Teizm Nedir?

27.11.2016 - 11:48

Din felsefesi açısından önemli kavramlardan biri Teizm kavramıdır. Teizm nedir? Teizm bir Tanrının ya da Tanrıların var olduğunu savunan görüştür. Teizm tek Tanrıyı savunma zorunda değildir. Ancak teizm tanrı kavramıyla ilgilidir. Buna göre yaratıcı bir güç vardır ve bu tanrıdır. Tek tanrılı dinlerin hepsi teizm altında incelenebilir. Teizm kavramı genellikle karşıtıyla bilinir. Ateizm tanrıtanımazlıktır. Ancak nedense ateizm teizmden daha fazla bilinmektedir. Oysa ateizm teizmin değilidir.

Teizm kavramı ile deizm karıştırılmamalıdır. Deizm ancak Teizmin bir alt başlığı olabilir. Teizm dinleri kabul edebilir ancak deizm kabul etmez. İki görüş tanrının varlığı konusunda uzlaşabilir ancak. Teizm köken olarak Yunanca “Theos” (Tanrı) kelimesinden gelmektedir.

Teizmin Türleri

Teizm temelde Tanrıyı kabul eden görüş olduğu için bunun altına birçok inanç başlığını koyabiliriz.

Monoteizm

Teizmin en güçlü kanadıdır. Tek Tanrı tezi kitlesel olarak Musevilik ile başlar. Ardından Hristiyanlık ve İslam ile de zirveye çıkar. Bu dinlerin öğretisindeki Tanrı ortaklık kabul etmeyecek derecede güçlüdür. Tanrı figürü eskiden olduğu gibi insana benzemez. Kudreti, merhameti, bilgisi sonsuzdur. Üç büyük tek Tanrılı dinin yanında Hinduizm’i de kısmen kapsayan başka dinlerde de tek Tanrı kavramı olduğu bilinmektedir.

Politeizm

Birden fazla Tanrının olduğu inanç sistemleridir. Monoteizm ile zayıflamıştır. Politeizmin çok farklı varyasyonları vardır. Tarih öncesinde değişik birçok toplumda yaygın olan bu inanç sistemlerinde Tanrıların niteliklerinden tutun da sayılarına kadar farklı inanışlar mevcuttur.

Bir inanç sisteminde Tanrıların hepsi erkekken diğerinde hepsi kadın ya da kadın ve erkek karışık olabilmektedir. Ayrıca, bazı politeist inançlarda Tanrıların hepsi eşit mertebedeyken bazılarında daha ön planda olan Tanrılar vardır. Hatta tek Tanrı inancına yakın bir şekilde bütün Tanrıların en büyük Tanrıya bağlığı olduğu inançlar da mevcuttur.

Tanrıların niteliği de politeizmde farklılık gösterir. Kimi inançlarda Tanrılar insan gibi düşünülmüş, kimisinde canavar, ejderha, dağ şeklinde düşünülmüştür. Tanrıların bazıları öfkeliyken, bazıları ise merhametli olarak yer edinmiştir.

Tek Tanrılı inançların yaptığı şey aslında birçok Tanrıya bölüştürülen bütün vasıfları tek bir Tanrıda toplamaktır.

Panteizm

Tanrıyı doğrudan evren olarak düşünen inanıştır. Bu inanışta yine Tanrı kavramı vardır. Ancak Tanrıyı evrenin üstünde ve onu yaratan bir varlık olarak düşünmek yerine doğrudan evreni ve düzen içerisinde işleyen kâinata Tanrı vasfı vermek vardır. Panteizmin bir benzeri olan Panenteizm ise evreni yaratanın Tanrı olduğuna yönelik bir inanış vardır. Ancak bununla birlikte Tanrı ve evreni iç içe geçmiş olarak kabul eder.

Deizm

En az bir Tanrının var olduğunu kabul eden sistemdir. Çok Tanrılı inançlardan da Deizm çıkabilir. Deizmi diğer inançlardan ayıran şey ise hayata müdahale eden, hayatı bir dizayna sokmaya çalışan din düşüncesinin olmamasıdır.

Deizme göre Tanrı evreni var eder ancak ondan sonra hiçbir şekilde mucize, keramet gibi tabiat kurallarına uymayan şeyler gerçekleşmez. Kâinatın işleyişine Tanrı müdahale etmez.

Deizmi Teizm içinde görenler kadar bunun dışında ve buna rakip bir görüş olarak kabul edenler de vardır.

Ototeizm

Çok yaygın bir inanış olmamasına rağmen Teizm başlığı altında incelenebilir. Kişinin Tanrı ile kendisi arasında bir ayrım görmemesidir. Tanrı ve insan birbiri içine geçmiştir. Tanrı ile insan arasında bağ o kadar doğrudandır ki arada fark göremezsiniz. İslam tasavvufundaki Vahdeti Vücut inanışı Ototeizmi biraz andırır.

Teizmin tanımı, teizm nedir ve teizm türleri hakkında yeterince bilgi sahibi olduktan sonra daha detaya girmek isteyenler din tarihine bakabilir.

Etiketler:

felsefe

Yorumlar

Yorum Yap