İdari Teşkilat ve İdare Hukuku

Devlet idaresi ve kurumların yapısını, işleyişini, idari kuruluşlar ile vatandaşlar aradaki ilişkileri ve kamusal hizmetlerin sunulmasını düzenleyen hukuk dalıdır. İdari teşkilat ve idare hukuku bir ülkede devletin işleyişinin nasıl olduğu hakkında bize bilgi verir. Her ülkenin idare hukuku birbirinden ayrıdır. Vatandaşlık başlığı altında idari teşkilatı ve bu teşkilata yasal dayanak oluşturan idare hukukunu Türkiye Cumhuriyeti'ni temel alarak öğreneceğiz.

İdare Hukukunun Kaynakları

Anayasa. Milletlerarası Antlaşmalar. Kanun. Kanun Hükmünde Kararname, Tüzük, yönetmelik, Hukukun Genel İlkeleri, İdari Teamül ve Uygulama. Yargı İçtihatları (Mahkeme kararları), öğreti (Doktrin, bilimsel görüşler).

İdare Hukukunun Özellikleri

• İdare hukuku genç bir hukuk dalıdır. (1800'lerin sonunda ortaya çıkmıştır).
• Tedvin edilmemiş bir hukuk dalıdır. (Diğer hukuk dallarında olduğu gibi kanuna bağlı metin hukuku yoktur. Kurallar dağınık hâlde bulunur).
• İçtihadı hukuk dalıdır. (Kurallar kanun koyucu tarafından konulmamıştır. Kurallar idari yargı organlarının somut olaylarda verdiği kararlarla oluşturulur).
• Bağımsız bir hukuk dalıdır. (Özel hukuktan ayrıdır bazı kavram ve pratikler özel hukukta bulunmaz. Kamu gücü, kamu ayrıcalığı, kamulaştırma gibi).
• Statüsel niteliktedir (Tarafların serbest iradeleriyle kararlaştırılan hukuki ilişkiler yoktur, önceden belirlenmiş statüler ve genel hukuki durumlar vardır. Vatandaşlık statüsü, memurluk statüsü gibi)Bu statülerin koşullarını idare belirleyemez.
• İdare hukuku işlemleri tek taraflıdır. (Kamu yaran esas alınarak özel mülkiyet kişinin isteğinden bağımsız kamulaştırılabilir).
• İdare hukukundan doğan uyuşmazlıklar idari yargıda çözülür.

İdari Fonksiyonun Özellikleri

• Kamu yararı amacı güder.
• Konusu kamu hizmetleridir.
• İdari işlem ve eylemlerle yürür.
• Kamu gücü kullanılarak yerine getirilir.
• Süreklidir. (Hastane, okul, emniyet sürekli hizmet verir)
• Kendiliğinden harekete geçer. (Vargı için dava açılması, yasama için kanun hazır­lanması gerekir).
• Bireyle doğrudan ilgilidir. (Okul, hastane, belediye otobüsü gibi).

İdarenin Faaliyetleri (Görevleri)

• Milli güvenliğin korunması
• Özendirme ve teşvik (destekleme) faaliyetleri
• Kamu hizmetlerinin yürütülmesi, kolluk faaliyetlerinin gerçekleştirilmesi, iç düzen faaliyetleri, planlama faaliyetleri.

İdarenin yetkileri;

• Düzenleyici işlem yapma yetkisi
• Yaptırım uygulama yetkisi
• Mal edinme yetkileri
• Örgütlenme yetkisi
• Kolluk kullanma yetkisi şeklindedir.

İdarenin düzenlenmesi ise;

• Kanun Hükmünde Kararname
• Tüzük
• Yönetmelik
• Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi ile belirlenir.

İdarenin Mal Edinme Yöntemleri

İdare 4 yolla mal edinebilir. Bunlar kamulaştırma, devletleştirme, istimval ve geçici işgal yöntemleriyle olur.

Kamulaştırma

Devletin ve kamu tüzel kişilerinin kamu yararına özel mülkiyette bulunan bir taşınmazın tamamına veya bir kısmına bedelini peşin ve nakden ödemek suretiyle zorla el koymasıdır. Kamulaştırma bedeli peşin ödenir. Ancak; tarım reformunun uygulanması, büyük enerji, sulama ve iskân projeleri, yeni ormanların yetiştirilmesi, kıyıların korunması, turizm amaçlı kamulaştırılan toprakların bedellerinin ödenme şekli kanunla gösterilir. Ödeme taksitlendirme yöntemi ile sağlanır ve taksitlendirme süresi 5 yılı geçemez.

Kamulaştırma bedelinin mahkemece tespitine ve taşınmaz malın idare adına tesciline karar verecek olan görevli mahkeme Asliye Hukuk Mahkemesidir.

Devletleştirme

Kamu hizmeti niteliği taşıyan özel teşebbüsler, kamu yararının zorunlu kıldığı hâllerde devletleştirilebilir. Devletleştirme kanunla olur oysa kamulaştırma idari bir işlemdir.

Devletleştirme, özel işletmeler üzerinde yapılır oysa kamulaştırma özel mülkiyette bulunan taşınmazlardır.

Istimval

İdarenin olağanüstü durumlarda özel mülkiyette bulunan taşınır mallara bedeli karşılığında zorla el koymasıdır. Kamulaştırma olağan, istimval olağanüstü bir yetkidir.

Geçici İşgal

İdarenin taşınmazın mülkiyetine el atmaksızın o taşınmaza geçici olarak el atmasıdır. Sebep unsuru bayındırlık işidir.

İdarenin Bütünlüğü İlkesi

Uniter bir devlette idarenin bütünlük göstermesi zorunludur. İdareyi oluşturan kuruluşları birbiriyle uyumlu bir şekilde çalışmasını sağlayan hukuki araçlar hiyerarşi ve idari vesayettir.

Hiyerarşi

İdari düzeni gerçekleştirmek için üst makamların astların üzerinde sahip olduğu hukuki güçtür. Hiyerarşi başkent (merkez) örgütünün taşra örgütleri üzerindeki denetim aracı­dır. Hiyerarşi temelde bir emir komuta zinciridir. Hiyerarşi her idari birimin kendi içinde de vardır. İl özel idaresinde vali, belediyede belediye başkanı, köyde ise muhtar en yüksek hiyerarşik amirlerdir.

Hiyerarşide hem yerindelik hem de hukukilik denetimi vardır. Merkezî idare teşkilatında en üst hiyerarşik amir bakandır.

İdari Vesayet

İdarenin bütünlüğü için merkezi idarenin mahalli idareler ve hizmetsel kuruluşlar üzerindeki denetim aracıdır. İçişleri Bakanı, vali ve kaymakam temel vesayet makamlarıdır. İdari vesayet için yasal dayanak gerekir.

Vesayet makamları, yerinden yönetim organlarının işlemlerini onama ve onamama (iptal uygulamasını erteleme ve işlemler hakkında itiraz ve şikâyetleri dinleme, idari yargıda dava açma yetkisine sahiptir.

İdari vesayet idarenin bütünlüğünün bir sonucudur. Yerindelik denetimi yoktur fakat hukukilik denetimi vardır.

Yetki Genişliği İlkesi

Merkezi yönetimin taşra kuruluşlarında bulunan üst düzey kamu görevlilerinin (vali), belli konularda merkeze danışmadan merkez adına kendiliğinden karar alabilme ve uygulama yetkisidir. Yetki genişliği kamu hizmetlerinin taşrada gecikme ile yürütülmesinin sakıncalarına karşı düşünülmüştür.

Yetki genişliği illerde uygulanmakta ve bu yetkiyi vali kullanmaktadır.

İdari Teşkilatlanma

İdari teşkilatlanmanın iyi anlaşılması için idari yapının iyi anlaşılması gerekir. İdari teşkilatlanma temel olarak merkezi yönetim ve yerel yönetim olarak iki kısma ayrılır. Merkezi idarenin de yerel idarenin de kendine göre avantajları ve dezavantajları vardır.

Merkezi Yönetim ve Yerinden Yönetimin Artı ve Eksileri

Merkezden Yönetimin Yararları

• Güçlü bir devlet yönetimi sağlar.
• Kamu görevlileri mahalli etkilerden kurtulur.
• İdarenin tarafsızlığı sağlanabilir.
• Hizmetler tek tip yürütülebilir.

Merkezi Yönetimin Sakıncaları

• Bürokrasi ve kırtasiyeciliğe yol açar.
• Yerel ihtiyaçlar yeterince dikkate alınmaz.
• İdarenin tarafsızlığını zedeler.
• Demokratik ilkelere uygun değildir.

Yerel Yönetimin Yararları

• Demokratik ilkelere uygundur.
• Yerel ihtiyaçlar daha çok dikkate alınabilir.
• Bürokrasi ve kırtasiyeciliği azaltır.
• Hizmetlerin ihtiyaçlara uygun yü­rütülmesini sağlar.

Yerel Yönetimin Sakıncaları

• Teknik eleman sıkıntısına yol açar.
• Partizanca uygulamalara yol açar.
• Ülke bütünlüğünü sarsabilir.
• Hizmetler eşit yürütülmez.
• Mali denetimde sıkıntılara yol açar.

Merkezi İdare

Merkezi idare, başkent teşkilatı ve taşra teşkilatı olmak üzere olmak üzere iki bölüme ayrılır.

Merkezî İdarenin Başkent Teşkilatı

Cumhurbaşkanı (Devlet Denetleme Kurulu, Cumhurbaşkanlığı Genel Sekreterliği), Bakanlar Kurulu, Bakanlıklar ve yardımcı kuruluşlardan oluşan teşkilattır.

Yardımcı Kuruluşlar Milli Güvenlik Kurulu, Danıştay, Devlet Planlama Teşkilatı ve Sayıştay şeklindedir. Ancak Devlet Planlama Teşkilatı, Kalkınma Bakanlığa dönüştürülmüştür.

Taşra Teşkilatı

Türkiye, merkezî idare kuruluşu bakımından coğrafya durumuna, iktisadi şartlara ve bu hizmetlerinin gereklerine göre illere, iller ilçelere ve ilçeler de bucaklara bölünmüştür.

İl ve ilçe kurulması, kaldırılması, merkezlerinin belirtilmesi, adlarının değiştirilmesi, bir enin başka bir il e bağlanması kanun ile yapılır.

Bucak kurulması, kaldırılması, merkezinin belirtilmesi, il, ilçe ve bucak sınırlarının ve bucak adlarının değiştirilmesi bir köyün veya kasabanın veya bucağın başka bir il ve ilçeye bağlanması, mühim mevki ve tabii arazi adlarının değiştirilmesi İçişleri Bakanlığının kararı ve cumhurbaşkanının onayı ile olur.

Taşra teşkilatı içerisinde il idaresi, ilçe idaresi, bucak idaresi bulunmaktadır.

İl İdaresi

İllerin kurulması ve kaldırılması kanunla mümkündür. İl genel idaresinin başı ve yürütme organı validir.

Hakanlıkların kuruluş kanunlarına göre illerde lüzumu kadar teşkilat bulunur. Bu teşkilatların her birinin başında bulunanlar il idare şube başkanlarıdır. 3unlarıı emri altında çalışanlar ilin ikinci derecede memurlarıdır. İl idare şube başkanlar valinin emri altındadır.

İllerin idaresi yetki genişliği esasına dayanır. Belli kamu hizmetlerinin görülmesi amacı ile birden çok ili içine alan çevrede bu hizmetler için yetki genişliğine sahip kuruluşlar meydana getirilebilir.

İllerde genel idare teşkilatı il. ilçe ve bucak bölümlerine uygun olarak düzenlenilmiştir. İl İdaresi, vali ile valinin hiyerarşisi altında bulunan il idare kurulu, il idari şube başkanlarından oluşur.

Vali

Valiler, İçişleri Bakanlığının önerisi, Bakanlar Kurulunun kararı ve Cumhurbaşkanın onayı ile (müşterek kararname) atanırlar. Valilik istisnai bir memurluktur. Vali, illeri yetki genişliği ilkesine göre yönetir. Vali, ilde kamu düzeninden, emniyet ve asayişten birinci derecede sorumludur. Bu amaçla bütün kolluk güçlerinden ve olağanüstü durumlarda askeri birliklerden yararlanır.

Vali, genel ve özel kolluk kuvvetlerinin mülki amiridir. Vali muavini (yardımcısı), en az 6 yıl kaymakamlıkta bulunmuş ve bu hizmetin iki yılını doğuda geçirmiş olanlardan tayin edilir.

Valinin Görevleri

• Vali, ilde devletin ve hükümetin temsilcisi ve ayrı ayrı her bakanın temsilcisi ve bunların idari ve siyasi yürütme vasıtasıdır.
• İldeki yönetim kuruluşları ve yerel kuruluşlar üzerinde idari vesayet yetkisini kullanır.
• İldeki kamu görevlileri üzerinde hiyerarşi yetkisini kullanır.
• İlde kanun, tüzük, yönetmelik, hükümet ve bakanlıkların talimat ve emirlerini uygular.
• Kanun, tüzük, yönetmelik ve hükümet kararlarının verdiği yetkiyi kullanmak ve bunların yük­lediği ödevleri yerine getirmek için valiler genel emirler çıkarabilir ve bunları ilan ederler.
• Vali, adli ve asken teşkilat dışında kalan bütün devlet daire, müessese ve işletmelerini, özel işyerlerini, özel idare, belediye, köy idareleriyle bunlara bağlı bütün müesseseleri denetler, teftiş eder.
• Olağanüstü durumlarda askerî kuvvetlerden yardım ister.
• Yabancı devlet temsilcilerini karşılar.
• Vali, ilde yapılacak resmî törenlere başkanlık yapar ve tebrikleri kabul eder.
• Valinin bakan adına, belli konularda kendiliğinden karar alıp uygulaması yetki genişliğidir. Yetki genişliğinde amaç, hızlı sonuç alabilmektir.

İl İdare Kurulu

İl idare kurulu ilde görevli birçok kişilerden meydana gelir. Bunlar şöyledir:

• Vali
• Hukuk İşleri Müdürü
• Defterdar
• Millî Eğitim Müdürü
• Bayındırlık ve İskân Müdürü
• Sağlık Müdürü
• Tarım ve Köy İşleri Müdürü

İI İdare Kurulu valinin başkanlığında toplanır. Bu kurula valinin yoklu­ğunda vali yardımcısı da başkanlık edebilir. İl İdare Kurulunun görevi valiye danışmanlık ve yardım etmektir. Emniyet müdürü il idare kurulu içerisinde yoktur. Çünkü vali, emniyet müdürünün hiyerarşik amiridir.

İI İdare Şube Başkanları

İldeki genel idare kuruluşlarının başında bulunan yüksek memurlara "il idare şube başkanları” denilmektedir. Bunlar valinin emri altındadır, görevlerinden dolayı valiye karşı sorumludurlar. İl idare şube başkanları;

• Defterdar
• İl Jandarma Komutanı
• Emniyet Müdürü
• Milli Eğitim Müdürü
• İI Nüfus ve Vatandaşlık Müdürü
• Sağlık İl Müdürü
• Tarım İl Müdürü
• Bayındırlık ve iskân Müdürü
• Hukuk İşleri Müdürü
• Kültür Müdürü
• Turizm Müdürü gibi görevlilerdir.

İlçe İdaresi

İlçe idaresinin başı kaymakamdır. Merkez ilçenin idaresinden vali sorumludur. Kaymakam ilçede hükümetin temsilcisidir. İlde valinin bir benzeri ilçede kaymakamdır gibi düşünebiliriz.

Bakanlıkların, kuruluş kanunlarına göre ilçede lüzumu kadar teşkilatı bulunur. Bu teşkilatlar (adli ve askeri teşkilat hariç) kaymakamın emri altındadır, ilçedeki genel idare teşkilatını başında bulunanlar ilçe idare şube başkanlarıdır. Bunların emri altında çalışanlar ilçenin ikinci derecede memurlarıdır.

Kaymakamlar. İçişleri Bakanlığı Müdürler Kurulunun önerisi ve Bakanın oluru üzerin müşterek kararname ve Cumhurbaşkanının onayı ile atanırlar.

Kaymakam sadece hükümeti temsil eder. Kaymakamlığa sadece mülki idare amirliği hizmetleri sınıfından olanlar vekâlet edebilir.

Kaymakam olmak için;

• T.C. vatandaşı olmak
• Hukuk, Siyasal veya İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi mezunu olmak
• 35 yaşını doldurmamış olmak
• Kaymakamlık stajını başarıyla tamamlamak gerekli­dir.

Vali, devletin, hükümetin ve ayrı ayrı her bakanlığın temsilcisidir. Kaymakam ise sadece hükümeti temsil eder. Vali yetki genişliğine göre ili yönetir. Vali istisnai bir devlet memurudur. Kaymakam ise güvenceli bir devlet memurudur.

Kaymakamın Görevleri

• İlçede yasaların uygulanmasını sağlar.
• Valinin emirlerini uygular.
• İlçedeki çeşitli kamu kurumlarının çalışmaları arasında eş güdümü sağlar.
• Halkın şikâyetlerini dinler, ihtiyaçlarını saptar ve sorunların gide­rilmesi için gerekli önlemleri alır.
• Törenlere başkanlık eder, resmi ziyaretleri kabul eder.

İlçe İdare Kurulu

İlçe idare kurulu;

• Yazı işleri Müdürü
• Mal Müdürü
• Sağlık Grup Başkanı
• Veteriner
• Milli Eğitim Müdürü
• Tarım Müdüründen oluşur.

İlçe İdare Kurulu, kaymakamın başkanlığında toplanır. İlçe İdare Kurulunun görevi kaymakama danışmanlık ve yardım etmektir.

İlçe İdare Şube Başkanları

İlçede bulunan bakanlık kuruluşlarının başındaki yöneticilerden oluşur.

Kaymakama karşı sorumludurlar.

• Yazı İşleri Müdürü
• Emniyet Amiri
• Jandarma Komutanı
• Mal Müdürü
• Milli Eğitim Müdürü
• İlçe Tarım Müdürü

Gibi ilçe yetkililerinden oluşur.

Bucak İdaresi

Bucak coğrafya, ekonomi, güvenlik ve mahalli hizmet bakımından aralarında münasebet bulunan kasaba ve köylerden meydana gelen bir idare bölümüdür.

Bucaklar İçişleri Bakanlığının kararı ve Cumhurbaşkanının onayı ile kurulur. Bucak Müdürleri, içişleri Bakanlığı tarafından ve valiliklerin emrine atanırlar.

Yerinden Yönetim

Yerinden yönetim demokrasiye uygun bir şekilde yerel (mahalli) yönetimler aracılığıyla gerçekleştirilir.

Yerel Yönetim Organları

Ülkemizde yerel nitelikli birçok hizmetlerin görülmesini sağlayan ve demokratik yaşama bir parçası olan yerel yönetim kuruluşları "il özel idaresi", "belediye idaresi” ve "köy idaresi olmak üzere üçe ayrılır.

Yerel Yönetim Organlarının Özellikleri

• Karar organları seçimle iş başına gelmektedir.
• Yerel yönetim kuruluşlarına mahalli idareler de denir.
• Kamu tüzel kişilikleri vardır.
• Hizmetleri belli bir coğrafyada yürütürler.
• Kişi topluluğu niteliğindedirler. idari vesayet denetimine tabidirler.
• Özerk kuruluşlardır.
• Hizmet hızını arttırırlar.

İl Özel İdaresi

İl özel idaresi mahalli müşterek nitelikte olmak şartıyla sağlık, tarım, sanayi ve ticaretin çevre düzeni planı, bayındırlık ve iskân, toprağın korunması, erozyonun önlenmesi, sosyal hizmet ve yardımların yapılmasıyla sorumludur. Bununla birlikte yoksullara mikro kredi verilmesi, çocuk yuvaları ve yetiştirme yurtları ve orta öğretim kurumlarının arsa temini, binalarının yapım, bakım ve onarımı ile diğer ihtiyaçlarının karşılanmasına ilişkin hizmetleri il sınırları içinde yapar. İmar, yol, su, kanalizasyon, katı atık, çevre, acil yardım ve kurtarma, kültür, turizm, gençlik ve spor, orman ve köylerin desteklenmesi, ağaçlandırma, park ve bahçe tesisine ilişkin hizmetleri belediye sınırları dışında yapmakla görevli ve yetkilidir.

İl özel idarelerinin kuruluşu herhangi bir şekle bağlı değildir, ilin kurulmasına dair kanunla kurulur ve ilin kaldırılmasıyla tüzel kişiliği sona erer. İl özel idaresinin üç tane yönetim organı vardır. Bunlar il genel meclisi, il daimi encümeni ve vali şeklindedir.

İl Genel Meclisi

İl özel idaresi yönetiminin karar organıdır. İlçeler adına seçilen üyelerden oluşur. Meclisin üye sayısı ilçe sayısına ve nüfus oranına göre ilden ile farklılık gösterir. Meclisin görev süresi beş yıldır. İl genel meclisine kendi üyeleri arasından seçilmiş meclis başkanı başkanlık eder.

İI genel meclisi, kendi belirleyeceği bir ay dışında her ay toplanır. Kaşım ayı toplantısı dönem başı toplantısıdır. Bütçe görüşmesine rastlayan toplantı süresi en çok yirmi gün, diğer toplantıların süresi en çok beş gündür.

İl genel meclisi, üye tam sayısının salt çoğunluğuyla toplanır ve katılanların salt çoğunlu­ğuyla karar verir. Ancak, karar yeter sayısı, üye tam sayısının dörtte birinden az olamaz.

İl genel meclisinin kararları en geç beş gün içinde valiye gönderilmediği tak­dirde yürürlüğe girmez. Vali, hukuka ayrı gördüğü kararları tekrar görüşülmek üzere 1 gün içinde meclise iade edebilir.

İl genel meclisinin görevleri

• Bütçe ve kesin hesabı kabul etmek.
• İl çevre düzeni planı ile belediye sınırları dışındaki alanların imar planlarını görüşmek ve karara bağlamak,
• Borçlanmaya karar vermek, şartlı bağışları kabul etmek.
• İl daimi encümenlerini seçmek.

İI Daimî Encümeni

İl encümeni valinin başkanlığında, il genel meclisinin her yıl kendi üyeleri arasından bir yıl için gizli oyla seçeceği beş üye ile biri mali hizmetler birim amiri olmak üzere valinin her yıl birim amirleri arasından seçeceği beş üyeden oluşur

Başkanı validir. Valinin katılmadığı toplantılara genel sekreter başkanlık eder. Danışma ve karar organıdır.

• Kanunlarda öngörülen cezalan vermek
• Kamulaştırma karan almak ve uygulamak
• İlin bütçesini incelemek
• Yönetmelik çıkarmak gibi görevleri vardır.

Vali, il özel idaresinin başı ve tüzel kişiliğinin temsilcisidir.

Vali, il özel idaresini stratejik plana uygun olarak yönetir, il özel idaresinin kurumsal stra­tejilerini oluşturur, bu stratejilere uygun olarak bütçeyi, il özel idaresi faaliyetlerinin ve personelinin performans ölçütlerini hazırlar ve uygular bunlarla ilgili raporları meclise sunar. İl genel meclisi ve encümen kararlarını uygular.

Vali ilçe düzeyindeki il özel idare hizmetlerini kaymakam eliyle yürütebilir. Kaymakamlar il özel idare hizmetlerinin yürütülmesinden dolayı valiye karşı sorumludurlar.

Belediye Yönetimi

Nüfusu 5.000 ve 5.000'in üzerinde olan yerleşim birimlerinde belediye kurulabilir. Belediyeler İçişleri Bakanının teklifi üzerine müşterek kararname ile kurulurlar. İl ve ilçe merkezlerinde belediye kurulması zorunludur.

Belediyeler kamu tüzel kişiliğine, idari ve mali özerkliğe sahiptir.

Belediyenin Görev ve Sorumlulukları

İmar, su ve kanalizasyon, ulaşım gibi kentsel alt yapı coğrafi ve kent bilgi sistemleri çevre ve çevre sağlığı, temizlik ve katı atık, zabıta, itfaiye, acil yardım, kurtarma ve ambulans şehir içi trafik defin ve mezarlıklar, ağaçlandırma, park ve yeşil alanlar, konut, kültür ve sanat, turizm ve tanıtım, gençlik ve spor, sosyal hizmet ve yardım, nikâh, meslek ve beceri kazandırma ekonomi ve ticaretin geliştirilmesi hizmetlerini yapar veya yaptırır. Büyükşehir belediyeleri ile nüfusu 50.000’i geçen belediyeler, kadınlar ve çocuklar için koruma evleri açar.

Belediye yönetiminin üç temel organı vardır. Bunlar belediye başkanı, belediye meclisi ve belediye encümenidir.

Belediye Başkanı

• Belediye idaresinin başı ve yürütme organıdır.
• Belediye tüzel kişiliğinin temsilcisidir.
• Belediye sınırları içindeki seçmenler tarafından doğrudan 5 yıl süre ile seçilir.
• Meclise ve encümene başkanlık eder ve kararlarını uygular.

Belediye başkanı, görevinin devamı süresince siyasi partilerin yönetim ve denetim organla­rında görev alamaz, profesyonel spor kulüplerinin başkanlığını yapamaz ve yönetiminde bulunamaz.

Başkan, genel olarak belediye teşkilatının en üst amiri sıfatıyla, belediye teşkilatını sevk ve idare etmek, belediyenin hak ve menfaatlerini korumakla yükümlüdür.

Belediye Başkanlığının Sona Ermesi

Belediye başkanlığı, ölüm ve istifa hâllerinde kendiliğinden sona erer. Mazeretsiz v kesintisiz olarak 10 günden fazla görevini terk etmesi ve bu durumun mahalli mülki idare amiri tarafından belirlenmesi, seçilme yeterliğini kaybetmesi, görevini sürdürmesine engel bir hastalık veya sakatlık durumunun yetkili sağlık kuruluşu raporuyla belgelenmesi. Meclisi feshine neden olan eylem ve işlemlere katılması hâllerinden birinin meydana gelmesi durumunda İçişleri Bakanlığının başvurusu üzerine Danıştay kararıyla başkanlık sıfatı sona erer.

Belediye başkanının görevine geçici olarak İçişleri Bakanı, kesin olarak ise son verme yetkisi Danıştay’a aittir.

Belediye Meclisi

Belediye idaresinin en yüksek görüşme ve karar organıdır. Başkanı belediye başkanıdır.

Üyeleri belde halkının genel oyu ile 5 yıllık süre için seçilir. Üye sayısı ise belediyenin nüfusuna göre değişir ancak dokuzdan az olamaz.

• Belediye bütçesini ve kati (kesin) hesabı kabul etmek,
• Belediyenin imar planını kabul etmek,
• Borçlanmaya karar vermek,
• Belediye adına kamu hizmeti imtiyaz sözleşmesi vermek görevleridir.

Belediye Encümeni

Belediyenin ikinci görüşme ve karar organıdır. Başkanı belediye başkanıdır. Belediye meclisi ve belediye çalışanlarından oluşan karma yapılı bir organdır. Belediye meclisinin kendi aralarından seçtiği üyeler, yazı işleri müdürü, hesap işleri müdürü, sağlık işleri müdürü, fer işleri müdürü, teftiş kurulu müdürü ve veteriner üyeleri arasında yer alır.

• Belediyenin bütçe tasarısını ve muhasebe hesaplarını incelemek
• Kamulaştırma kararı almak
• Toplu taşıma araçlarının ücretlerini belirlemek
• Cezaları takdir etmek gibi görevleri vardır.

Büyükşehir Belediyeleri

1984 yılında büyükşehir belediyeleri kurulmuştur. Büyükşehirler kanunla kurulurlar.

Nüfusu 150 binden fazla olan il belediyeleri, fiziki yerleşim ve ekonomik durumları dikkate alınarak büyükşehir belediyesine dönüştürülürler.

Büyükşehir belediyesi kurulması için en az üç ilçe veya ilk kademe belediyesinin bulunması gerekir. Büyükşehir belediyelerinin kamu tüzel kişiliği vardır.

Büyükşehir'lerde köylerin ve İl Özel İdarelerin tüzel kişilikleri kaldırılmıştır. Büyükşehirlerde valinin başkanlığında kentteki yatırımları planlayacak Yatırım İzleme Koordinasyon Başkanlığı kurulmuştur.

Köy Yönetimi

Nüfusu 150 - 2.000 arası olan yerleşim birimlerine köy denir. Yeni bir köy, İçişleri Ba­kanlığının kararı ile kurulur. Köy yönetiminin üç tane yönetim organı vardır. Bunlar muhtar, köy ihtiyar heyeti (köy meclisi) ve köy derneği şeklindedir.

Köy Muhtarı

Köy idaresinin başı olan muhtar, köy derneği tarafından seçilir. Muhtar, köy tüzel kişiliğini temsil eder. Muhtar seçiminde siyasi partiler aday gösteremez Muhtarların görev süresi 5 yıldır.

Muhtar seçilebilmek için adayın en az 6 aydan beri o köyde oturması, 25 yaşını doldurmuş olması ve seçilmeye engel bir hâlinin olmaması gerekir. Adayın okuryazar olması gerekir. Görevini gereği gibi yapmayan muhtarlar köyün bağlı olduğu il idare kurulu ve ilçe idare kurulu kararı ile görevden uzaklaştırılabilir. Muhtarın köy yararına olmayan kararını vali veya kaymakam bozabilir. Ancak mülki amirler, muhtarların yerine karar alamazlar, bozma sebeplerini gerekçesiyle açıklarlar.

Köy idaresinin başı olan muhtar, köy derneği tarafından seçilir. Muhtar, köy tüzel kişiliğini temsil eder. Muhtar seçiminde siyasi partiler aday gösteremez Muhtarların görev süresi 5 yıldır.

Muhtar seçilebilmek için adayın en az 6 aydan beri o köyde oturması, 25 yaşını doldurmuş olması ve seçilmeye engel bir hâlinin olmaması gerekir. Adayın okuryazar olması gerekir. Görevini gereği gibi yapmayan muhtarlar köyün bağlı olduğu il idare kurulu ve ilçe idare kurulu kararı ile görevden uzaklaştırılabilir. Muhtarın köy yararına olmayan kararını vali veya kaymakam bozabilir. Ancak mülki amirler, muhtarların yerine karar alamazlar, bozma sebeplerini gerekçesiyle açıklarlar.

Köy İhtiyar Heyeti (Meclisi)

Köy ihtiyar heyeti (meclisi) seçilmiş ve doğal üyelerden oluşur. Köy öğretmeni, köy imamı ihtiyar meclisinin doğal" üyeleridir. Köy ihtiyar heyetine (meclisi) seçilmek için 25 yaşını doldurmak ve en az altı aydan beri o köyde oturmak şarttır. Siyasi partiler aday gösteremezler.

Seçilenler beş yıl için köy derneği tarafından seçilirler. Üye sayısı nüfusu 1000’den az olan köylerde 8, fazla olanlarda 12'dir. Bunların yarısı asıl, yarısı yedektir. Seçimde en çok oyu alanlar arasından asıl ve yedekler saptanır.

Köy ihtiyar heyetinin başı köy muhtarıdır. Köy ihtiyar heyeti (meclisi) haftada en az bir kez toplanır.

Köy ihtiyar heyeti, köy işlerini sıraya koyar, imece ve salmaya karar verir. Köy muhtarının harcamalarını denetler, köy bütçesini kabul eder, köylüler arasındaki uyuşmazlıkları uzlaştırma yolu ile gidermeye çalışır, köyün zorunlu işlerini yap­mayanlara ya da paylarını ödemeyenlere para cezası verir.

Köy işlerinin birçoğunu bütün köylü birleşerek imece ile yapar. Köyün ihtiyaçları için köylüden toplanan paraya salma denir.

Köy Derneği

Köy derneği, köydeki bütün seçmenlerden oluşur. Köy derneği ile köylünün doğrudan yönetime katılması sağlanır. Bu model demokrasinin yerel yönetimlerde doğrudan uygulandığı ilk uygulamadır.

Köy derneği köy muhtarı ve köy ihtiyar heyetini seçer. Köyün isteğe bağlı işlerini zorunlu hâle getirir.

Hizmet Yerinden Yönetim

Demokrasi ile yönetilen bütün ülkelerde, merkezi yönetim ve yerel yönetimlerden başka, özerk nitelikte örgütlenmiş kamu kurumlan da bulunmaktadır. Bu kurumlar, hizmet yönünden yerinden yönetim ilkesinin bir sonucu olarak ortaya çıkmışlardır. Bu sebeple söz konusu kamu kurumlarına“hizmet yerinden yönetim kuruluşları" denmektedir. Hizmet yerinden yönetim kuruluşları, kamu yönetiminin yapısında, merkezî yönetim ve yerel yönetim kuruluşlarından sonra üçüncü grup yönetim birimlerini meydana getirirler.

Hizmet yerinden yönetim kuruluşları, çeşitli alanlara yayılmıştır. Ticari ve sınaî alanda faaliyet gösteren hizmet yerinden yönetim kuruluşları olduğu gibi, eğitim, kültür, teknik, sosyal yardım ve yayın alanında hizmet yürüten kuruluşlar da bulunmaktadır. Bunlar, her biri ayrı bir kamu hizmetinde uzmanlaşmış kurumlardır. Söz konusu kurumlar, genel müdürlük, kurum, kurul, oda, ofis ve başkanlık gibi çeşitli isimler altında örgütlenmiştir.

İdari Sözleşmeler

İdari sözleşmeler 5 tiptir.

1. İmtiyaz Sözleşmeleri

Kamu hizmetinin özel bir şahıs tarafından kurulup belli bir süre işletilmesi veya kurulu kamu hiz­metinin belirli bir süre özel bir şahıs tarafından işletilmesidir. İmtiyaz sözleşmelerinde masraf, kâr, zarar özel şahsa aittir.

2. İltizam Sözleşmeleri

Kamu hizmetinin götürü veya orantılı bir kazanç ya da ücret karşılığında özel kişilere gördürülmesidir. Günümüzde bu tür sözleşmeler göl ve nehirlerde, deniz kıyılarındaki hazineye ait dalyanlardan yararlan­mak için yapılmaktadır. (Osmanlıda ise aşar gibi bazı tarım ürünleri vergilerinin tahsili için yapılmıştır).

3. Kamu İstikraz (Borçlanma) Sözleşmeleri

Devletin veya diğer kamu tüzel kilerinin özel ki­şilerden tahvil, bono gibi adlarla çıkartmış olduğu senetler aracılığıyla halktan borç para alınmasını sağlayan sözleşmelerdir. Devlet adına borçlanma yetkisi Hazine Müsteşarlığına aittir.

4. Yer Altı ve Yer Üstü Servetin İşletilmesine İlişkin Sözleşmeler

Bu tür idari sözleşmeler ile özel bir kişiye devlete ödeyeceği belirli bir resim karşılığında bir madeni kendi adına işletme hakkı tanınmaktadır.

5. İdari Hizmet Sözleşmeleri

İşçi niteliği taşımayan kamu görevlileri ile idare arasındaki iş ilişkisidir.

Kamu Hizmeti Görevlileriyle İlgili Hükümler

Devletin, kamu iktisadi teşebbüsleri ve diğer kamu tüzel kişilerinin genel idare esaslarına göre yürütmekle yükümlü oldukları kamu hizmetlerinin gerektirdiği asli ve sürekli görevler, memurlar ve diğer kamu görevlileri eliyle görülür.

Memurların ve diğer kamu görevlilerinin nitelikleri, atanmaları, görev ve yetkileri, hakları ve yükümlülükleri, aylık ve ödenekleri ve diğer özlük işleri kanunla düzenlenir. Ancak mali ve sosyal haklara ilişkin toplu sözleşme hükümleri saklıdır.

Üst kademe yöneticilerinin yetiştirilme usul ve esasları, kanunla özel olarak düzenlenir.

Memur

Mevcut kuruluş biçimine bakılmaksızın devlet ve diğer kamu tüzel kişiliklerin­ce genel idare esaslarına göre yürü­tülen asli ve sürekli kamu hizmetlerini ifa ile görevlendirilenler, memur sayılır.

Geçici Personel

Bir yıldan az süreli veya mevsimlik hizmetlerde sözleşme ile çalıştırılan ve işçi sayılmayan kimselerdir.

Sözleşmeli Personel

Özel bir meslek bilgisine ve ihtisasına ihtiyaç gösteren geçici işlerde, geçi­ci olarak sözleşme ile çalıştırılmasına karar verilen ve işçi sayılmayan kamu hizmeti görevlileridir.

İşçiler

Memur, sözleşmeli personel ve geçici personel dışında iş sözleşmesi ile ça­lıştırılan personeldir. Devlet Memurları Kanununa tabi değildirler.

Memur olabilmek için;

• T.C. vatandaşı olmak.
• 18 yaşını doldurmuş olmak (Bir meslek veya sanat okulunu bitirenler için en az 15 yaşını doldurmuş olmak ve Türk Medeni Kanununun 12. maddesine göre kaza-i rüşt karan almak şartıyla devlet memurluklarına atanabilirler).
• En az ortaokul mezunu olmak.
• Kamu haklarından mahrum bulunmamak.
• Taksirli suçlar ve aşağıda sayılan suçlar dışında tecil edilmiş hükümler hariç olmak üzere, ağır hapis veya 6 aydan fazla hapis veya affa uğramış olsalar bile devletin şahsiyetine karşı işlenen suçlarla, zimmet, ihtilas, irtikâp, rüşvet, hırsızlık, dolandırıcılık, sahtecilik, inancı kötüye kullanma, dolanlı iflas gibi yüz kızartıcı veya şeref ve haysiyeti kırıcı suçtan veya istimal ve istihlak kaçakçılığı hariç kaçakçılık, resmi ihale ve alım satımlara fesat karıştırma, devlet sırlarını açığa vurma suçlarından dolayı hükümlü bulunmamak.
• Askerlikle ilişkisi olmamak.
• Sağlık engeli bulunmamak gereklidir.

Kanunsuz Emir

Kamu hizmetlerinde herhangi bir sıfat ve suretle çalışmakta olan kimse, üstünden aldığı emri, yönetmelik, tüzük, kanun veya Anayasa hükümlerine aykırı görürse yerine getirmez ve bu aykırılığı o emri verene bildirir. Ancak üstü emrinde ısrar eder ve bu emrini yazı ile yenilerse emir yerine getirilir bu hâlde, emri yerine getiren sorumlu olmaz.

Konusu suç teşkil eden emir, hiçbir suretle yerine getirilmez: yerine getiren kimse sorum­luluktan kurtulamaz.

Askerî hizmetlerin görülmesi ve acele hâllerde kamu düzeni ve kamu güvenliğinin korunması için kanunla gösterilen istisnalar saklıdır.

Disiplin Cezaları

Uyarma: Görevinde ve davranışlarında daha dikkatli olması gerektiğinin yazı ile bildirilmesidir. Görevine geç gelmesi, erken ayrılması, görev yerini terk etmesi, kıyafet hükümlerine uymama gibi.

Kınama: Kusurlu olduğunun yazı ile bildirilmesidir. Amirlere saygısızlık, emir­lere uymama, basına demeç verme gibi.

Aylıktan Kesme: Brüt aylığın l/30 – 1/8 oranında kesilmesidir. Özürsüz 1-2 gün işe gelmeme, resmî araç ve gereçlerle menfaat sağlama bu şekilde cezalandırılır.

Kademe İlerlemesinin Durdurulması: Kademe ilerlemesinin 1-3 yıl durdurul­masıdır. Göreve sarhoş gelmek, görev yerinde alkol almak, gün arası işe gelmeme, gerçeğe aykırı rapor belge düzenleme, mal beyanında bulunmama, görevinde din, dil, ırk ayrımı yapma gibi meseleler bu şekilde cezalandırılır.

Devlet Memurluğundan Çıkarma: Bir daha devlet memurluğuna alınmamak üzere çıkarmaktır. Özürsüz bir yılda 20 gün işe gelmeme, amir veya beraberindekilere, iş sahiplerine fiili tecavüzde bulunma, gizli belgeleri açıklama, yurt dışında devletin itibarını zedeleme gibi durumlarda uygulanır.

Disiplin cezası verilen memur 7 gün içinde itirazda bulunabilir. 60 gün içinde de idare mahkemesine dava açma hakkı bulunur.

Görevden Uzaklaştırma

Görevden Uzaklaştırma: Yapılmakta olan bir soruşturmanın daha rahat yürütül­mesi için ve kamu hizmetinin aksamaması için memurun ihtiyadi tedbir olarak görevden uzaklaştırılmasıdır. Görevden uzaklaştırma disiplin cezası değildir. 

Uzaklaştırmaya yetkili makamlar, atamaya yetkili amirler, bakanlık ve genel müdürlük müfettişleri, illerde valiler, ilçelerde kaymakamlar (ilçe idare şube başkanları hakkında valinin muvafakati şarttır.)

Hukuken disiplin soruşturması açılan memura uygulanabilir. En geç 10 iş günü içinde disiplin soruşturması açılması zorunludur. Memurun kadrosu ile ilişiği kesilmez.

Memurların Görevleri

• Sadakat
• Tarafsızlık
• Devlete bağlılık
• Hiyerarşiye bağlılık
• Uygun davranışta bulunma
• Verdiği zararları giderme
• Amir olmanın gereklerini yerine getirme
• Mal bildiriminde bulunma
• Dikkatli ve özenli davranma
• Hizmeti şahsen ve kesintisiz gör­me
• Kıyafet mecburiyeti
• Resmî belge, araç ve gereçleri dışarı çıkarmama

Memurların Hakları

• Memurluk statüsüne ilişkin kural ve kanunların uygulanmasını iste­me
• Güvenlik ve hizmet
• Aylık
• İzin
• Yolluk
• Emeklilik
• Çekilme
• Müracaat, şikâyet, dava açma
• Sendika kurma, üye olma, toplu görüşme yapma
• İlerleme ve yükselme
• 3. kişilerin isnat ve iftiralarına karşı korunma
• Sosyal haklar
• Ceza, kovuşturma,  yargılamada güvence

Memurların Yasakları

• Başka bir görev alma yasağı
• Ticari faaliyetlerde bulunma yasağı
• Toplu eylem ve hareketlerde bu­lunma yasağı
• Grev yasağı
• Hediye alma ve çıkar sağlama yasağı
• Gizli bilgileri açıklama yasağı
• Ayrıldığı kuruma karşı görev alma yasağı
• Basına demeç verme yasağı
• Bölücü ve yıkıcı faaliyetlerde bu­lunma yasağı
• Denetimdeki teşebbüsten menfaat sağlama yasağı
• Siyasi partilere üye olma yasağı

İstisnai Memurlar

• Vali
• Büyükelçi
• MIT memurları
• Özel kalem müdürlükleri
• TBMM memurları
• Bakan yardımcıları

Memurluğun Sona Ermesi

• İstifa
• İstifa etmiş sayılma (Müstafi)
• Memurluktan çıkarılma
• Koşullarda eksiklik: Memurluğa alırıma şartlarından herhangi birinin taşınmadığı­nın sonradan fark edilmesi durumunda veya memurluk sırasında bu şartlardan birinin kaybedilmesi durumunda
• Ölüm
• Emeklilik
• Bağdaşmazlık: Memurun memurlukla bağdaşmayan görevi kabul etmesi (mil­letvekilliği).

Kamu düzenin unsurları şunlardır:

• Kamu Sağlığı
• Kamu Güvenliği
• Kamu Ahlakı
• Kamu Huzuru (Esenlik)

Halkın Seçimiyle İş Başına Gelenler

• Cumhurbaşkanı
• Milletvekilleri
• İl Genel Meclisi Üyeleri
• Belediye Başkanı ve Meclis Üyeleri
• İhtiyar Heyeti

Kanunla Yapılan İşlemler

• İllerin, ilçelerin kurulması, kaldırılması
• İl ve ilçelerin ad ve merkezlerinin değiştirilmesi
• Bakanlıkların kurulması, kaldırılması
• Büyükşehir Belediyelerinin kurulması
• Üniversitelerin kurulması
• Bir ilçenin başka bir ile bağlanması

Ortak Kararname ile Yapılan İşlemler

• Vali ataması → içişleri Bakanı önerisi - Bakanlar Kurulu karan - Cumhurbaşkanı onayı
• Kaymakam ataması → İçişleri Bakanı. Başbakan ve Cumhurbaşkanının imzaladığı kararname ile
• Belediyelerin kurulması → içişleri Bakanı Danıştay'dan görüş alma koşuluyla hazır­ladığı kararnameyi İçişleri Bakanı - Başbakan - Cumhurbaşkanı imzalar.
• Bucakların kurulması → İçişleri Bakanlığının kararı - Cumhurbaşkanı onayı
• Bir ilçenin komşu il ile olan sınırlarının düzenlenmesi