Edward Jenner Hayatı ve Çalışmaları

27.07.2017 - 07:19

Bir dönem insanlığı kasıp kavuran çiçek hastalığını duymuşsunuzdur. Zamanla bu hastalıkla mücadelede başarılı olundu. Sonuç olarak bu hastalık artık karşımıza çıkmamaktadır.

Çiçek aşısını kim buldu diye sorarsak kaçımız Edward Jenner cevabını verebilir? Evet, yanlış duymadınız. Edward Jenner çiçek hastalığının kökünü kazandı ve bağışıklık fikrinin babası oldu.

Bu yazımızda Edward Jenner’ı, hayatını ve çalışmalarını konu edineceğiz.

Edward Jenner hayatı ve çalışmaları

Kısaca Hayatı

Edward Jenner 17 Mayıs 1749 tarihinde doğmuş ve 26 Ocak 1823 tarihinde vefat etmiş İngiliz bir tıp doktorudur. Doğduğu yer İngiltere’nin Berkeley şehrine bağlı Gloucestershire köyüdür. Öldüğü zaman da Berkeley’de ölmüştür. Küçük yaşta babasını yetiren Janner’ı papaz olan abisi yetiştirmiştir.

Doğduğu yerde bir tıpçının yanında çıraklık yapmış ve sonunda tıp eğitimi almak için Lodra’ya gitti ve John Hunter’in öğrencisi oldu. Hunter ona o yıllarda çok can alan çiçek hastalığı ile ilgili araştırma yapmasını tavsiye etti. Araştırmalara başlayan Jenner bir aşı geliştirdi ve kendi köyünde denedi. Verilen sonuçlara rağmen aşı o dönemin tıp dünyası arasında hemen kabul görmedi. Ancak daha sonraki yıllarda aşının ünü bütün dünyaya yayılmış ve kullanılmıştır.

Jenner’in bir şansı o dönemin meşhur doktoru Hunter tarafından asistanlığa alınmış olmasıdır.

Edward Jenner’ın Çalışmaları

Bir mikrobu vücuda vererek ona karşı antikor geliştirmesini sağlayan aşı sistemini Jenner ortaya koymuştur. İlk olarak çiçek hastalığı geçirenler üzerinde denenen bu yöntem zamanla birçok hastalık için kullanılmaya başlanacaktır. Bu nedenle Edward Jenner milyonlarca insanın hayatını kurtarmıştır.

1773 yılında doktorluk eğitimini tamamlayıp Berkeley’e dönen jenner çiçek aşısıyla ilgili araştırmalarına orada başlayacaktır.

1796 yılında Kraliyet Cemiyetine (Royal Society) Sarah Nelmes isimli bir kızda uyguladığı çiçek aşısının sonuçlarını içeren makalesini gönderdi. Ancak cemiyet bulgularını kabul etmedi.

Jenner’ın aşısı açıkçası o dönemde pek de ciddiye alınmıyordu. Hatta çiçek hastalığı gibi bir felaketi bir aşının durdurabileceği fikri insanlara komik geliyordu. Ancak yılmayan Jenner iki sene sonra çiçek aşısıyla ilgili edindiği bilgileri de derleyerek “inek çiçeği hastalığının sebepleri ve etkileri üzerine” adlı çalışmasını yayınladı. Kitapla birlikte çiçek aşısıyla ilgili verdiği bilgiler Avrupa’ya ve Amerika’ya hızla yayıldı. Bunun üzerine çeşitli kuruluşlardan ödüller aldı.

Jenner’ın çiçek hastalığını aşıyla önleme projesi dünyada aşı fikrinin tanınmasına da neden oldu. Bu bakımdan Jenner için aşıyı icat eden kişi desek abartı olmaz.

Çiçek Aşısı Fikrinin Temelleri

Edward Jenner aşı fikrini geliştirirken o dönemde elde olan verilerden de faydalandı. Bu verilerin çoğu bilimsel değil nitel gözlem ve söylentilere dayanıyordu. Örneğin köydeki yaşlılar süt sağan insanların çiçek hastalığına yakalanmadığını söylüyorlardı. Edward bu bilgiyi fazlasıyla ciddiye aldı.

İnek çiçeği hastalığına yakalanmış bir kız olan Sarah Nelmes’in elindeki kabarcıktan irin örneği aldı. Bunu James Phipps adındaki bir çocuğun kanına verdi. O dönemde enjeksiyon şırıngaları olmadı için çocuğun koluna ufak çizikler atarak kanın dışarı çıkmasını sağladı. İrin örneğinin içindeki hastalık yapan örneği çocuğa bu yolla verdi.

Edward Jenner çiçek aşısı denemesi

Yukarıdaki görselde Edward Jenner çocuğa ilk çiçek aşısı yaparken resmedilmiştir.

Aşıdan sonraki bir haftada James azıcık hasta olur gibi oldu ama sonraki hafta tamamen iyileşti. Bunun üzerine çocuğa bu sefer gerçek çiçek hastalığı enfeksiyonu verildi. Çocuk yine hasta oldu ancak birkaç gün içinde yan etkisiz bir şekilde iyileşti.

Bulgularını bir çalışmada toplayan Jenner yaptığı yönteme de “vacca” adını verdi. Bu kelime Latincede inek manasına gelmektedir. İngilizcedeki vaccination (aşılama) kelimesi buradan gelmektedir.

Edward’ın yaptığı çalışmaların bilim dünyasında ve halk arasında kısa sürede kabul görmemesinin sebebi ineklerden gelen bir şeyin insanları koruyacağı fikriydi. Aynı zamanda önemli derecede bilimsel geçmişi olmayan bir doktorun böyle büyük bir çalışma ortaya koyabileceği de bilim çevrelerinin aklına gelmiyordu.

Bununla birlikte ilk dönemlerde Jenner’ı taklit eden birkaç doktorun inek çiçeğini yanlış uygulamalarla dikkatsiz bir şekilde vererek ölümüne neden olduğu hastalar vardı. Ayrıca kilise ve dini cemaatler bir canlıdan alınan bir şeyin başka bir canlıya verilmesini dinen uygun bulmuyorlardı.

Başlarda epey pahalı olan aşılama yöntemi zaten fakir aile çocukları için denenemiyordu. Ancak zamanla seri üretime geçilecekti. 1800’lerin başında önemsenmeyen bu fikirler varken 1850 yılında İngiliz hükumeti aşı yapmayı zorunla hale getirecektir.


Etiketler:
  • bilim    
  • biyografi    
  • Yorumlar
    Yorum Yap