Adezyon ve Kohezyon Nedir?

31.07.2017 - 12:50

Fizik dersinde adezyon ve kohezyon kuvvetleri ile sık karşılaşırız. Bu nedenle sıvılardaki adezyon ve kohezyon kuvvetlerini mercek altına aldık. Yazıyı sonuna kadar okursanız bu konu kafanıza oturacaktır.

Bilindiği gibi adezyon ve kohezyon sıvılarda görülen kuvvetlerdir. Sıvı molekülleri katılara oranla birbirlerini daha zayıf kuvvetlerle çekerler. Bundan dolayı bir arada bulunma eğilimleri zayıftır. Sıvılar bu nedenle bulundukları kabın şeklini alabilir ve öteleme hareketi yapabilirler.

Adezyon ve kohezyon birbirine benzer ama farklı kuvvetlerdir. Bu nedenle ikisini ayrı ele alıp örneklendirelim.

Adezyon Kuvveti

Adezyon (yapışma) kuvveti farklı cins moleküllerin arasındaki çekim kuvveti olarak da tanımlanabilir. Başka bir deyişle adezyon, sıvı moleküllerinin başka yüzeylere tutunmasını sağlayan kuvvettir.

Bu kuvvetin ortaya çıkmasını sağlayan faktör sudaki hidrojen bağlardır. Hidrojen bağları sayesinde su ile diğer molekülün + ve – kutupları birbirine çekim uygular. Bu moleküler çekim kuvveti iki molekülü bir arada tutar.

Adezyon Örnekleri

Su moleküllerinin pencereye tutunması adezyon kuvveti sayesinde olur. Arabanız yağmurdayken ön camına su yapışır. Bunun sebebi cam tanesi ile su tanesi arasındaki çekim kuvvettidir.

Adezyon kuvveti aynı zamanda bitkilerde suyun yukarı çıkmasında da etkilidir. Su bitkinin damarlarına tutunarak adezyon kuvveti sayesinde daha kolay yukarı taşınır.

Kohezyon Kuvveti

Su moleküllerinin bir arada tutunmasını sağlayan kuvvettir. Sıvılarda görülen bu kuvvet sıvının damla özelliği göstermesine neden olur. Yine hidrojen bağları sayesinde olan bu durum bir su molekülünün hidrojeni ile diğer su molekülünün oksijeni arasındaki çekimdir.

Kohezyon kuvveti yağmur damlasındaki su moleküllerini bir arada tutar. Bütün moleküller birbirini çektiğinden birbirlerine yakın mesafede dururlar. Verilen bir hacim için en küçük yüzeye sahip geometrik şekil küre olduğundan yer çekimi kuvvetinin çok zayıf olduğu su damlaları küre şeklini alır

Kohezyon Örnekleri

Kohezyona damlanın olduğu her şeyi örnek gösterebiliriz. Suyun camda damla olarak kalması, yağmurun damlalar şeklinde yağması gibi birçok örnek kohezyondan kaynaklanır.

Bitkilerde suyun yukarı çıkma mekanizması içerisinde su moleküllerinin birbirine tutunması da vardır. Bu süreci hızlandıran bir fiziksel durumdur.

Adezyon ve Kohezyon Uygulamaları

Fizik dersinde adezyon ve kohezyon uygulamaları görmek mümkündür. Günlük hayattaki birkaç durumla adezyon ve kohezyon kuvvetlerinin ilişkisini açıklamaya çalışalım.

Yine aynı örnek üzerinden gidersek cama yapışmış bir su damlası düşünelim. Bu damlanın damla olarak kalmasını sağlayan kuvvet kohezyon, damlanın cama yapışmasını sağlayan kuvvet ise adezyondur.

Yağmur yağarken cama vuran damlalardan birbirine yakın olanlar birleşerek daha büyük damlalar meydana getirir. Oluşan bu büyük damlaya etki eden yer çekimi kuvveti, küçük damlaya etki eden yer çekimi kuvvetinden büyüktür. Eğer yer çekimi kuvveti, damlanın cama yapışmasını sağlayan adezyon kuvvetini yenerse damla cama daha fazla yapışamaz ve aşağı doğru kaymaya başlar. Damla büyüdükçe ağırlığı adezyondan daha fazla artar.

Bazı durumlarda adezyon ve kohezyon kuvvetlerinden biri diğerinden daha büyük olabilir. Eğer kohezyon > adezyon ise yani sıvı molekülleri birbirine, cismin yüzeyine tutunduklarından daha büyük bir kuvvetle tutunuyorlarsa sıvı yüzeye yayılamaz, küresel biçimde kalır. Bu durumda yüzey ıslanmaz. Eğer adezyon > kohezyon ise sıvı molekülleri yüzeye daha çok tutunacağından yüzeye yayılır ve yüzey ıslanır. Şekilde görüldüğü gibi cıva moleküllerinin kohezyon kuvveti su moleküllerinin kohezyon kuvvetinden büyük olduğundan cıva yüzeye yayılmazken su yayılarak yüzeyin ıslanmasına neden olur.

Adezyon ve kohezyon kuvvetleri bir sıvının bulunduğu ortamdaki davranışını belirlemektedir.

Şekildeki özdeş kap ve kılcal cam borularda bulunan su ve cıva ile yapacağımız bir deneyde bunu rahatlıkla gözlemleyebiliriz. Cıva yüzeyinin Şekil-I deki gibi kendi üzerinde toplanması kohezyon etkisinin adezyon etkisinden büyük olduğunun göstergesidir. Suda ise Şekil-II deki gibi yüzey cama doğru giderek genişlemektedir. Bu da adezyonun kohezyondan daha büyük olduğunu gösterir. Adezyon etkisi kohezyona eşitse, sıvı yüzeyi Şekil-III teki gibi düzdür.

Sıvılarda kuvvetler olmasına rağmen dikkat ederseniz hep su örneği üzerinde durduk. Çünkü içinde hidrojen bağı olmayan sıvılarda bu kuvvetler görülmez.

Etiketler:

fizik

Yorumlar

Yorum Yap