Cabir Bin Hayyan Eserleri ve Kimyaya Katkıları

11.10.2017 - 20:23

İslam dünyasında yetişmiş bilim insanları arasında Cabir Bin Hayyan'ın çok önemli bir yeri vardır. Kimyaya katkıları büyük olan Cabir Bin Hayyan'ın çalışmaları hem İslam aleminde hem de bilim tarihinde birçok ilki içerir. Bu nedenle onu özgün bir bilim adamı olarak tanımlayabiliriz.

Bu yazıda Cabir Bin Hayyan'ın kısaca hayatı, eserleri ve buluşları üzerinde duracağız. Böylelikle kimyaya katkılarının ne olduğu da daha iyi görülecektir.

cabir bin hayyan

Hayatına geçmeden önce şunu belirtelim ki Cabir Bin Hayyan'ın kıymeti İslam coğrafyasında yeteri kadar anlaşılamamıştır. Fransız bilim tarihçisi Marcellin Berthelot bilim tarihiyle ilgili yazdığı kitapta "nasıl Aristo mantığın kurucusu ile, Cabin Bin Hayyan da kimyanın kurucusudur" demiştir. Hayyan batıda Geber ya da Al-Geber ismiyle iyi bilinen bir bilim insanıdır.

Kısaca Hayatı ve Buluşları

Doğum ve ölüm tarihi tam bilinmemekle birlikte Cabir Bin Hayyan'ın 720 yılında doğup 813 yılında öldüğü tahmin edilmektedir. Tam ismi Ebu Musa Cabir Bin Hayyan şeklindedir. Doğduğu yer İran'ın Horasan eyaletinin Tus şehridir. Çok yönlü bir bilim insanı olan Hayyan birçok alanda çeşitli çalışmalar yapmıştır. Hem kimyacı, hem fizikçi hem astrolog olan aynı zamanda önemli bir filozoftur.

Kimyagerliğin gereği olarak ecza ilmi ve tıp ile de ilgilenmiştir. Döneminin her alanda müracaat edilen önemli bir bilgidir.

Cabir Bin Hayyan döneminde kimya bilimi bugünkü halinden elbette çok uzaktaydı. Bu nedenle onu simyacı olarak adlandırabiliriz. Ancak simyacılığın ötesine geçen Hayyan modern anlamda kabul edebileceğimiz kimya biliminin de önemli temellerini atmıştır.

Bugün bilinen birçok asidi keşfedildiği düşünülmektedir. Cabir Bin Hayyan ilk laboratuvarı kurmuştur. Deneylerde kullanılan bazı aletleri tasarlayıp bu aletlerin nasıl kullanılacağını açıklamıştır. Damıtma işleminde kullanılan “İmbik aletini” kullanarak bitkilerden esans ve bazı asitleri elde etmiştir.

Vitriol’ü (Kıbrıs taşı, FeSO4) damıtarak zaç yağı (sülfürik asit, H2SO4), vitriol (FeSO4) ile potasyum nitratı (KNO3) birlikte damıtarak kezzap (nitrik asit, HNO3), vitriol (FeSO4) ile yemek tuzunu (NaCl) damıtarak tuz ruhu (hidroklorikasit, HCl) elde etmiştir.

Bulmuş olduğu asitleri (HCl ile HNO3) karıştırarak kral suyu adı verilen karışımı elde etti. Cabir Bin Hayyan altın ve gümüşün kral suyunda çözündüğünü keşfetmiştir. Kral suyu günümüzde altın ve platin gibi soy metalleri çözmede kullanılmaktadır. Cabir Bin Hayyan; damıtma, kristallendirme, süblimleşme ve süzme yöntemlerini kullanmıştır. Simya döneminde kullanılan bu yöntemler Kimya bilimine aktarılmış olup günümüze de hâlâ kullanılmaktadır.

Cabir Bin Hayyan İslam simyasının babası olarak ünlenmiştir. Yukarıda saydığımız buluşları onun kimyaya katkılarının ne kadar büyük olduğunu göstermektedir.

Cabir Bin Hayyan Eserleri

Cabir Bin Hayyan'ın 400'den fazla eseri olduğu iddia edilmektedir. Çok yönlü olması ve neredeyse bütün pozitif bilimlerle uğraşmasının bir sonucu olarak çok eser ortaya koymuştur. Muhtemelen 90 yılı aşkın bir hayat yaşadığı için de çok sayıda eseri olduğu tahmin edilmektedir. Ancak 400 sayısının bir abartı olması ihtimali de göz önünde bulundurulmalıdır.

Hayyan'ın elimize 20 kadar eseri ulaşmıştır. Eserlerinden en önemlileri şöyle sıralanabilir:

  • Kitab-ül Beyan
  • Kitab-ür Rahma
  • Kitab-ül Hacer
  • Kitab-üs Şems
  • Kitab-ün Nûr
  • Kitab-ül Kamer
  • Kitab-ül İzah
  • Kitab-ül Hayvan
  • Kitab-ül Istakas-is-Sales
  • Kitab-ün Nebat
  • Tefsir-ül-Istaka
  • Kitab-ül Hikmet
  • Kitab-üt-Tecrit
  • Kitab-ül Hilkat
  • Kitab-ül Mülk

Görüldüğü gibi çeşitli alanlardan olmak üzere Cabir Bin Hayyan'ın çok sayıda eseri bulunmaktadır. Cabir Bin Hayyan atom daha bilinmeden önce önemli molekül ve bileşikler keşfetmiştir. Eserlerinde birçok önemli bilgi bulunmaktadır.

Etiketler:
  • kimya    
  • biyografi    
    • Yorumlar
    Yorum Yap

    Son Eklenenler

    Son Etiketler

    2013 - 2022 © Webders.net