Yasama Yürütme ve Yargı Nedir?

08.04.2018 - 18:29

Devlet ve ülke yönetimiyle ilgili en temel kavramlar yasama, yürütme ve yargı kavramlarıdır. Bu kavramları televizyondaki tartışma programlarından veya haberlerden mutlaka duymuşsunuz. Eğer biliyorsanız size çok basit gelen bu kavramları bilmiyorsanız bu yazıyla mutlaka öğrenmelisiniz. Çünkü devlet idaresi veya hukuk ile ilgili bilgi sahibi olmak için bu kavramları iyi anlamak gerekir.

Devleti üç ayaklı bir masaya benzetirsek bu ayaklardan biri yasama, diğeri yürütme, bir diğeri ise yargıdır. Bu üç kavram devletin sahip olduğu güç ve yetkilerdir. Devletin yaptığı faaliyetler mutlaka bu üç başlıktan biri içine girmektedir.

Kısaca özetlemek gerekirse yasama kanun hazırlama, yürütme idareyi sürdürme, yargı ise mahkemeler yoluyla adaleti sağlamakla görevli organlardır.

Şimdi bu kavramları genişçe, tek tek ele alalım.

Yasama Nedir?

Yasama bir ülkedeki yasa yapma işlemlerine verilen genel addır. Devletin kurallarını, devlet vatandaş ilişkilerini, suç ve hakları, suçların cezalarını yasama organı belirler. Peki, yasama organı nedir?

Yasama organı millet iradesiyle şekillenen meclistir. Millet serbest seçimlerle temsilcilerini millet meclisine yani parlamentoya gönderir. Bu temsilciler halk adına yasaları çıkarır ve oylar. Milletin içinden çıkıp meclise gönderilen temsilcilere milletvekili denir. Önerilerin yasalaşması için belirli bir çoğunluktaki milletvekilinin birlikte oy kullanması gerekir.

Eğer istenilen çoğunluk sağlanırsa, yasama organı olan meclis anayasayı dahi değiştirebilir. Anayasa bir ülkenin en temel hukuksal sözleşmesidir. Bu nedenle anayasa bütün yasa ve kanunların üzerinde bir güce sahiptir.

Yasama organının görevleri maddeler halinde şöyle özetlenebilir:

Anayasayı değiştirmek
Meclis iç tüzüğünü değiştirmek
Kanun koymak, var olan bir kanunu kaldırmak veya değiştirmek
Genel veya özel af ilanı yapmak
Uluslararası antlaşmaları onaylamak
Savaş ilanı kararı vermek
Yabancı askerlerin ülke sınırlarına girişine izin vermek
Bakanlar Kuruluna Kanun Hükmünde Kararname çıkarma yetkisi vermek
Bütçeyi onaylamak ve denetlemek
Hükumeti denetlemek

Daha önce cumhurbaşkanı seçme yetkisi ve görevi olan TBMM'nin 2007 yılında yapılan referandum ile bu yetkisi halka devredilmiştir. Böylelikle cumhurbaşkanı halk tarafından doğrudan seçilmeye başlanmıştır.

Yasama Dokunulmazlığı

Normalde ceza kanunları önünde bütün vatandaşlar eşittir. Ancak milli iradeyi yansıtan en yüce güç olan millet meclisi üyeleri için bu duruma bazı istisnalar getirilmiştir. Milletvekillerinin ifade gücünün genişlemesi ve baskıdan uzak kalabilmesi için milletvekillerine yasama dokunulmazlığı tanınmıştır.

Dokunulmazlık kavramı çeşitli ülkelerde tartışılsa da meclisin özgürce çalışabilmesi için bir gereklilik olarak görülmüştür. Milletvekillerinin meclisin onayı olmadan tutuklanamaması milletvekillerinin yasama faaliyetlerine katılmasını teşvik niteliği de taşır. Özellikle yargı yoluyla millet iradesini askıya almanın önüne geçmek için yasama dokunulmazlığı önemli bir kavramdır.

Yürütme Nedir?

Yasamanın koyduğu ölçülere göre devletin idaresini sürdürmeye yürütme nedir. Yürütmenin başı cumhurbaşkanı ve bakanlar kuruludur. Parlamenter sistemlerde bakanlar kuruluna başkanlık eden bir başbakan bulunmaktadır. Başkanlık sistemlerinde ise bakanlar kurulu başkana ya da diğer adıyla cumhurbaşkanına bağlıdır.

Parlamenter sistemde yürütme yasamanın (meclisin) içerisinden çıkarken, başkanlık sisteminde yürütme bağımsız olarak göreve gelir. Başkan halk iradesiyle seçilir ve kendi bakanlarını atar.

Yürütmenin etkin yerine getirilebilmesi için devlet idaresi çeşitli bakanlıklara ayrılmıştır. Bu bakanlıkların ismi, sayısı ve görevleri duruma göre zaman içerisinde değişiklik gösterebilir.

Yürütmenin ana görevlerinden biri atamadır. Atama yoluyla kamu kuruluşlarının idaresini yürütme organı yerine getirir. Ayrıca meclise sunulan bütçe onaylanırsa bu bütçeyi denetime açık bir şekilde kullanmak yine yürütmenin görevidir.

Yargı Nedir?

Yargı kanunlar ölçüsünde hukuka yansıyan her türlü olayın değerlendirilmesi ve karara bağlanmasıyla sorumlu olan organdır. Yargı organı nedir? Yargı organı bağımsız ve tarafsız mahkemelerdir. Mahkemeler, yargılamaya yoluyla toplumdaki anlaşmazlıkları ve sorunları adaletle çözüme bağlama görevini yerine getirir.

Yargı bilimsel bir tarafı olan bir organdır. Belirli ilke ve gereklilikleri vardır. Bu nedenle yargı mensuplarının seçimle gelmeleri söz konusu değildir. Yargı mensupları gerekli eğitimi aldıktan sonra belirli süreçlerle rüştlerini ispatlayıp yargının içerisinde kamu adına görev alırlar.

Yargı yetkisini kullanabilecek tek güç devlettir. Devlet dışında bir kurumun mahkeme kurup yargılama yapması söz konusu değildir. Avukatlar yargının sivil ayağını temsil ederler. Savunma yapmakla yetkili olan avukatlar adaletin tecelli etmesi için büyük bir sorumluluk altındadırlar.

Kısaca hatırlayalım. Yasama yetkisini meclis, yürütme yetkisini cumhurbaşkanı ve bakanlar kurulu, yargı yetkisini mahkemeler kullanır.

Kuvvetler Ayrılığı Nedir?

Kuvvetler ayrılığı yukarıda anlatılan yasama, yürütme ve yargı erkeklerinin bağımsız olarak çalışmasıdır. Bu bağımsızlık devlet idaresinde güçler dengesini korumak ve otoriterleşmeyi önlemek içindir. Kuvvetler ayrılığının en önemli sonucu, güç dengesinin sağlanıp keyfiliğe yer verilmemesidir.

Kuvvetler ayrılığında yasama ve yürütme ayrılığından daha önemlisi yargı bağımsızlığıdır. Yargı adaletin sağlanması için mutlaka bağımsız olmak zorundadır. Bugün dünya demokrasilerinin en önemli göstergeleri yargının bağımsızlık derecesidir. Çünkü yürütme gücünü elinde bulunduranların kamu gücünü hukuka aykırı kullanmasının tek yolu yargı bağımsızlığıdır.

Daha önce kuvvetler ayrılığının önemi adlı yazıda bu konuya değinmiştik.

Etiketler:

siyaset

Yorumlar

Yorum Yap