Ütopya Örnekleri

06.04.2018 - 19:20

Ütopya eski Yunancada "olmayan ülke" manasına gelmektedir. Yani ütopya gerçekte olmayan fakat hayal edilen bir ideal ülkedir. Siyaset felsefecileri tarih boyunca ideal devlet düzeni ile ilgili sorular sormuş ve kafalarında kurdukları "ideali" bir ütopya kurgusuyla aktarmıştır. Bu açında ütopyalar bize hayal kurma ve yön gösterme açısından çok önemlidir.

Bu yazıda olumlu ve olumsuz çeşitli ütopya örnekleri üzerinde duracağız. Normalde ütopya kelimesi taşıdığı anlam gereği ideal düzeni ifade ederken bugün olmayacak her şey için bu kavram kullanılmaya başlanmıştır. Bu açıdan bakarsak günlük hayatta ütopya konuları genişlemiştir.

Tarihteki Ütopya Örnekleri

Düşünce tarihinde çeşitli ütopyalar kaleme alınmıştır. Bunları olumlu ve olumsuz ütopyalar olarak sınıflandırabiliriz.

Olumlu Ütopya Örnekleri

Olumlu ütopyalara örnekler vererek başlayalım.

Platon: İdeal Devlet

Platon’un yazdığı ideal devlet ütopyası siyaset felsefesindeki en önemli kaynaklardan biridir. Platon'a göre bir toplumda üç sınıf bulunmaktadır: Yöneticiler, askerler ve işçiler. Platon bu sınıflandırmayı kesinlikle negatif bir şey olarak görmez. İnsanların yeteneklerine göre ayrılıp iş bölümü yapması olarak değerlendirir ve ona göre ideal devlette iş bölümü huzuru getirecektir.

Yöneticiler, eğitim olarak donanımlı ve bilge kişilerdir. Askerler toplumu korumakla görevli cesur ve güçlü kişilerdir. İşçiler ise daha çok emir alan çeşitli zanaatkarlardan oluşmuştur. İşçi ve savaşçıların mülkiyet hakkı yoktur. Bütün çocuklar doğduktan sonra ebeveynlerinden alınır. Evlenecek çiftler ise kura ile şans eseri belirlenir. Yöneticiler bilgi ve zeka olarak donanımlı olduğu için diğer insanlar için iyi olanı daha iyi bilirler. Bu nedenle onlara güvenmek esastır.

Not: Platon, İdeal Devlet adlı eserinde iddia ettiği fikirlerden bazılarını "Yasalar" adlı eserinde değiştirmiştir.

Farabi: El-Medinetü’l-Fazıla

İslam bilgini ve filozofu Farabi, "Faziletli Şehir" (El-Medinetü’l Fazıla) adlı eserinde Platon'dan etkilenmiştir. Farabi'ye göre toplum, ihtiyaçların bir sonucu olarak ortaya çıkmıştır. Bu nedenle bu ihtiyaçları en iyi yönetebilecek bilge ve eğitimli kişiler tarafından idere edilmelidir. Bir ülkeyi bedenen ve manen sağlıklı, inançlı, zeki ve öğrenmeyi seven kişiler idare etmelidir.

Devlet bir makineyse fertler bu makinenn aygıtlarıdır. Bütün bireylerin sistemin işlemesi için üzerine düşen görevi yapması gerekir.

Thomas More: Ütopya

Thomas More eserini "Ütopya" adıyla yazmıştır. Kitabın yazıldığı dönemdeki İngiltere’ye eleştiri yapılmıştır. More'a göre,mutsuzluk ve eşitsizliğin ana kaynağı şahsi mülkiyettir. İdeal toplum sınıfsız bir ülke olmalıdır.

Sınıfsız olmanın ana şartı da özel mülkiyeti kaldırmaktır. Hatta öyle ki para bir aygıt olarak kullanılmamalıdır. Paranın icadından önceki gibi ihtiyaç ürünlerinin karşılıklı takas edilmesi söz konusudur. İnsanlar az saatlerde çalışıp geri kalan vaktini kendini geliştirmek için harcamalıdır.

Thomas More'un bu eseri birçok insanı etkilemiş ve özel mülkiyeti reddeden güçlü ideolojiler yaygınlık kazanmıştır.

Campanella: Güneş Ülkesi

Campanella, ideal bir devleti hayal eder ve bunu "Güneş Ülkesi" adlı eserinde anlatır. Hayal ettiği ülke Hint Okyanusu'nda bir yerde bulunmaktadır. Bu ülkenin idarecisi hem din adamı hem de bilge bir kişidir. Devlet, ideal bireyler yetiştirmek için son derece etkin ve düzenleyicidir. Bütün kurumlar ortak işler ve bütün çıkarlar devlet tarafından kontrol edilir. İş bölümü olduğu için insanlar az çalışırlar.

Francis Bacon: Yeni Atlantis

Bacon "Yeni Atlantis" adlı eserinde bir devlet tarif etmektedir. Ahlaklı ve dürüst insanların sağlıklı bir şekilde bir adada yaşadığı devletin ana ögesi bilimdir. Devletin idaresini bilim insanlarından oluşmuş bir heyet yerine getirir. Bilimsel gelişmeler ve ilerlemeler böylece devamlı hale gelmiş olur.

Olumsuz (Korku) Ütopya Örnekleri

Olumla ütopyalarla ilgili birçok örnek verdik. Şimdi de biraz olumsuz ütopya örnekleri verelim. Olumsuz ütopyalar genellikle birer korku ütopyasıdır. Olumsuz ütopyalar için bazen distopya ifadesi de kullanılmaktadır.

Aldous Huxley: Cesur Yeni Dünya

Huxley bilim kurgu eserine benzeyen "Cesur Yeni Dünya" adlı eserinde çok ileri düzeydeki bir düzeni anlatır. Bu düzende her şey kusursuz yürümektedir. Çünkü insanlar her şeyi planlı yapmaktadır. Toplumun ihtiyacına göre insanlar fabrikalarda üretilmektedir.

20. yüzyılda gelişen bilim ve teknolojinin de etki ettiği bu kurgunun sanatsal yönü de gelişmiştir.

George Orwell: 1984

George Orwell ismindeki İngiliz bir yazar tarafından 1949 yılında yayımlanmıştır. 1984 adlı eserde devlet düzeni inanılmaz bir despotizm içermektedir. Konuşmak, düşünmek ve eleştirmek yasaktır. Devlet baskısı o kadar artmıştır ki insanlar devletin izni olmadan düşünemez hale gelmiştir.

Etiketler:

felsefe

Yorumlar

Yorum Yap