Peroksizom Nedir?

Peroksizom, ökaryot yapıya sahip olan neredeyse tüm hücrelerde yer alan ve yapısı itibari ile hücre zarından evrilmiş olduğu söylenebilecek zarlı yapıya sahip bir hücre organelidir. Önemli metabolik reaksiyonların gerçekleştiği bu organel, insanda adeta laboratuvar görevi gören karaciğer ve böbrek hücrelerinde oldukça yoğun bir şekilde yer almaktadır. Peroksizomların metabolik görevleri ele alındığında lizozom organeliyle karşılaştırılabilecek pek çok yönü vardır. Bağışıklık sistemi elemanlarına destek sağlayan kimyasalların oluşumu, hücrelerin işleyişine zarar verebilen reaktif oksijen radikallerinin bertaraf edilmesi, kolesterol ve safra asidi sentezindeki katkılarıysa bu organelin lüzumunu vurgulamada önem arz eden diğer hususlardır.

Peroksizom Nasıl Bir Yapıya Sahiptir?

100-500 nm çapında olan peroksizom, lizozomdaki gibi fosfolipit yapıda olan tek katlı bir zar ile çevrilidir. Endoplazmik retikulumdan tomurcuklanarak oluşur. Oval bir şekle sahiptir. İçerisinde farklı fonskiyonları gerçekleştiren çeşitli enzimleri barındırır. Kristalize yapıda ürat oksidaz moleküllerinin oluşturduğu bir merkeze ve yoğun bir matriksi sahiptir.

Görevleri Arasında Neler Var?

Peroksizomun görevlerine göz atacak olursak en başta gelenin çok uzun zincirli yağ asitlerinin beta oksidasyon yoluyla daha kısa hale gelmelerini sağlamak olduğunun farkına varırız. Bu kısa formdaki yağ asitleri mitokondriler için vazgeçilmez birer substrat haline gelirler ve hücrenin enerji ihtiyacının sağlanması noktasında önemli bir yol alınmış olur.

Sinir hücresi miyelin kılıfında en çok bulunan fosfolipit olan plazmalojenin hayvan hücresinde üretiminin ilk reaksiyonu peroksizomda gerçekleşir. Bu aşamada oluşacak olan problemler sebebiyle peroksizomal hastalıklar oluşur.

Safra asitlerinin oluşumunda rol oynayan peroksizom bu sayede yağ emilimi ve yağda eriyebilen vitaminler olan A ve K vitaminlerinin emilimlerinde de görev almış olur.

Oksidatif reaksiyonları yöneten peroksizom oksidatif enzimler olan katalaz, amino asit oksidaz ve ürik asit oksidaz enzimlerini içerir. Katalaz enzimi hidrojen peroksit adındaki reaktif oksijen radikalini parçalayarak su ve oksijene çevirip hidrojen peroksitin zararlı etkisini ortadan kaldırır. Ürik oksidaz enzimi eksikliği ise ürik asit birikimine ve ardından gut hastalığına sebep olur.

Peroksizomal Hastalıklar Nelerdir?

Peroksizomun çeşitli fonksiyonel basamaklarında oluşan problemlerden dolayı bazı hastalıklar oluşur. Zellweger Sendromu, X'e bağlı Adrenolökodistrofi, Refsum Hastalığı bu hastalıklardan en çok bilinenledir.

Bütün bu hastalıkların ortaya çıkmazında peroksizom yapısının bozuk olması ana nedendir.