Fosforik Asit ve Özellikleri

02.11.2017 - 05:38

Kimya endüstrisinde kullanılan önemli ürünlerden biri fosforik asit dediğimiz maddedir. Bu yazıda fosforik asiti tanıtıp özellikleri ve kullanım alanları üzerinde durmaya çalışacağız.

Canlılarda ATP sentezi için fosfor elementine ihtiyaç vardır. Bu nedenle bütün canlılarda mutlaka fosfor elementi bulunur. Fosforik asit fosforun en yaygın hallerinden biridir.

Fosforik asitin formülü H3PO4 şeklindedir.

Fosforik asit nerelerde kullanılır diye sorarsak karşımıza çok geniş bir ekonomik saha çıkmaktadır. Kimya endüstrisinde önemli bir ürün olması bundan kaynaklanmaktadır. Fosforik asit yaygın adı ile bilimsel adlandırması aynı düşünülebilir. Bazı durumlarda "fosfor asidi" olarak da halk arasında adlandırıldığı görülmektedir.

fosforik asit

DNA ve RNA yapısında yine fosforik asit bulunmaktadır. Nükleik asitlere asidik özelliğini katan bu moleküldür.

Fosforik Asit ve Kullanım Alanları

Yukarıda belirtildiği gibi kimya sanayisi için fosforik asit çok önemli bir üründür. Bu önemi çok geniş bir kullanım alanı olmasından kaynaklanmaktadır.

  • Fosforik asitin tarımda kullanımı çok yaygındır. Gübre olarak kullanılır.
  • Ağız bakım ürünlerinde diş temizleyici olarak yer alır.
  • Rafine besin üretiminde asit olarak kullanılır.
  • Temizlik sanayisinde birçok ürünün yapısına katılır. Deterjan ve pas sökücülerde vardır.
  • Deri, tekstil, metal sanayilerinde yardımcı ürün olarak kullanılır.
  • Süs ve kozmetik sanayisinde fosforik asit kullanımı yaygındır.
  • Asitli içeceklerin yapımında kullanılır.

Bu kullanım alanlarına baktığımız zaman neredeyse her alanda fosforik asidin var olduğunu görüyoruz. Ancak fosforik asit dünyada da en çok gübre olarak kullanılmaktadır.

Zararları

Fosforik asit zararları açısından dikkatli kullanılmalıdır. İnsan cildine doğrudan temas ettiğinde yıpratıcı bir etki yapabilir. Yine endüstride üretim aşamasında buharını solumak solunum yollarının zarar görmesine neden olur.

Özellikle vücudun iç organlarında görülen mukoza zarlarını yıpratıcı bir etkisi olduğu bilinmektedir. Fosforik asit pH değeri düşük olduğundan eritici bir özellik taşır. Nasıl ki kolayı bir et üzerine döktüğümüzde erimeyi gözlemliyorsak aynı şekilde pH değeri düşük maddelerin genel olarak böyle bir özelliği vardır.

Endüstride çalışanlar güvenlik koşullarını mutlaka yerine getirmelidir. Cilde temas etmemesine ve temas olduğunda da hemen hijyenin sağlanmasına dikkat edilmelidir. Geçirgen olmayan dayanaklı eldiven kullanımı da yine burada büyük önem kazanmaktadır.

Asit yapılı olduğundan metallerle tepkimesinden hidrojen gazı açığa çıkarır. Bu gaz biriktiği zaman basınçla tahribe neden olabilir.

Fosforik Asit Üretimi

Fosfrik asitin üretilmesi genellikle iki aşamalıdır. Bu aşamalar ıslak ya da sulu basamak ve termal (sıcak) basamak şeklindedir. Burada detaylara girmeden genel tepkimelerini paylaşmaya çalışacağız.

Fosforik asit fosfat kaya, 3Ca3(PO4)2.CaF2 olarak bilinen fluorapatitten üretilir. Bu bir fosfat kayası tuzudur. Bu kayanın üzerine %93 derişimli sülfürik asit eklenir. Böylece fosforik asit eldesinin genel denklemi ortaya çıkar.

Ca3(PO4)2 + 3H2SO4 → 2H3PO4 + 3CaSO4 tepkimenin ana denklemidir.

Bununla birlikte kayada bulunan CaF2 gibi yapılar da çeşitli yan reaksiyonlar gerçekleştirir. Bu nedenle üretim sürecinde ayrıştırma gerçekleştirilir.

Tarımsal gübre üretiminde fosfat içeren başka bileşikler de kullanılmaktadır.


Etiketler:
  • kimya    
  • Yorumlar
    Yorum Yap