Alkali Metaller
Kimyada bütün elementler periyodik tablo üzerinde dizilidir. Periyodik tablodaki düşey sütunlara grup denir. Guruplar ise bir sayı ve bir harf ile ifade edilirler. Örneğin 2B grubu, 3A grubu şeklinde gruplar ayrılmıştır. Aynı gruptaki elementlerin kimyasal özellikleri de benzerdir.
Periyodik tablonun en solunda bulunan 1A grubundaki metallere alkali metaller denir. 1A grubunun en üstünde bulunan hidrojen elementi ise alkali metaller sınıfına girmez. Çünkü hidrojen metal değil ametaldir. Bu nedenle 1A grubundaki 7 elementten 6'sı alkali metaldir diyebiliriz.
Kimyada bazı grupların bu şekilde özel adları vardır. Örneğin 2A grubu elementlerine de toprak alkali metaller veya 7A grubundakilere halojenler denir. Bu element gruplarının da kendine has özellikleri bulunmaktadır. Biz bu yazıda alkali metaller üzerinde durmaya çalışacağız.
Alkali Metaller Hangileridir?
Alkali metaller nedir kısaca anlattık. Artık alkali metallerin bir kimyasal element grubu olduğunu ve periyodik tablonun en solunda alt alta dizildiklerini biliyoruz.
Şimdi de alkali metalleri tanıtarak başlayalım. 1A grubunda üst üste dizilmiş ilk element hariç kalan 6 elementin tamamı alkali metaldir. Bunlar yukarıdan aşağıya doğru sırasıyla şu şekildedir:
- Lityum (Li)
- Sodyum (Na)
- Potasyum (K)
- Rubidyum (Rb)
- Sezyum (Cs)
- Fransiyum (Fr)
Şeklindedir. Alkali metaller için bir tekerleme kullanalım dersek "lisenin nankör kimyacısı Rabia'nın cesedini fırlattı" şeklindeki tekerlemeyi kullanabiliriz. Böylece 6 alkali metalin tamamını hatırlayabiliriz.
Alkali Metallerin Özellikleri
Alkali metallerin çeşitli özelliklerini kısaca öğrenelim. Bu özellikleri çeşitli kategorilerde değerlendirebiliriz. Alkali metallerin özellikleri maddeler halinde şöyle özetlenebilir:
- Alkali metaller diğer metallere kıyasla düşük erime ve kaynama noktalarına sahiptirler.
- Çok yumuşaktırlar ve bıçakla kolayca kesilebilirler.
- Düşük yoğunlukları vardır. (lityum, sodyum ve potasyum su üzerinde yüzer)
- Su ile hızlı reaksiyona girerler. Bu reaksiyonlardan hidroksitler ve hidrojen gazı üretirler.
- Hidroksitler ve oksitler alkali çözeltiler oluşturmak için suda çözülürler.
- Aynı grupta yer aldıkları için hepsinin değerlik elektron sayıları aynıdır
- Çok aktif oldukları için kolay tepkime verirler.
- Aktiflik ve metalik özellik aşağıya doğru gittikçe artar.
Peki, alkali metaller oda koşullarında nasıl bulunur?
Sorunun cevabı yukarıda verdiğimiz özelliklerde saklıdır. Düşük erime noktalarına sahip olmaları demek oda koşullarına katı halde bulunmaları demektir. Aslında cıva haricindeki bütün metaller oda koşullarında katıdır.
| Lityum | Sodyum | Potasyum | Rubidyum | Sezyum | Fransiyum | |
|---|---|---|---|---|---|---|
| Simgesi | Li | Na | K | Rb | Cs | Fr |
| Atom numarası | 3 | 11 | 19 | 37 | 55 | 87 |
| Değerlik elektron sayısı | 1 | 1 | 1 | 1 | 1 | 1 |
| Kütle numarası | 7 | 23 | 39 | 85 | 133 | - |
| Erime noktası (°C) | 180.5 | 97.7 | 63.4 | 39.3 | 28.4 | 27 |
| Kaynama noktası (°C) | 1342 | 883 | 759 | 688 | 671 | 677 |
Alkali metaller elementlerin en elektropozitif (en az elektronegatif) olanlarıdır. Bu nedenle çok çeşitli ametallerle reaksiyona girerler. Kimyasal aktifliklerinde lityum, daha çok toprak alkali metallere benzer. Çünkü aktifliği diğer alkali metallerinki kadar yüksek değildir.
Sodyum ve potasyum elementlerin altıncı ve yedinci en yaygınlarıdır. Sırasıyla yer kabuğunun%2.6 ve %2.4'ünü oluşturur.
Alkali Metallerin Kullanım Alanları
Alkali metallerin çeşitli kullanım alanları vardır. Bunları kısaca özetlemeye çalışalım:
Lityum: Yağlayıcılarda ve ayrıca bazı cam ve kurşun alaşımlarında bulunur. Otomobil parçaları mağazasında ve hassas hareketli parçalar için kullanılan beyaz lityum gres tüplerini bulabilirsiniz. Ayrıca, bipolar bozukluk ve şizofreni hastaları için ruhsal dengeleyici olarak psikiyatrik tedavide kullanılır.
Sodyum: Sodyumun en yaygın kullanımı sodyum klorür veya sofra tuzu şeklindedir. Boraks olarak da bilinen sodyum borat formunda da sodyum bulabilirsiniz. Uçuculuğu nedeniyle saf sodyuma pek rastlanmaz. Ancak dünyanın her yerinde kullanılan birçok sodyum bazlı bileşik vardır. İnsan sağlığı açısından çok önemli bir metaldir.
Potasyum: Potasyum muz ve diğer doğal gıdalarda bulunur. Sade potasyum elde tutmak zordur çünkü uçucu bir maddedir. Arap sabunlarının yapısında potasyum elementi vardır. Birçok kimyasal bileşikte karşımıza çıkar. Ayrıca sodyum gibi sağlığımız için çok önemli bir elementtir.
Rubidyum: Bir kimyasalın “enerji parmak izini” fotoğraflayabilen bir spektroskop kullanarak keşfedilen ilk metallerden biri iken, kullanım sahası çok geniş değildir. Ayrıca, Sezyum veya fransiyum'dan daha yaygın olmasına rağmen, doğada çok fazla miktarda bulunmaz.
Sezyum: Çok faz bulunmasına rağmen önemli derecede kullanıma sahiptir. Fotoelektrik hücreler, video cihazları, radyo tüpleri ve askeri sınıf kızılötesi lambalar gibi birçok alette kullanılır.
Fransiyum: Herhangi bir günlük kullanım alanına sahip değildir. Bunun için yeterli miktarda yoktur. Ancak aşırı aktif olduğu için laboratuvar koşullarında özel deneyler için kullanılabilir.
Etiketler:
Son Eklenenler
- Tarımla İlgili Meslekler
- Matematiği İyi Olmayanlar Hangi Mesleği Seçmeli?
- Antropoloji Nedir?
- Dünyanın Kaç Türlü Hareketi Vardır?
- Toplumsal Düzeni Sağlayan Kurallar Nelerdir?
- Cumhuriyet Yönetiminin Değerleri Nelerdir?
- İklim ve Hava Olayları Arasındaki Fark
- 1 Asal Sayı Mıdır?
- Homeostasi nedir?
- 2 ile Bölünebilme Kuralı