Yürütme

Bir ülkedeki devlet faaliyetlerinin geneline yürütme denir. Yürütme; yasama ve yargı ile birlikte devletin üç kuvvetinden biridir.

Yürütme ikili (düalist) bir yapıya sahiptir. Yürütme yetkisi Cumhurbaşkanı ve Bakanlar Kuruluna aittir. 1982 Anayasası içinde yürütme organını güçlendiren maddeler barındırmaktadır Özellikle Cumhurbaşkanının yetkileri güçlendirilmiştir.

1982 Anayasasının yürütmeyi güçlendiren maddeleri:

• Bakanlar Kuruluna Kanun Hükmünde Kararname çıkarma yetkisi verilmesi
• Olağanüstü Hâl Kanun Hükmünde Kararnameleri
• Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi
• Cumhurbaşkanının resen yaptığı işlemler

Cumhurbaşkanı

Cumhurbaşkanı parlamenter sistemle yönetilen ülkelerdeki en yüksek devlet makamına sahip kişidir. Başkanlık sistemiyle idare edilen ülkelerde başkanın karşılığı cumhurbaşkanıdır. Ancak normal parlamenter sistemlerde makamı yüksek olmakla birlikte genelde semboliktir. Yürütmeyi asıl gören başbakan ve bakanlar kuruludur.

Cumhurbaşkanı olmak için aşağıdaki şartlar gereklidir:

• Türk vatandaşı olmak
• 40 Yaşını doldurmuş olmak
• Yüksek öğrenim görmüş olmak
• Milletvekili seçilme yeterliliğine sahip olmak
• En az 20 milletvekili tarafından aday gösterilmek

Cumhurbaşkanının Seçilmesi

Cumhurbaşkanı 2007 öncesinde ülkemizde meclis tarafından 7 seneliğine seçilirdi. 2007 yılında yapılan referandum ile cumhurbaşkanı seçimi değiştirilmiştir. 2007'den sonra cumhurbaşkanı;

• Halk tarafından seçilir. (2007 Değişikliği)
• 5 yıllığına göreve gelir. (2007 Değişikliği)
• En fazla iki kez (üst üste veya ara vererek) seçilebilir. (2007 Değişikliği)
• 60 günlük bir takvimde iki turlu seçim öngörülmüştür. Cumhurbaşkanının 5 yıllık görev süresi dolması durumunda, sürenin bitiminden 60 gün önce Cumhurbaşkanlığı makamının ölüm, istifa gibi nedenlerle boşalması durumunda boşalmayı takip eden 60 gün sonra seçimlere başlanır.
• 1. tur- Geçerli oyların salt çoğunluğunu alan aday seçilir.
• 2. tur - Birinci turda yeterli çoğunluk sağlanamazsa bu oylamayı izleyen ikinci pazar günü 2. tur yapılır. İkinci turda ilk turda en çok oy alan iki aday yarışır. Geçerli oyların çoğunluğunu alan aday Cumhurbaşkanı seçilir. Eğer ikinci turda tek aday kalırsa referandum ile seçim yapılır (Evet - Hayır).

Cumhurbaşkanı seçilen kişi tarafsız olmalıdır. Bu nedenle eğer parti mensubuysa seçildikten sonra partisiyle ilişkisi kesilir ve milletvekilliği de düşer.

Cumhurbaşkanına Vekalet

Cumhurbaşkanına vekalet etme görevi cumhurbaşkanından sonra ikinci en yüksek makama sahip olan TBMM başkanına aittir. TMBB başkanı aşağıdaki hallerde cumhurbaşkanına vekalet eder.

• Hastalık
• Ölüm
• İstifa
• Yurt dışına çıkma gibi geçici olarak görevinden ayrılması hâllerinde, görevi­ne dönenene kadar.
• Başka bir sebeple boşalması hâlinde de yenisi seçilinceye kadar Cumhur­başkanlığına vekillik eder. Cumhurbaş­kanına ait yetkileri kullanır.

TBMM Başkanının Cumhurbaşkanına vekillik edemediği tek durum Millî Güvenlik Kurulu toplantılarıdır. Cumhurbaşkanının olmaması hâlinde MGK Başbakan başkan­lığında toplanır.

Cumhurbaşkanın Sorumluluk ve Sorumsuzluk Halleri

Cumhurbaşkanın siyasi, cezai ve hukuki üç alanda sorumluluğu olabilir.

Cumhurbaşkanının Başbakan ve Bakanlar ile bir­likte yaptığı işlemlerde kural olarak sorumluluk Başbakan ve Bakana aittir. Cumhurbaşkanının sorumsuzluğu "karşı imza kuralı" ile düzenlenmiştir.

Karşı İmza Kuralı: Devlet Başkanının yaptığı hukuki işlemlerde Devlet Başkanının imzasının altına, bu işlemden kaynaklanan sorumluluğun üstlenilmesi için Başbakan veya ilgili bakanın veya her ikisinin imza atmasıdır.

Cumhurbaşkanının görevleriyle ilgili cezai sorumlu­luğu yoktur. Bu durumun tek istisnası vatana ihanettir. Cumhurbaşkanı vatana ihanetten dolayı TBMM üye tam sayısının 1/3'ünün teklifi, 3/4’ünün kararıyla suçlanabilir.

Cumhurbaşkanının görevleriyle ilgili eylemlerden dolayı ortaya çıkan zararlardan sorumlu değildir. "Resen imzaladığı kararlar aleyhine Anayasa Mah­kemesi dahil hiç bir yargı mercine başvurulamaz.

Cumhurbaşkanının hukuki sorumsuzluğu yaptığı şahsi işlemleri kapsamaz.

Cumhurbaşkanının Tek Başına Yaptığı İşlemler

• Yüksek yargı organlarına üye seçmek, (Anayasa /Mahkemesi 14 üye, HSYK 4 üye. Askeri Yargıtay gibi).
• Anayasa mahkemesine iptal davası açmak.
• Başbakanı atamak ve istifasını kabul etmek.
• Bakanlar Kurulunu toplantıya çağırmak ve başkanlık etmek.
• Türk Silahlı Kuvvetleri Başkomutanlığını temsil etmek.
• Millî güvenlik kurulunu toplantıya çağırmak ve başkanlık etmek.
• Devlet Denetleme Kurulunun üyelerini seçmek.
• Kanunları tekrar görüşülmek üzere meclise geri göndermek.
• Anayasa değişikliklerini halk oyuna sunmak.
• Anayasada sayılan hâllerde TBMM seçimlerinin yenilenmesine karar vermek.

Cumhurbaşkanının Bakan veya Başbakan veya Bakanlar Kurulu ile birlikte yaptığı işlemler "karşı imza kuralı uyarınca" yapılır. Bu işlemler şöyledir:

• Bakanları atamak ve görevlerine son vermek. (Başbakanın önerisi gerekir.) Yabancı devletlere Türk temsilcilerini göndermek.
• Türkiye'ye gönderilen yabancı devlet temsilcilerini kabul etmek.
• Milletlerarası antlaşmaları onaylamak ve imzalamak.
• Türk Silahlı Kuvvetlerinin kullanılmasına karar vermek.
• (Genelkurmay Başkanını atamak.
• Kararnameleri imzalamak.
• Üniversite rektörlerini seçmek.
• Sürekli hastalık nedeniyle bazı kişilerin cezalarını affetmek (Adli Tıp görüşü gerekir).

Cumhurbaşkanın Görev ve Yetkileri

Cumhurbaşkanının yasama, yürütme ve yargı ile ilgili görev ve yetkileri vardır. 

Yasama ile ilgili Görev ve Yetkileri

• Gerekli gördüğü takdir­de, yasama yılının ilk günü Türkiye Büyük Millet Meclisinde açılış konuşmasını yapmak.
• Türkiye Büyük Millet Meclisini gerektiğinde toplantıya çağırmak. Yasaları yayımlamak.
• Yasaları yeniden görüşülmek üzere Türkiye Büyük Millet Meclisine geri göndermek.
• Anayasa değişikliklerine ilişkin yasaları gerekli gördüğü takdirde halko­yuna sunmak.
• Yasaların, Kanun Hükmün­deki Kararnamelerin Tür­kiye Büyük Millet Mecli­si İç tüzüğünün, tümünün ya da belirli kurallarının Anayasaya biçim ya da esas yönünden aykırı ol­dukları gerekçesi ile Ana­yasa Mahkemesinde iptal davası açmak.
• Türkiye Büyük Millet Meclisi seçimlerinin ye­nilenmesine karar ver­mek.

Yürütme ile ilgili Görev ve Yetkileri

• Başbakanı atamak ve istifasını kabul etmek.
• Başbakanın önerisi üzerine bakanları atamak ve görevlerine son vermek.
• Gerekli gördüğünde Bakanlar Kuruluna Başkan­lık etmek ya da Bakanlar Kurulunu Başkanlığı altında toplantıya çağırmak.
• Yabancı devletlere Türk Devletinin temsilcileri­ni göndermek, Türkiye Cumhuriyetine gönderi­lecek yabancı devlet temsilcilerini kabul etmek.
• Uluslararası antlaşmaları onaylamak ve yayımla­mak.
• Türkiye Büyük Millet Meclisi adına Türk Silah­lı Kuvvetlerinin Başkomutanlığını temsil etmek.
• Türk Silahlı Kuvvetlerinin kullanılmasına karar vermek.
• Genelkurmay Başkanını atamak.
• Millî Güvenlik Kurulunu toplantıya çağırmak.
• Millî Güvenlik Kuruluna Başkanlık etmek.
• Başkanlığında toplanan Bakanlar Kurulu kara­rıyla sıkıyönetim ya da olağanüstü hâl ilan et­mek ve Kanun Hükmünde Kararname çıkarmak.
• Kararnameleri imzalamak.
• Sürekli hastalık, sakatlık ve kocama sebebi ile belirli kişilerin cezalarını hafifletmek ya da kal­dırmak.
• Devlet Denetleme Kurulunun üyelerini ve Başkanını atamak.
• Devlet Denetleme Kuruluna inceleme, araştır­ma ve denetleme yaptırmak.
• Yükseköğretim Kurulu üyelerini seçmek.
• Üniversite rektörlerini seçmek.

Yargı ile ilgili Görev ve Yetkileri

• Anayasa Mahkemesine 14 üye,
• Danıştay üyelerinin dörtte birini,
• Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısı ve Yargıtay Cumhuriyet Başsavcı vekilini,
• Askeri Yüksek İdare Mahkemesi üyelerini,
• Askeri Yargıtay üyelerini,
• Hâkimler ve Savcılar Yüksek Kurulunun 4 asıl üyesini seçmek. 

Cumhurbaşkanlığı Genel Sekreterliği

• Personel atama işlemleri Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi ile düzenlenir.
• Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi ilk kez 1982 Anayasasında düzenlenmiştir.
• Cumhurbaşkanlığı Kararnamelerine karşı yargı yolu kapalıdır.
• Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi Cumhurbaşkanının tek başına yaptığı iş­lemlerdendir.

Devlet Denetleme Kurulu

İdarenin hukuka uygun ve düzenli çalışmasını sağlamak amacıyla denetim, araştırma inceleme yapar. Cumhurbaşkanlığına bağlı bir kuruluştur.

Soruşturma yapma ve ceza verme yetkisi yoktur. 9 üyeden oluşur Başkan ve üyeleri Cumhurbaşkanı tarafından atanır.

Kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşları, tüm kamu kurumu ve kuruluşları ile sermayesinin yarıdan fazlası bunlara ait her türlü kuruluşu, işçi, işveren ve meslek kuruluşlarını kamuya yararlı dernek ve vakıfları denetleyebilir.

Kendiliğinden harekete geçemez. Talimat ile iş yapabilir.

Bakanlar Kurulu

Yürütme dediğimiz zaman genellikle akla gelen kavramdır. Ülkedeki hükümeti oluşturur. Yürütme işlerini görür. Başında başbakan vardır.

Başbakan

Başbakan ülke yönetimindeki en önemli kişi olarak bilinir. Parlamenter sistemde yürütme işlerini gördüğü için ve aynı zamanda mecliste gurubu olan iktidar partisinin genel başkanı olarak da siyasi gücü fazladır. Başbakanın görevleri aşağıdaki gibidir:

• Bakanlar Kurulunun başkanı olarak bakanlıklar arasında iş birliğini sağlar ve hükümetin genel siyasetinin yürütülmesini gözetir.
• Hükümetin başı olarak kurul içinde imtiyazlı bir üyedir. (Hiyerarşik amir değildir.) Bakanları seçme yetkisi vardır.
• İstifası, ölümü ve Yüce Divana şevki hâlinde hükümet düşer.
• Bakanların görevlerini hukuka uygun bir şekilde ifa edip etmediğini denetler.
• Hükümetin diğer organlarla ilişkileri Başbakan aracılığıyla gerçekleşir.
• Gerekli görürse Bakanlar Kurulunda görüştükten sonra görev sırasında Meclisten güvenoyu isteyebilir.

Başbakanın Görevinin Sona Erdiği Hâller

• İstifa.
• Ölüm.
• Yüce Divana sevk.
• Cumhurbaşkanı seçilme.
• Milletvekili seçilme yeterliliğini kaybetme.

Bakan

Bakanlar, milletvekilleri veya milletvekili seçilme yeterliğine sahip olanlar arasın­dan Başbakanca seçilir ve Cumhurbaşkanınca atanır, gerektiğinde Başbakanın önerisi üzerine Cumhurbaşkanınca görevlerine son verilir.

TBMM’ye ve Başbakana karşı sorumludurlar. Bakanlar Kurulu üyelerinden milletvekili olmayanlar Meclis Genel Kurulunda ant içerler ve milletvekilleri ile aynı hukukî statüye tabi olurlar.

Dışarıdan atanan bakanlar mecliste oy kullanamaz. Meclis toplantı karar ve yeter sayısına dahil değildir. Türkiye Büyük Millet Meclisi kararı ile Yüce Divana sevk edilen bakan, ba­kanlıktan düşer.

Herhangi bir sebeple boşalan bakanlığa en geç on beş gün içinde atama yapılır. Açık olan bakanlıklar ile izinli veya mazereti olan bir bakana, diğer bir bakan geçici olarak vekâlet eder. (Bir bakan birden fazla bakana vekillik edemez.) Bakanlıkların kurulması, kaldırılması görevleri, yetkileri ve teşkilatı kanunla düzenlenir.

Meclis dışından bakan atanabilmesi ilk kez 1961 Anayasasında kabul edilmiştir.

Bakanın Göreve Başlaması

Başbakan TBMM üyeleri içinden veya milletvekilliğine seçilme yeterlili­ğine sahip olanlar arasından kurul listesini hazırlar ve Cumhurbaşkanına sunar.

Cumhurbaşkanı listeyi onaylarsa Resmî Gazetede yayımlanır ve hükümet kurulmuş olur. Yeni kurulan hükümetin tam olarak listesi TBMM’ye sunulur.

TBMM tatilde ise toplantıya çağrılır. Bakanlar Kurulunun programı kuruluşundan en geç bir hafta içinde Başbakan veya bir bakan tarafından Mecliste okunur ve güvenoyuna başvurulur.

Güvenoyu için görüşmeler programın okunmasından iki tam gün geçme­dikten sonra başlar ve görüşmelerin bitiminden bir tam gün geçtikten sonra oylama yapılır. TBMM’den güvenoyu çıkmışsa hükümet görevine devam eder.

Görev başındaki güvenoyunda basit çoğunluk yeterli iken, görev sırasındaki güvenoyunda düşürülmesi için salt çoğunluk gerekir.

Bakanlar Kurulunun Görevleri

• Ülkenin genel siyasetini belirlemek
• Kanun Hükmünde Kararname çıkarmak
• Kanun tasarısı hazırlamak
• Tüzük çıkarmak
• Bütçe ve Kesin Hesap kanun tasarılarını hazırlamak
• Olağanüstü hâl ve Sıkıyönetim ilan etmek (Cumhurbaşkanı başkanlığında)
• Genelkurmay Başkanını atamak
• Millî güvenliği sağlamak
• Türk Silahlı Kuvvetlerini yurt savunmasına hazırlamak

Bakanlar Kurulu Görevlerinin Sona Ermesi

• Görev süresinin dolması
• Gensoru sonucunda düşürülmesi
• Güvenoyu alamaması
• Başbakanının görevinin sona ermesi
• Bakanlar Kurulunun istifası

Geçici Bakanlar Kurulu

Meclis genel seçimlerinden önce Adalet İçişleri. Ulaştırma Bakanları görevlerinden çekilir. Seçimin başlangıç tarihinden 3 gün önce, seçim dönemi bitmeden seçimin yenilenmesine karar verilmesi hâlinde ise bu karardan başlayarak 5 gün içinde çekilen bakanlar yerine meclis içinden dışından bağımsızlar arasından Başbakanca atama yapılır.

Cumhurbaşkanınca Seçimlerin Yenilenmesine Karar Verilmesi Hâlinde

Bakanlar Kurulu çekilir ve Cumhurbaşkanı geçici Bakanlar Kurulunu kurmak üzere bir Başbakan atar.

Geçici Bakanlar Kuruluna. Adalet. İçişleri ve Ulaştırma Bakanları Tür­kiye Büyük Millet Meclisindeki veya Meclis dışındaki bağımsızlardan olmak üzere, siyasi parti gruplarından, oranlarına göre üye alınır.

Siyasi parti gruplarından alınacak üye sayısını Türkiye Büyük Millet /Meclisi Başkanı tespit ederek Başbakana bildirir. Teklif edilen bakanlığı kabul etmeyen veya sonradan çekilen partililer yerine. Türkiye Büyük Millet Meclisi içinden veya dışarıdan bağımsızlar atanır Geçici Bakanlar Kurulu, yenilenme kararının Resmî Gazetede ilanından itibaren beş gün içinde kurulur.

Geçici Bakanlar Kurulu için güvenoyuna başvurulmaz. Geçici Bakanlar Kurulu seçim süresince ve yeni Meclis toplanıncaya kadar vazife görür. Bakanlar Kurulu kararlarını oy birliği ile alır.

Bakanlar Kurulunun Sorumluluğu

Bakanlar kurulu kolektif sorumluluk taşır. Bakanlar Kurulu hükümetin genel siyasetinin yürütülmesinden TBMM’ye karşı birlikte sorumludur. Bakanlar Kurulunun kolektif sorumluluğunu gerçekleştirmenin yöntemi güvenoyudur. Güvensizlik oyu alan bir hükümet düşer.

Anayasada üç tür güven oylaması bulunur.                                     

Göreve başlarken güvenoyu: Bakanlar Kurulunun göreve başlaması için yapı­lan güven oylamasıdır. Basit çoğunluk yeterlidir.

Görev sırasında güvenoyu: Hükümetin görev sırasında siyasi şartların zorlaması sonucu güvenoyu istemesidir. Meclis üye sayısının salt çoğunluğu güvensizlik oyu verirse hükümet düşer.

Gensoru görüşmelerinde güvenoyu: Hükümetin siyasi sorumluluğuna dair milletvekilleri ve siyasi parti gruplarının verdiği gensoru önergesi üzerine yapılan oylamadır.

Bakanlar aynı zamanda tek başlarına bireysel sorumluluk taşırlar.

Her bakan Başbakana karşı sorumludur ve kendi yetkisi içindeki işlerden ve emri altındakilerin eylem ve işlemlerinden sorumludur.

Bir bakan hakkında gensoru önergesi verilerek bakan bakanlıktan düşürülebilir. (Meclis üye sayısının salt çoğunluğuyla).

Milli Güvenlik Kurulu

Yürütmenin diğer bir elemanı da Milli Güvenlik Kuruludur. Milli Güvenlik kurulu için güvenliğin yürütmesidir de diyebiliriz. Cumhurbaşkanlığı başkanlığında toplanan bu kurulun sivil ve askeri kanattan katılımcıları vardır.

Sivil kanattan;

• Başbakan
• Başbakan Yardımcıları (2001 Değişikliği)
• Adalet Bakanı (2001 Değişikliği)
• Millî Savunma Bakanı
• İçişleri Bakanı
• Dışişleri Bakanı katılır.

Askeri kanattan;

• Genelkurmay Başkanı
• Kara Kuvvetleri Komutanı
• Deniz Kuvvetleri Komutanı
• Hava Kuvvetleri Komutanı
• Jandarma Genel Komutanı katılır.

Milli Güvenlik Kurulunun Görevi ve Çalışma Usulü

Devletin millî güvenlik siyasetinin tayini, tespiti ve uygulanması ile ilgili alınan tavsiye kararları ve gerekli koordinasyonunun sağlanması konusun­daki görüşlerini Bakanlar Kuruluna bildirir. Gerekli gördüğünde kurul toplantılarına ilgili bakan ve kişileri çağırır.

• Millî Güvenlik Kurulu Cumhurbaşkanlığı başkanlığında toplanır. Cumhurbaş­kanının olmadığı toplantılara Başbakan başkanlık eder.
• MGK gündemini Başbakan ve Genelkurmay Başkanından görüş alarak Cumhurbaşkanı belirler.
• MGK 2 ayda bir toplanır.
• Millî Güvenlik Kurulunun sekreterlik hizmetlerini yürütmek ve Millî Güvenlik Kurulunca verilen görevleri yerine getirmek için MGK Genel Sekreterliği kurulmuştur.
• MGK Genel Sekreteri MGK üyesi olmamasına karşın kurul toplantılarına katılır.
• MGK Genel Sekreterliği Başbakanlığa bağlıdır.
• MGK Genel Sekreteri Başbakanın teklifi ve Cumhurbaşkanı onayı ile atanır. 2003 yılında (MGK Genel Sekreterinin asker olma şartı kaldırılmıştır.
• MGK kararları tavsiye niteliğindedir, bağlayıcı değildir. İlk kez 1961 Anayasasında düzenlenmiştir.

Başkomutanlık ve Genelkurmay Başkanlığı

Başkomutanlık TBMM adına Cumhurbaşkanı tarafından temsil olunur. 

Genelkurmay Başkanı Türk Silahlı Kuvvetlerinin komutanı olup savaşta Başkomutanlık görevlerini Cumhurbaşkanlığı namına yerine getirir.

Genelkurmay Başkanı görev ve yetkilerinden dolayı Başbakana karşı sorumludur. Bakanlar Kurulunun teklifi üzerine Cumhurbaşkanınca atanır.

Olağanüstü Hal: Doğal afet, ağır ekonomik sorunlar, salgın hastalık, şiddetin artması gibi durumlar MGK görüşü alınarak ilan edilir.

Sıkıyönetim: Olağanüstü hâl ilanını gerektiren hâllerden daha vahim şiddet hareketlerinin yaygınlaşması durumunda çıkarılır.

• OHAL ve sıkıyönetim Cumhurbaşkanlığı başkanlığında toplanan Bakanlar Ku­rulu tarafından süresi i ayı geçmemek üzere ilan edilir.
• OHAL ve sıkıyönetim ilanı Resmî Gazetede yayımlandığı gün TBMM ona­yına sunulur.
• TBMM OHAL ve sıkıyönetim süresini kısaltabilir, her defasında 4 ayı geçme­mek üzere uzatabilir veya kaldırabilir. (Savaş durumunda 4 aylık süre aranmaz.)
• OHAL ve sıkıyönetim ilanı geçici olarak temel hakların kısmen veya tamamen durdurulmasına ve vatandaşlar için para, mal ve çalışma yükümlülüklerinin getirilmesine imkân verir.
• Olağanüstü hâlin uygulanmasında görev ve yetkiler sivil makamlardadır (Vali).
• OHAL ilanı birden çok ili kapsıyorsa OHAL Bölge Valilikleri kurulabilir. Sıkıyönetimde kolluk yetkisi askeri makamlardadır.
• Sıkıyönetim ilanı ile Genelkurmay Başkanlığına bağlı Sıkıyönetim Komutanlıkları kurulur.
• Sıkıyönetim komutanlarının işlemleri yargı denetimine tabi değildir.

Yürütmenin Düzenleyici İşlemleri

Yürütme düzenleyici işlemler de yapar. Bu işlemler şöyledir:

1. Kanun Hükmünde Kararnameler
2. Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi
3. Tüzük
4. Yönetmelik

Kanun Hükmünde Kararname

1961 Anayasasında 1971 yılında yapılan değişiklikle Anayasada düzenlenmiştir. Olağan dönem ve Olağanüstü dönem Kanun Hükmünde Kararnameleri olmak üzere ikiye ayrılır.

Olağan dönem KHK,

Bakanlar Kurulu çıkarır, Meclisin Yetki Kanunu çıkarması gerekir.

• Yetki Kanununda: İlkeleri, amacı, kapsamı, süresi, süresi içinde birden fazla KHK çıkarılıp çıkarılamayacağının belirtilmesi zorunludur.
• Kişi hak ve ödevleri ve siyasi haklar KHK ile düzenlenemez.
• Resmî Gazetede yayımlanması şarttır.
• Yayımlandıkları gün TBMM onayına su­nulur.
• Meclis onayına sunulmayan KHK'lar yürürlükten kalkar.
• TBMM öncelikli görüşür.
• TBMM onaylayabilir, değiştirebilir, kaldı­rabilir.
• Yargı yolu açıktır.

Olağanüstü dönem KHK,

• Cumhurbaşkanı başkanlığında toplanan Bakanlar Kurulu çıkarır.
• Yetki Kanununa gerek yoktur.
• Konu sınırlaması yoktur. (Çekirdek haklar hariç)
• Kişi hak ve ödevleri ve siyasi haklar KHK ile düzenlenemez.
• Resmî Gazetede yayımlanması şarttır.
• Yayımlandıkları gün TBMM onayına su­nulur.
• Yayımlandıkları gün yürürlüğe girerler. (45 günlük süre yoktur.
• Meclis 30 gün içinde görüşür.
• Meclis onaylayabilir, değiştirebilir, kaldı­rabilir.
• Yargı yolu kapalıdır.

Tüzük

Kanunların uygulanmasını göstermek veya emrettiği işleri belirtmek üzere Bakanlar Kurulu tarafından çıkarılan yazılı hukuk kuralıdır.

Danıştay incelemesinden geçirilmesi zorunludur. (Danıştay görüşü bağlayıcı değildir) .1982 Anayasasına göre tüzük çıkarma yetkisi sadece Bakanlar Kuruluna aittir. Cumhurbaşkanı tarafından onaylanır ve Resmi Gazetede yayımlanır.

Kanunlar gibi yürürlüğe girer. (Resmî Gazetede yayımlandıktan 45 gün sonra) Tüzüklerin dayanağı kanundur. Kanunun düzenlemediği bir alanda tüzük çıkarılamaz. Yargısal denetimi Danıştay tarafından yapılır.

Başbakanlık bakanlıklar ve kamu tüzel kişileri tarafından kendi görev alanlarına giren kanunların ve tüzüklerin uygulanmasını göstermek amacı ile çıkartılır. Anayasa, Kanun ve tüzüklere aykırı olamaz.

Yönetmeliklerin çıkartılması için kanun ve tüzükte açıkça belirtilmesi gerekli değildir. 1982 Anayasasına göre Başbakanlık, Bakanlıklar ve kamu tüzel kişileri tüzük çıkarabilir. Tüm yönetmeliklerin Resmî Gazetede yayımlanma zorunluluğu yoktur.

Yönetmelik

Başbakanlık ve Bakanlıkların çıkardığı yönetmelikler ve kamu kurumu niteliğindeki mes­lek kuruluşlarının ülke çapında uygulanacak yönetmeliklerinin yargısal denetimi Danıştay tarafından yapılır. ( Kamu Kurumu niteliğindeki meslek kuruluşları il düzeyinde uygu­lanacak yönetmelik çıkarıyorsa yargısal denetimi idare Mahkemeleri tarafından yapılır).

1982 Anayasasında Bakanlar Kurulunun açıkça yönetmelik çıkaracağı düzenlenme­miştir. Ancak uygulamada Bakanlar Kurulu yönetmelik çıkarabilir.

Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi

1982 Anayasasında ilk kez düzenlenmiştir.

Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi ile Cumhurbaşkanlığı Genel Sekreterliğinin:

• Kuruluşu
• Teşkilatı
• Çalışma esasları
• Personel atama işlemleri düzenlenir.

Cumhurbaşkanı Genel Sekreteri doğrudan Cumhurbaşkanı tarafından atanır. Cumhurbaşkanının tek başına yaptığı işlemlerdendir. Cumhurbaşkanlığı Kararnamesine karşı yargı yolu kapalıdır.