Yasama
Kamu personeli seçme sınavında (kpss) vatandaÅŸlık alanında yasama konusunda ortalama 1-2 soru sorulmaktadır. Bu nedenle bu konuyu aÅŸağıda anlatıldığı çerçevede iyi anlarsanız tek seferde önemli bir iÅŸ yapmış olursunuz.
Yasama Yetkisi ve Özellikleri
Yasama yetkisi meclisin kanun yapma ve karar alma yetkisidir. Yasama yetkisi devlet yönetimindeki en üst yetkidir. Toplumsal hayatın düzenlenmesinde en üst merci meclis olmaktadır. Ancak yasama, yürütme gibi icra makamı deÄŸil, kanun koyma ve denetleme makamıdır.
Yasama Yetkisinin GenelliÄŸi
TBMM anayasaya aykırı olmadığı sürece kanun ile istediÄŸi konuda dilediÄŸi kadar düzenleme yapabilir.
CumhurbaÅŸkanlığı Kararnamesi ile düzenlenecek alan bu duruma istisnadır.
Yasama Yetkisinin AsliliÄŸi
TBMM’nin yasa çıkarırken hiç bir ara iÅŸlem yapmadan ve idare organından izin almadan iÅŸlem yapma, bir konuyu ilk elden düzenleme yetkisidir. Yürütme ve yargı organları ise kanun olmadan hiçbir iÅŸlem yapamaz.
İstisnaları:
- Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi
- OlaÄŸanüstü Hâl Kanun Hükmünde Kararnameleri
Yasama Yetkisinin DevredilemezliÄŸi
TBMM anayasadan kaynaklanan kanun yapma yetkisini ve görevlerini hiçbir organ veya kiÅŸiye devredemez. Yani yasamayı meclis yapmak zorundadır. Meclis dışında yasama organı bulunamaz.
Yasama Yetkisinin SürekliliÄŸi
Yasama faaliyetlerini meclis kesintisiz yürütür. Meclisin yasa koymadığı durumda eski yasa geçerli sayılmış olur.
Bakanlar Kurulunun Kanun Hükmünde Kararname çıkarma yetkisi yasamanın asliliÄŸi ve devredilemezimi ilkesine aykırı bir durum yaratmaz. Çünkü Kanun Hükmünde Kararname çıkarmak için Hakanlar Kurulu meclisten yetki kanunu almak zorundadır.
Yasama Ä°ÅŸlemleri
Yasama işlemleri iki şekilde yapılabilir. Bunlardan ilki kanun, ikincisi ise parlemento kararlarıdır.
Kanun
Kanun, Türkiye Büyük Millet Meclisi tarafından yapılan ve parlamento kararları dışında kalan iÅŸlemlerdir.
- TBMM Genel Kurulu tarafından kabul edilir.
- Resmî Gazetede kanun baÅŸlığıyla yayımlanır.
- Cumhurbaşkanı tarafından onaylanır.
- CumhurbaÅŸkanı kanunları yeniden görüÅŸülmek üzere meclise iade edebilir Ä°nkılâp Kanunları hariç bütün kanunlar yargısal denetime tabidir.
- Anayasa Mahkemesi denetimine tabidir.
Parlamento Kararları (TBMM Kararları)
TBMM’nin içyapısına ve çalışma düzeniyle ilgili veya meclisin yürütme ve yargı organlarıyla iliÅŸkileri çerçevesinde aldığı kararlardır.
- Meclis Genel Kurulu tarafından kabul edilir.
- Resmî Gazetede TBMM kararı baÅŸlığıyla Meclis BaÅŸkanlığı tarafından yayımlanır.
- Cumhurbaşkanına sunulmaz.
- MilletvekilliÄŸinin düÅŸmesi, dokunulmazlığın kaldırılması ve Meclis iç tüzüÄŸü hariç yargı denetimine tabi deÄŸildir.
Kanunlar
Kanunlar maddi ve ÅŸekli kanun olmak üzere ikiye ayrılır.
Maddi Kanun: Genel, soyut sürekli, kiÅŸilik dışı kurallardır.
Şekli Kanun: KiÅŸisel, öznel, somut durumlara iliÅŸkin konulardır.
Özel Nitelikli Kanunlar
- Bütçe Kanunu ve Kesin Hesap Kanunu
- Para basılması kararı Genel - Özel af kararı
- Milletlerarası Antlaşmaların onaylanmasını uygun bulma
- KHK Yetki Kanunu
Kanunların yapılma süreci iki türlü baÅŸlar. Ya bakanlar kurulu kanun tasarısı verir. Ya da 1 milletvekili kanun teklifi verir. Kanun mecliste oylandıktan ve kabul gördükten sonra cumhurbaÅŸkanlığına onay için gider. CumhurbaÅŸkanı 15 gün içerisinde onaylama veya 15 içerisinde veto edip meclise geri gönderme hakkına sahiptir. Kanunlar baÅŸkanlık divanının yaptığı oylamalar sonucunda doÄŸrudan mecliste reddedilebilir.
Reddedilen kanun tasarı veya teklifi 1 yıl gündeme gelmez. Yasama döneminde Meclisti görüÅŸülmeyen kanun tasarı ve teklifleri kadük olur.
Kanunlar üzerinde özel bir tarih yoksa Resmî Gazetede yayımlandıktan 45 gün sonra yürürlüÄŸe girer.
Parlamento Kararları
TBMM'nin iç yapısına ve çalışma düzenine iliÅŸkin veya yargı organlarıyla iliÅŸkileri çerçevesinde aldığı kararlardır. Parlamento kararlan içerik olarak sınırlıdır. Her ÅŸey parlamento kararı konusu yapılamaz. ÖrneÄŸin, vatandaÅŸlar için uyulması zorunlu, baÄŸlayıcı, genel hukuk kuralları parlamento kararıyla konulamaz. Bu kararlar kural içermezler. Tek istisna TBMM iç tüzüÄŸüdür.
TBMM'nin Parlamento Kararları Biçiminde Yaptığı Ä°ÅŸlemler
- TBMM iç tüzüÄŸü
- Yasama dokunulmazlığının kaldırılması
- MilletvekilliÄŸinin düÅŸmesi kararı
- Meclisin kendi seçimlerinin yenilenmesine karar vermesi
- TBMM BaÅŸkanı ve BaÅŸkanlık Divanının seçilmesi kararı
- Meclisin tatile girmesi kararı
- Gensoru veya güven istemi sonucunda Bakanlar Kurulu veya bir bakan hakkında güven veya güvensizlik kararı (m.99. III)
- Yüce Divana sevk kararı
- CumhurbaÅŸkanının vatana ihanetten dolayı suçlandırılması kararı
- OlaÄŸanüstü hâl ve sıkıyönetim ilân kararlarının onaylanması kararı
- SavaÅŸ ilânı kararı
- Türk Silahlı Kuvvetlerinin yabancı ülkelere gönderilmesi veya yabancı silahlı kuvvetlerin Türkiye'de bulunmasına izin verilmesi kararları
- Anayasa Mahkemesine üye seçme kararı (2010 deÄŸiÅŸikliÄŸi)
- Sayıştay BaÅŸkan ve üye seçimi
- RTÜK üyelerinin seçimi
- Kamu baÅŸ denetçisi seçimi
- Kalkınma planlarının onayı
TBMM’nin Seçim Dönemi
TBMM seçimleri;
- Seçim döneminin sona ermesiyle.
- Meclisin erken seçim kararı almasıyla.
- CumhurbaÅŸkanının seçimleri yenilemesi kararıyla yapılır.
Erken Seçim (Seçim Yenilenmesi)
Erken seçim TBMM veya CumhurbaÅŸkanı kararı ile gerçekleÅŸtirilebilir.
TBMM için;
- Genel bir yetkidir.
- istediÄŸi zaman herhangi bir gerekçeyle karar verebilir.
- Özel bir çoÄŸunluk gerektirmez.
- Seçim tarihini TBMM belirler.
CumhurbaÅŸkanı için;
- Ä°stisnai bir yetkidir.
- Bakanlar Kurulunun 45 gün içinde kurulamaması gerekçesiyle yenileyebilir.
- Meclis baÅŸkanının görüÅŸünü de alır.
- Seçim kararının ardından 90 gün sonraki ilk pazar yapılabilir.
Seçimin yenilenmesine Türkiye Büyük Millet Meclisi veya CumhurbaÅŸkanınca' karar verilmesi hâlinde, durum Bakanlar Kurulu tarafından kırk sekiz saat içinde ilân olunur.
Ara Seçim
Yasama dönemi içinde TBMM üyeliklerinde boÅŸalma olması hâlinde ara seçim yapılır. Her seçim döneminde bir kere yapılabilir.
Genel seçimden 30 ay geçmedikçe ara seçim yapılamaz.
İstisnaları
- Toplam üye sayısında %5'lik boÅŸalma durumunda (28 Milletvekili)
- Bir ilin veya seçim çevresinin mecliste üyesi kalmaması hâlinde
- BoÅŸalmayı takip eden 90 gün sonraki ilk pazar seçim yapılır.
Genel seçime 1 yıl kala ara seçim yapılamaz. (Meclis üye sayısında %5’lik boÅŸalma olsa dahi)
İstisnası
Bir ilin veya seçim çerçevesinin mecliste üyesi kalmaması hâlinde seçime bir yıl kalmış olsa bile boÅŸalmayı takip eden 90 gün sonraki ilk pazar seçim yapılır.
Seçimlerin Genel Yönetimi ve Denetimi
Seçimlerin baÅŸlamasından bitimine kadar seçimin düzen içinde yönetimi Seçim süresince ve seçimden sonra seçim konularıyla ilgili yolsuzlukları Şikâyet ve itirazları inceleme, karara baÄŸlama TBMM üyelerinin seçim tutanaklarını
CumhurbaÅŸkanlığı seçim tutanaklarını kabul etme görevi Yüksek Seçim Kuruluna aittir.
YSK kararlarına karşı yargı yolu kapalıdır.
YSK 7 asıl 4 yedek üyeden oluÅŸur. (6 Yargıtay üyeleri içinden 5 Danıştay üyeleri içinden)
Seçimlerin Ertelenmesi
Seçimleri erteleme yetkisi Meclise aittir.
Meclis savaÅŸ sebebiyle seçimlerin 1 yıl geriye bıraktırılmasına karar verebilir. Ertelenme sebebi ortadan kalkmamışsa erteleme iÅŸlemi tekrarlanabilir.
Milletvekili
TBMMgenel oyla seçilen 550 milletvekilinden oluÅŸur. 1982 Anayasası ilk hâlinde milletvekili sayısı 400'dür. 1995 deÄŸiÅŸikliÄŸi ile 550 olmuÅŸtur.
Milletvekili Seçilme YeterliliÄŸi
- 25 yaşını doldurmuÅŸ olmak Türk vatandaşı olmak En az ilkokul mezunu olmak Kısıtlı olmamak
- Askerlik hizmetini yapmış olmak Kamu hizmetinden yasaklı olmamak
- Taksirli suçlar hariç 1 yıl veya daha fazla hüküm giymemiÅŸ olmak
- Yüz kızartıcı suçlar (zimmet. irtikap, rüÅŸvet, ihtilas, hırsızlık, dolandırıcılık, sahtecilik, inancı kötüye kullanma) kaçakçılık, ihale ve alım satımlara fesat karıştırma, devlet sırlarını açığa vurma, terör eylemlerine katılma gibi suçlardan hüküm giymemiÅŸ olmak (Bu suçlardan hüküm giyenler affa uÄŸramış olsalar bile milletvekili seçilemezler)
Milletvekili Olabilmek Ä°çin Görevinden Çekilmesi Gerekenler
- Memurlar
- Hâkim ve Savcılar
- Yüksek yargı organı üyeleri
- TSK mensupları
- YÖK üyeleri
- ÖÄŸretim elemanları
Hâkim ve Savcılar, Yüksek yargı organı üyeleri, TSK mensupları seçilemedikleri takdirde görevlerine geri dönemezler.
MilletvekilliÄŸin Kazanılması ve Göreve BaÅŸlaması
Milletvekili adayı olan kiÅŸiler il seçim kurulları tarafından kendilerinin milletvekili seçildiklerine dair tutanağın düzenlendiÄŸi anda milletvekili sıfatını kazanırlar.
Yeni seçilen milletvekilleri göreve ant içerek baÅŸlarlar. Ant içmeyen milletvekili kanun teklif edemez, oy kullanamaz.
Milletvekilleri seçildikleri bölgeyi deÄŸil tüm milleti temsil eder.