklim ve Hava Olayları Arasındaki Fark
- 1 Asal Sayı Mıdır?
- Homeostasi nedir?
- 2 ile Bölünebilme Kuralı