Demokrasi Nedir?

03.11.2016 - 12:03

Dünyanın birçok yerinde haber saatinde televizyon karşısında olursanız mutlaka demokrasi sözcüğünü duyarsınız. İyi bir demokrasi tarifi yapmak ve demokrasinin ne anlama geldiğini bilmek, hepimizi her gün duyduğumuz bir kavram karşısında daha farkında yapacaktır. Bu yazıda demokrasi nedir kısaca üzerinde durmaya çalışacağız.

demokrasi nedir

Demokrasi tanım olarak halkın kendisini idare etmesidir. Demokrasi kelimesi Yunanca bir kelimedir ve halk egemenliği manasına gelir. Fakat aynı tanımı cumhuriyet için de kullanıyoruz. Demokraside halkın kendini yönetmesi kadar yönetim sisteminin temel demokratik ilkelere dayanması da önemlidir. Bu nedenle demokrasi için daha detaylı bir açıklamaya ihtiyaç duyuyoruz.

Demokrasi Türleri

Demokrasiyi iki türde ele alabiliriz.

  1. Doğrudan demokrasi
  2. Temsili demokrasi

Doğrudan Demokrasi

Bir topluluğu oluşturan bireylerin yönetmeyi birlikte doğrudan üstlendiği sistemdir. Demokraside asıl olan birlikte ortak kanaat ile karar verme burada görülür. Doğrudan demokrasi demokrasinin en saf hali olmasına rağmen uygulanma imkanı kısıtlıdır. Milyonlarca insanın yönetme işiyle meşgul olması hem alınan kararları zorlaştıracaktır. Hem de yönetme eylemini masraflı hale getirecektir.

Doğrudan demokrasi küçük gruplarda uygulanma imkanı bulabilir. Örneğin 10 kişinin üye olduğu bir dernekte bütün kararlar 10 kişinin ortak katılımıyla alınırsa ya da üyeler sırayla dernek başkanlığı yaparsa herkes yönetime eşit olarak katılmış olur.

Temsili Demokrasi

Büyük kitleleri idare etmek için üretilmiş bir sistemdir. Burada toplumu oluşturan bireyler belirli bir uzlaşı ile temsilci seçerler. Bu temsilci onlar için yönetme yetkisini kullanır. Meclis sistemi temsili demokrasinin bir ürünüdür. Temsili demokrasinin millet iradesini tam yansıtmama gibi bir sorunu vardır. Örneğin bir ilden seçilen 3 milletvekili sonrasında o ilin genel kanaati yerine kendi kanaatlerini mecliste yansıtabilirler. Halkın temsilcilerini her zaman denetleme imkanı yoktur. Halk temsilcilerinden memnun kalmazsa bunları değiştirmek için bir sonraki seçime kadar beklemek zorundadır.

Temsili demokrasinin bir ürünü olarak parti sistemi ortaya çıkmıştır. Bir topluluğun yerel olduğu gibi düşünsel ve ekonomik sınıflara ayrılması da olağandır. Bu nedenle farklı bölgelerde yaşayan ve benzer düşünen insanların siyasi olarak örgütlenmesi için parti sistemi geliştirilmiştir. Parti sisteminde ideal olan partiye mensup olanların ya da partiye oy veren herkesin kendisini mecliste temsil edecek adayları belirleyebilmesidir. Ancak bu da birçok demokratik denilen sistemde uygulanmamaktadır. Onun yerine listeler parti merkezlerinin en üstünde belirlenmektedir. Bu da temsili de olsa demokrasinin sekteye uğraması demektir.

Demokrasinin Temel İlkeleri

Yukarıda anlatılanlar demokraside halkın kendisini yönetme biçimiyle ilgilidir. Halkın kendini yönetmesi demokrasi için yeterli değildir. Çünkü, halk her zaman doğru karar veremez ve halk her zaman gerçeği tam olarak bilemez. Ancak halk yanıldığı zaman bunun cezasını kendisi çeker. Yani bir partiye oy verip yanılırsa eğer, parti politikalarının sonucuna da katlanır.

Burada yanılma payı vardır. Bunu değiştiremeyiz. Ancak bazı hayati meseleler çoğunluğa veya kişilerin kanaatlerine bırakılamaz. Durumu açıklığa kavuşturmak için uç bir örnek verelim. Toplumun tamamı da masum bir kişinin ölmesi için uzlaşsa dahi bu karar temel insan hakkı olan yaşama hakkına ters düştüğü için uygulanamaz.

Demokrasinin uygulanabilmesi için bazı temel ilkeleri vardır. Bu ilkeler bir masanın ayakları gibidir. Biri eksik olduğunda demokrasinin ürünü olan uzlaşı masası ayakta duramaz. Demokrasinin temel ilkelerini şöyle sıralayabiliriz:

  • Egemenlik
  • Seçme ve seçilme hakkı
  • Eşitlik
  • Özgürlük
  • Hukuk
  • Kuvvetler ayrılığı

Yukarıdaki ilkelere ekleme yapılabilir. Fakat yukarıda sayılanlar demokrasinin olmazsa olmazlarıdır. Çünkü halk tarafından seçilenler görevlerini kötüye kullanırlarsa buna engel olmak için hukuk devreye girmelidir. Bunun nedeni halkın yönetenlere karşı savunmasız olmasıdır.

Yönetimde ortaya çıkan aksaklıkların çatışmaya dönüşmemesi için herkesin benimsediği ortak hukuk kurumlarına ihtiyaç vardır. Bazı durumlarda iktidarlar hukuk sistemini de ele geçirmeye çalışır. Bu durumda kuvvetler ayrılığı ilkesi devreye girer.

Demokrasinin temel ilkelerinin önemi 20. yüzyılda acı bir şekilde fark edilmiştir. Seçim sistemiyle başa gelen Adolf Hitler bu gücü kötüye kullanmış fakat halkı arkasına aldığı ve onu denetleyecek bir güç olmadığı için insanlık tarihine kara lekeler bırakmıştır. İkinci Dünya Savaşı sonrasında demokraside denetlemenin önemi artmıştır. Verilen kararların yasalara uygun olması esas alınmıştır. Yeni çıkarılan yasaların da insan haklarına ve anayasaya uygun olmasını sağlamak için Anayasa Mahkemesi gibi kurumlar ortaya çıkmıştır.

Demokrasinin Sorunları

Demokratik sistemlerin bazı sorunları vardır. Ancak bu demokrasiden vazgeçmeyi gerektirmez. Çünkü insanın olduğu her yerde sorun da olacaktır. Demokrasinin bize sağladığı şey sorun olduğunda olayı çatışmaya götürmeden uzlaşmaktır. Seçimin olmasının en önemli nedeni uzlaşıdır. Halk yönetenleri seçtiği için uzlaşı daha kolay olabilmektedir.

Eğer devlet idarecilerini bilimsel yöntemlerle seçseydik bunu benimsemeyecek insanlar için memnuniyetsizlik olabilirdi. Çünkü demokratik sistemlerde ideolojilerden ziyade insan ihtiyaçları ön plandadır. Bununla birlikte toplum hukuk içerisinde birçok ideolojiyi taşıyabilir.

Demokrasinin şöyle sorunları vardır:

  • Toplum çok eğitimsizse kötü sonuçlar doğurur.
  • Bazen seçim hukukun önüne geçer.
  • Çoğunluğun kararı yanlış olabilir.
  • Fanatik ideolojilere terstir.

Demokrasi için Winston Churchill'e atfedilen bir söz vardır. "Demokrasi daha iyisi olmayan en kötü yönetim şeklidir." Bu aslında demokrasiyi en iyi açıklayan sözdür. Demokrasinin bize sağladığı doğruyu bulmak değildir. Seçim de doğruya karar vermek için yapılmaz. Bu konuda toplumda yanlış bir algı vardır. Doğrunun ölçüsü çoğunluk olmaz. Dünya yuvarlaktır diyen bir kişi geriye kalan  herkesten daha doğru olabilir. Demokraside çoğunluğun mantığı uzlaşıdır. Bir kararın alınmasına ne kadar çok insan katılırsa uzlaşı da o kadar kolay olur. Bu da çatışmayı önler.


Etiketler:
  • siyaset    
  • Yorumlar
    Yorum Yap