Lizozom Organeli ve Görevleri

11.03.2017 - 09:31

Bütün canlıların en küçük yapı birimi hücredir. Hücreyi en küçük yapı birimi olarak almamızın sebebi sistematik bir işleyişe sahip olmasındandır. Hücre, yaşamsal döngüsünü içerisinde bulunan organellerle yerine getirir. Lizozom organeli bu organellerden biridir.

lizozom organeli ve görevleri

Liozomun Görevleri

Lizozom neredeyse tüm hayvan hücrelerinde bulunan zarla çevrili bir organeldir. Lizozomlar neredeyse her türlü biyomolekülü parçalayabilen hidrolitik enzimler içerir. Lizozom organeli küresel bir yapıdadır.

Basitçe belirtmek gerekirse, bir lizozom spesifik kompozisyona sahip, hem zar proteinleri hem de lümeni proteinleri olan bir tür veziküldür. Lumen'in pH değeri (4.5 - 5.0) midenin aktivitesine benzeyen, hidrolizle ilgili enzimler için idealdir.

Lizozom, polimerlerin parçalanmasının yanı sıra salgı, plazma zarı onarımı, hücre sinyallemesi ve enerji metabolizması da dahil olmak üzere çeşitli hücre içi görevlerde yer alır. Gördüğümüz gibi lizozom organalinin birçok görevi bulunmaktadır.

Lizozom organeli hücredeki boşaltım için de çok önemlidir. Çünkü bir madde sindirilmeden boşaltım maddeleri ortaya çıkmaz. Sindirimden sonra hücrede işlevi olmayan yapılar kofullar aracılığıyla hücre dışına atılır. Ancak öncesinde lizozomun faaliyeti gereklidir.

Hücrenin içinden gelen materyal, otofaji yoluyla sindirilirken hücrenin dışındaki materyal, endositoz yoluyla alınır. Sindirilen maddenin boyutları çok farklı olabilir. Çünkü lizozomlar kofullara bağlanarak enzimlerini onlara aktarırlar.

Endositoz yoluyla alınan bir besine lizozom enzimleri etki ettikten sonra bu besin kullanılabilecek daha küçük parçalara ayrılır. Kısacası insanda mide neyse hücrede de lizozom odur diyebiliriz.

Lizozom Enzimleri

Lizozomların 60'dan fazla farklı enzim içerdiği bilinmektedir. Lizozomların enzimleri endoplazmik retikulumda sentezlenir. Enzimler, büyük asidik veziküller ile kaynaşan küçük veziküllerde golgi aygıtından alınır. Zaten lizozomlar da golgi aygıtı tarafından salgılanır.

Lizozomal enzimlerin sentezi çekirdekte yer alan genler tarafından kontrol edilir. Aslında neredeyse bütün sentez reaksiyonları yönetici moleküllerle idare edilmektedir. Lizozom enzimlerinin salgılanamaması ya da eksik salgılanması hücrede hastalığa yol açar. Sindirilemeyen maddeler zamanla birikerek hücrenin ölmesine neden olabilir.

Lizozom enzimleri yukarıda da belirttiğimiz üzere asidik karakter taşır. Bu enzimlerin asidik olması sindirimi gerçekleştirmek içindir. Midemizde de asidik bir karışım bulunmaktadır.

Otoliz Olayı

Lizozomun önemli işlevlerinden biri otoliz dediğimiz görevdir. Otoliz kendi kendini sindirme olarak algılanabilir. Bazı durumlarda yaşlanan ve işlevini yerine getiremeyen hücrelerin ortadan kaldırılması gerekir. Bu durumda hücre içsel bir müdahaleyle yok edilir. Bunu yapan organel yine lizozomdur. Lizozom zarı parçalanarak sindirim enzimleri hücre içerisine salınır. Bu enzimler diğer organelleri ve sonuç olarak da hücrenin kendisini sindirir. Böylece işlevsiz olan hücre ortadan kaldırılmış olur.

Otoliz olayı hücrenin intihar etmesi olarak da algılanabilir. Bu olayın başrolünde liozom organeli vardır. Ancak hücrenin otolize girebilmesi için yine uygun bilginin yönetici moleküllerden gelmesi gerekir. Bu bilgi hücrenin genlerinde saklıdır. Yaşam döngüsünün ölüm safhasına gelindiğinde bu bilgi ortaya çıkar. Salgılanan protein enzimle lizozom uyarılır ve otoliz gerçekleşir.

Hücrelerde otoliz gerçekleşmesi yeni ve genç hücrelere yer açılması açısından önemlidir.


Etiketler:
  • biyoloji    
  • Yorumlar
    Yorum Yap