Zekâ ve Kişilik
Zekâ ve kişilik psikolojinin temel konularından biridir. Özellikle zekâ kısmı ölçme ve değerlendirme alanında etkili bir şekilde karşımıza çıkar.
Zekâ ve Ölçülmesi
Zekâ çeşitli yetenekleri ifade ettiği için birden çok tanımı vardır. Buna göre;
- Zekâ, öğrenebilme yeteneğidir.
- Zekâ, yaratıcı düşünebilme yeteneğidir.
- Zekâ, çevreye ve yeni durumlara uyum sağlayabilme yeteneğidir.
- Zeka, problem çözebilme yeteneğidir.
- Zekâ, soyut düşünebilme yeteneğidir.
- Zekâ, sağduyu ve karar verebilme yeteneğidir.
- Zekâ, düşünme ve akıl yürütme yeteneğidir.
Zekâyı Açıklayıcı Kuramlar
Yapısal kuramlar
Tek etmen kuramı: Bu kurama göre zeka genel bir yetenektir. Herhangi bir alanda başarılı olan diğer alanlarda da başarılı olabilir. Yani zekanın bölümleri yoktur ve zeka bütünseldir. Terman zekayı "soyut düşünme yeteneği", Stern "yeni koşullara uyum sağlama", Davis ise "problem çözme yeteneği" olarak tanımlar
Çift etmen kuramı: Bu kuramın önemli savunucularından olan Spearman'a göre zeka genel bir yeteneğin altında birçok özel yeteneğin yatmasıyla oluşur. Genel yetenek zekadır, özel yeteneklerde farklı alanlarda gösterilen başarılardır. Baz insanlar için bu matematikken bazı insanlar için bu müzik olabilmektedir.
Çok etmen kuramı: Thorndike'ye göre zekâ, birçok özel yeteneğin toplamından meydana gelmektedir. Bu yetenekler; sözel anlayış, sayısal yetenek, sözel akıcılık, algılama hızı gibi yeteneklerdir. Thorndike soyut alanda başarılı olanların “soyut zekâlarının, alet yapma ve kullanmada başarılı olanların “somut zekâlarının, sosyal ilişkilerde başarılı olanların “sosyal zekâ”larının yüksek olduğunu savunmaktadır.
Bilgi İşlemleme Kuramı
Jean Piaget'ye göre zekâ, zekâ testinden alınan puan değildir. Zekâ, bireyin dünyayı anlamasını sağlayan zihinsel ve bilişsel süreçtir. Buna göre, Piaget'nin zihinsel gelişim evreleri:
Duyumsal-devimsel evre; 0-2 yaş dönemidir. Çocuğun kendini diğer nesnelerden ayırt ettiği evredir. Tehlikelerin farkında değildir.
İşlem öncesi evre; 2-6 yaş. Nesneleri göründüğü gibi algılar. İki eşit bardağa konulan su, daha sonra ince uzun bardak ile geniş ve kısa bardaklara konulduğunda ince uzun bardağın daha çok aldığını sanır. Dilin öğrenilmesi bu aşamada olur.
Somut işlemler evresi; 7-12 yaş dönemidir. Nesneler arasındaki değişmelerin kavrandığı, mantıklı ve sistemli düşünmenin gerçekleştiği dönemdir.
Soyut işlemler evresi; 12 yaş ve sonrası dönemdir. Somut, soyut işlemler karmaşık da olsa sistemli bir biçimde çözümlenir.
Zekânın Belirleyicileri
Zekanın ortaya çıkmasında birden fazla faktör aynı anda rol alır. Zeka bütün bu faktörlerin bir araya gelmesiyle ortaya çıkar.
Kalıtım ve Çevre
Zekâ üzerinde hem kalıtımın hem de çevre koşullarının etkisi vardır. Kalıtım; çevre etkisiyle köklü olarak değiştirilemeyen özelliklerin, döllenme sırasında kadın ve erkeğin kromozomları yoluyla bir kuşaktan diğer kuşağa geçmesidir. Çevre ise; beslenme, barınma, eğitim, öğretim imkânları, toplumun kültür seviyesi, değerler, hava koşulları gibi etkenlerdir. Kalıtım ve çevrenin hangisinin etkisinin daha fazla olduğunu saptamak için bu özellikleri ayrı ayrı sabit tutarak araştırmak gerekir.
Bazı araştırmacılar zekâ üzerinde kalıtımın %75, çevrenin %22, diğer tespit edilemeyen etkenlerin %3 olduğunu savunmaktadırlar.
Zekâ üzerine araştırmalar
Amerikan iç savaşının olduğu dönemde 1912 yılma kadar izlenen Martin Kallikak'ın geri zekâlı bir kadından olan bir çocuğunun soyu 1912 yılına kadar izlenmiş ve bu soydan gelen 480 kişi incelenmiştir. Bunlardan 143 kişi geri zekâlı, 46 kişi normal (geri kalanlar bilinmeyenler) olarak belirlenmiştir. Martin Kallikak'ın normal bir kadınla bir evliliği daha olmuş, o soydan da 496 kişi izlenmiştir. Bunların tümü ise normal zekâlı olarak belirlenmiş olup geri zekâlıya rastlanmamıştır. Başka bir araştırmada, zekâya çevre koşullarının etkisini tespit etmek için tek yumurta ikizleri incelenmiştir. Tek yumurta ikizleri birbirinden farklı aileler yanında yetişmekte olup aralıklarla zekâları ölçülmüştür. Toplumsal, ekonomik, kültürel düzeyi daha iyi olan ailede yetişen çocuğun diğer ikizine göre zekâ düzeyinin daha yüksek olduğu belirlenmiştir.
Yapılan araştırmalar başlangıçta aynı zekâ düzeyine sahip ikizlerin zekâ düzeylerinde çevresel koşullara bağlı olarak 15 ile 20 puanlık değişme olduğunu göstermiştir.
| İlişki | Korelasyon |
|---|---|
| Tek yumurta ikizi (aynı aile) | 0,85 |
| Tek yumurta ikizi (farklı aile) | 0,72 |
| Çif yumurta ikizi (aynı aile) | 0,60 |
| Çift yumruta ikizi (farklı aile) | 0,45 |
| Kardeşler (aynı aile) | 0,47 |
| Kardeşler (farklı aile) | 0,24 |
| Kardeş çocukları (kuzenler) | 0,15 |
Zekâ genetik tablosu, zekâ üzerinde kalıtımsal etkilerin güçlü olduğunu göstermekle birlikte çevrenin de önemli bir etken olduğunun göstergesidir. Kalıtımsal benzerlik arttıkça korelâsyonunun yüksek olması, kalıtımsal benzerlik arttıkça zekâ ile kalıtım arasında kuvvetli ilişki olduğunu gösterir. Aynı zamanda farklı ailelerde bulunan aynı kalıtımsal özellikleri taşıyan kişilerdeki korelasyon farklılaşmaları çevre koşullarının zekâya etkisini gösterir.
Zekâda yaşa bağlı değişimler
Zekâ yüksek ise genellikle daha geç tamamlanır. Eğer düşükse daha erken tanımlanır. Aşağıdaki tablo yaş işe zekâ değişimi arasındaki bağlantıyı yaklaşık olarak ifade etmektedir.
| Yaş | Zekâ değişimi |
|---|---|
| 2-5 | Çok hızlı |
| 7-8 | Kararlılık |
| 10-11 | Hızlı tekrar |
| 14-20 | Tamamlama |
| 30 | En yüksek seviye |
| 50'ye kadar | Sabit |
| 50'den sonra | Belirli bir düzeyde azalma |
Zekânın Ölçülmesi
Zekâ Bölümü: insanların zekâ düzeylerinin göstergesi
Zekâ Yaşı: Zekâ testinden alınan puan
Takvim Yaşı: Zekâsı ölçülen kişinin o anki tam yaşı
Taban Puan(Temel Yaş): Kişinin tüm soruları doğru yanıtladığı yaş
Tavan Yaşı (Çatı Yaş): Kişinin hiçbir soruyu cevaplayamadığı yaş
Zekâ testleri her yaş için sabit sorulardan oluşur. Bu sayı 12 ay olan bir yılı temsil edecek şekilde 12’nin tam bölünebildiği sayılardır. Eğer testte her yaş için 3 soru var ise, her bir soru 4 ayı(puanı) temsil eder. 2 soru ise 6, 4 soru ise 3, 6, soru ise 2 ayı temsil eder. Buna göre;
10 yaşındaki bir çocuğun takvim yaşı 10X12=120 ay. Her yaş için 6 sorudan oluşan testteki soruların 60’ını cevaplayan bir çocuğun zekâ bölümü;
60 x 2 (Her soru 2 aylık döneme karşılık gelir) = 120
ZB=ZY/TY x 100
Zekâ yaşı ile takvim yaşı eşit olan birinin zekâsı normaldir.
Zekâ Testleri
Zekâ Testi: Birey ya da bireyler grubunun çeşitli yetilerini, bilgi ve becerilerini belirlemeye yarayan ölçektir. Zekâ testleri bireysel veya grup testleri olarak ikiye ayrılır. Bireysel testler daha güvenilir fakat daha maliyetlidir. Zekâ testleri yazılı, sözlü, uygulamalı olabilir.
Zekâ Testlerinin Değerlendirilmesi
Zekâ testlerinin değerlendirilmesinde birden fazla ölçüt vardır.
Norm ve Normal Dağılım
Zekâ testleri ortak özelliklere sahip bir gruba uygulandığında, gruptaki bireylerin ortalama performansına (standart performans) norm denir. Örneğin; 20 soruluk bir testte 18 yaşındaki aynı özellikteki gençlere uygulandığında testten ortalama 10 soru yapılmışsa norm 10’dur. Norm aynı özellikteki insanların testlerden aldığı puanları yorumlamak için gereklidir. Norm'un altında kalanlar düşük zekâ, norm'un üstünde puan alanlar üstün zekâ, norm puanını alanlar ise normal zeka düzeyine sahiptir.
Güvenirlik
Her uygulamada birbirine yakın sonucu veren testler güvenilirdir. Bunun anlamı, testin tutarlı ve tekrarlana-bilir olmasıdır. Farklı zamanlarda veya farklı kişilerce uygulandığında farklı sonuçlar veriyorsa güvenilir değildir.
Geçerlilik
Hazırlanan test amacına uygunsa geçerlidir. Yani ne ölçülmek isteniyorsa onu ölçen test olmalıdır. Örneğin; üniversiteye öğrenci seçmek için hazırlanan bir testten başarılı olanlar üniversitede de başarılı oluyorlarsa uygulanan test geçerlidir.
İyi bir zekâ testinin özellikleri için
- Test normlarının oluşturulması gerekir.
- Güvenirliliğinin yüksek olması gerekir.
- Geçerli bir test olması gerekir.
- Standart uygulama esaslarının belirlenmiş olması gerekir.
Zekâ Testlerinin Oluşturulması
Zekâyı ölçmek için çeşitli testler oluşturulmuştur. Bu testler bazı ortak ölçütlerin yanında farklı ölçütler de kullanmışlardır.
Stanford-Binet Zekâ Testi
1986 da tekrar standardize edilen bu test çocukların okul başarılarını ölçmeye yarayan bireysel zekâ testidir.
WechsIer Zeka Ölçeği
Özel yeteneklere göre düzenlenmiş bireysel zeka testidir. Hem sözlü hem de performans testlerini içerir. Sözel, genel, yargılama, sayı dizileri, aritmetik benzerlikler, sözcük dağarcığı ölçülür. Performans testlerinde; resim tamamlama, parça birleştirme, küplere desen yapma, sayı-sembol testleri vardır.
Yeni Yaklaşımlar
Büyük gruplara uygulanan “ordu-alfa” testleri ile performansı ölçen “ordu-beta” testleridir. Tüm kültürlere uygulanan testler de geliştirilmiştir (R.B.Catell).
Zekâ Testlerinin İşlevleri
- Bireylerin güçlü yanlarının belirlenip, geliştirilmesini sağlar.
- Meslek seçiminde yol göstericidir.
- Özel ilgiye muhtaç çocukların belirlenmesini sağlar.
- Üstün zekâ düzeyine sahip öğrencilere uygun konuların belirlenmesine katkı sağlar.
Zekâ Testlerini Eleştirilme Nedenleri
- Ahlaki, hukuki, sosyal sorunlar
- Etiketlemenin olumsuz etkileri
Zekâ Yönünden özel gruplar
Zekâ Geriliği
Temel nedenleri kalıtım, doğum öncesi çevre (annenin yetersiz ve dengesiz beslenmesi, alkol, sigara, uyuşturucu kullanımı), doğum anında yaşanan olumsuzluklar, kafa travmaları, ateşli hastalıklardır.
Zekâ geriliği olan bireylerin fiziksel görünümleri de farklıdır.
Idiotlar; 30-40 yaşına kadar yaşayan bu insanların zeka düzeyi iki yaşındaki çocuğun zeka düzeyini geçmez. Birçoğu yürümeyi, konuşmayı öğrenemez, tek başına temizlik, beslenme ihtiyaçlarını gideremezler. En altta bulunanlar adeta bitkisel hayat yaşar.
Embesil; 7 yaşındaki bir çocuğun zeka yaşını geçemezleri, okuma-yazma öğrenemez, üç-dört yaşına kadar yürüyemez, bu döneme kadar beslenme, temizlik ihtiyaçlarını karşılayamaz. Özel eğitim kurumlarında tehlikelere karşı korunma ve temel ihtiyaçlarını karşılama öğretilebilir.
Moron; 7-10 yaşındaki bir çocuğun zeka yaşına sahiptirler. Normal insanlara benzeyebilirler, fakat geç kavrarlar, sorumluluk almazlar. Eğitim görürlerse okuma yazma öğrenebilirler. İlkokul 3. sınıfa kadar gele-bilirler.
Üstün Zekâ
Zekâ bölümü 120 ve daha üstü olanlardır. Yaşıtlarına göre öğrenme, algılama kavrama, düşünmede üstün, çeşitli sanat ve bilim dallarında da erken yaşta önemli başarılar elde ederler. Özel eğitime ihtiyaçları vardır.
- S.Mill 3 yaşında yunanca öğrenmiştir.
- İbn-i Sina 16 yaşında çağının tüm bilgilerini edinmiştir.
- Mozart IQ 150, Goethe IQ 185, Descartes IQ 150’dir.
Özel Yetenekler
Yetenek, insanların verilen eğitim-öğretim imkânlarından yararlanma gücüdür. Özel yetenekler de testlerle ölçülmektedir.
Zekâ ve Yaratıcı Düşünce
Yaratıcılık, yeni bir ürün ortaya koyma, çözülemeyen bir problemi çözme ya da probleme yeni bir çözüm getirme yetisidir. Sıra dışı insanlardır, bellekleri kuvvetlidir. Zeki insan genellikle topluma uyumlu iken yaratıcı insan ise mevcut duruma karşı olabilir, yani her zeki insan yaratıcı olmayabilir. Yaratıcılıkta; zekâ ile birlikte güdülenme, sezgi, hayal gücü ve eğitim gereklidir.
Kişilik
Kişilik, bireyin iç ve dış çevresiyle kurduğu, kendine özgü, diğer bireylerden ayırt edici, sürekli, tutarlılık yapılanmış ilişkiler bütünüdür.
Kişilik, doğuştan gelen kalıtımsal özellikler ile sonradan kazanılan sosyal özelliklerin etkileşiminden oluşan ahenkli bütündür.
Kişililik bir insanı diğerlerinden ayıran, kalıtım ve çevre etkisiyle ortaya çıkan duygu, düşünce ve davranış özelliklerinin bütünüdür.
Kişilik Kuramları
Kişilekle ilgili birçok farklı kuram geliştirilmiştir.
Temel Eğilim Kuramları
Bireyin doğuştan getirdiği fiziksel (beden) yapısı ile kişiliği arasında ilişki olduğunu savunan kuramdır.
Sheldon'a göre;
Endomorfi: Beden yapısı; şişman ve kısa, kişilik yapısı ise; rahatı, zevki, yemeyi ve sosyal ilişkileri seven biridir.
Ektomorfi: Beden yapısı; ince, uzun, kişiliği ise; utangaç, içine kapanık, sakin ve duygusaldır.
Mezomorfi: Beden yapısı; kemik ve kasları gelişmiş, hareketlilik vardır, kişilik yapısında ise; enerjik, atılganlık özellikleri vardır.
Kretschmer ise beden yapılarına göre; piknik tip, astenik tip, atletik tip diye ayırır.
Günümüzde bu kuram kabul görmemektedir.
Psikodinamik Kuramlar
Kişilik; id, ego, süper ego arasındaki etkileşimden ortaya çıkan bir süreçtir. İd istekleri, ego mantığı, süper ego ise kişinin vicdanını kontrol eder. Ego ve süper ego ide bağlı olarak gelişir.
id: Doğuştan gelen biyolojik dürtülerdir. Bu dürtüler ise cinsellik ve saldırganlıktır. İd davranışlarımızı yönlendiren enerji kaynağıdır ve zevk ilkesine göre çalışır. Dış koşullardan pek etkilenmeden arzularının hemen yerine getirilmesini ister ve haz almaya çalışır. Ego(Benlik): Kişiliğin psikolojik yanı olup id'in isteklerini denetler. Gerçekliğe ve mantığa göre hareket eder, yani id'in isteklerinin uygun olanlarını seçer. Ego id ile süper ego arasında dengeleyici olup adeta yöneticilik yapar.
Süper ego (Üst benlik): Bireyin bir nevi vicdanıdır. Kişiliğin toplumsal yanıdır. Davranışları toplumsal değerlere göre yorumlar. İd'den gelen egonun denetiminden geçen isteklerin toplumsal değerlere uygunluğunu araştırarak uygunsa yapılmasına izin verir, değilse bilinçaltına atar.
Freud’a göre kişilik, bu birimlerden hangisinin baskın olduğuna bağlıdır. Örneğin id'i baskın olan, bencildir, zevklere düşkün, katı yüreklidir. Ego'su baskın olan, mantıklı, hem kendisini hem de başkalarını düşünür. Süper egosu baskın olanın ise, utangaç, içine kapanık, toplumsal değerleri öne çıkaran bir kişiliği vardır.
Öğrenme Kuramları
Davranışçı psikologlar savunmaktadır. Kişilik, yaşanmış, öğrenilmiş davranışların bütünüdür. Örneğin kişi utangaç çekingen, içine kapanık ise bunu geçmiş yaşam tecrübelerinde aramak gerekir. Pekiştirilen davranışlar kişilik özelliklerini oluşturur.
Skinner'e göre, kişilik koşullanma yoluyla öğrenme sonucunda oluşur. Fobiler, hobiler, her türlü alışkanlıklar bu yolla kazanılır.
A. Bandura'ya göre koşullanmayla beraber başkalarını gözleyerek öğrenilir. Yani içinde yaşanılan aile, toplum kişiliğin oluşumunda önemlidir. Afacan bir çocuk sürekli öcülerle korkutulursa ürkek, korkak, çekingen bir kişilik kazanır.
J. Rotter, kişiliği “beklenti-değer” kuramıyla açıklar. Yani birey bir davranışı sonucu için yapar. Eğer fayda, değer taşıyorsa sürekli yapar. Dolayısıyla kişilik tekrarlanan davranışlar sonucu oluşur.
Humanistik ve Varoluşçu Kuramlar
Kişilik bireyin kendini yönlendirmesi ve benlik bilinci sonucunda oluşur. Rogers'a göre “benlik bilinci”ni kişinin kendisini algılaması, kendisiyle ilgili düşünceleri ve kanaatleriyle oluşur. Rogers'a göre olumlu bir benlik bilinci geliştirilmesi “koşulsuz sevgi" ortamında yetişmeye bağlıdır. Yani kişi ne yaparsa yapsın sürekli sevgi görmesi, insanların benlik bilinçlerini güçlü ve olumlu yapar.
Maslow da kişiliği “kendini gerçekleştirme” kavramıyla açıklar. Kendini gerçekleştirmek için ise tüm potansiyelini kullanmak gerekir. Kendini gerçekleştiren kişi ise; uyumlu, kendine güvenen, dürüst, yaşamı seven bir kişi olur.
Kişiliği Oluşturan Etmenler
Kişili oluşturan çeşitli etmenler bulunmaktadır. Zeka ve kişilik ortak olarak bireyin katılım yoluyla dünyaya getirdiği özelliklerin dış dünya ile etkileşimi sonucunda şekillenir.
Kalıtım
Yapılan araştırmalarda ayrı ailelerde yetişen özdeş ikizlerdeki kişilik benzerlikleri kalıtımın etkisini göstermektedir. Mizaç özelliklerinin kalıtımla doğuştan kazanıldığı kabul edilmektedir.
Fizyolojik Etkenler
İç salgı bezlerinin salgıladığı hormonların azlığı, çokluğu organizmanın işleyişini etkiler. Örneğin; tiroit bezinin salgıladığı Tiroksinin fazlalığı, heyecana, gerginliğe, uykusuzluğa neden olur. Azlığı ise yorgunluk ve tembelliğe yol açar. Bu durumda kişiliği etkiler.
Bilinçaltı Etkenler
Bilinçaltına bastırılan duygu, düşünce, yaşantılar kişilik gelişimimizi etkiler. Örneğin; çocukluk çağlarında sürekli suçlanan bireyin kendine güveni az ve suçluluk duygusu baskın olur.
Sosyal ve Kültürel Etkenler
Bireyin sosyalleşme sürecinde aile, toplum, kültür kişiliğin oluşumunu etkiler. Yapıp yapmayacaklarımız, sorumluluklarımız, kanaatlerimiz, duygu ve düşünceler yaşadığımız ortamla yakından ilişkilidir.
Kişiliğin Ölçülmesi
Kişiliğin ölçülmesi çeşitli testler aracılığıyla olur.
Kişilik testlerinin hazırlanması
Amaç bireylerin kişilik özelliklerini öğrenmektir. Hazırlanan testler çok sayıda insana uygulanarak geçerliliği, güvenirliliği test edilir ve normları oluşturulur.
Kişilik Testlerinin çeşitleri
Olgu Tarihçesi
Bireyin ailesinden, arkadaş, okul, iş vb. çevresinden bilgi toplayarak öz geçmişinin oluşturulmasıdır.
Görüşme
Bireyin kişiliğini tanımaya yönelik karşılıklı konuşmadır.
Gözlem
Kendiliğinden oluşan ya da oluşturulan davranışları gözleyerek inceleme.
Derecelendirme Ölçekleri
Bireyde belirli kişilik özelliklerinin hangi oranda olduğunu anlamaya yönelik ölçeklerdir. Kişilik özellikleri en çoktan, en aza kadar derecelendirilip bireyde ne oranda bulunduğu sorulur. Şöyle bir örnekle açıklayalım:
Sık sık alınganlık gösterdiğiniz olur mu?
Hiçbir zaman Çoğu zaman Her zaman zaman zaman
gibi sorular sorularak bireyin kendisine uyan seçeneği işaretlemesi istenir. Tüm soruların cevapları belli bir puanlama sistemi ile değerlendirilerek bireyin kişilik profili oluşturulur.
Bireyin güvenirliliği de aynı biçimde derecelendirilebilir.
Yazılı Testler
Kişilik Anketleri: Bireyin belirli durumlardaki tepkilerini ve duygularını belirttiği bir tür ankettir. Kişinin bir özelliğini ölçmeyi amaçladığı gibi birden fazla özelliği de ölçebilir.
Örnek:
Başkaları tarafından onaylanmak isterim.
Eleştiri beni rahatsız eder, gibi sorulara birey "Evet/Doğru" veya ‘'Hayır/Yanlış" gibi cevap verir.
İlgi Testleri: İlgi testleri bireyin nelerden hoşlanıp hoşlanmadığını ve tercihlerini belirlemede kullanılan testlerdir. Bu testlerin büyük çoğunluğu kişinin farklı çalışma alanlarına olan ilgilerini değerlendirmek üzere hazırlanmıştır.
İlgi testleri özellikle kişiliğin oturduğu ergenlik ve gençlik döneminde meslek tercihlerini belirlemede kullanılır.
Değer Ölçen Testler: Ekonomik, estetik, toplumsal, politik, dinsel değerleri öğrenmek amacıyla hazırlanan testlerdir.
Kâğıt-Kalem Testleri: Bireyin çeşitli özelliklerini (nükteciliği, isim ve yüzleri hatırlaması, ilgi alanı, problem çözmesi vb.) öğrenmek amacıyla hazırlanan araçlardır.
Örnek:
Arkadaşlarınızla sinemaya giderken paranızı unuttuğunu fark ederseniz nasıl davranırsınız?
Özellikleri:
- Dolaylı bir ölçme aracıdır.
- Projektif testlerde cevap verme özgürlüğü vardır.
- Uyarıcılar tam olarak belirlenmemiştir.
- Kişilik bütün yönleriyle değerlendirilir.
- Nesnellik ve güvenirlilik azdır.
Bu testten bazıları; Rorschach Testi: Çeşitli şekillerde yorumlanabilecek mürekkep lekeleriyle yapılan testlerdir.
Cümle ve Hikâye Tamamlama: Eksik cümle veya hikâyeler verilerek bireyin tamamlaması istenir.
Projektif testler ile bireyin iç dünyasındaki durumunu öğrenmek, ölçmek amaçlanmaktadır.
Kişilik testlerinin değerlendirilmesi ve eleştirisi: Kişiliği her yönüyle ölçen eksiksiz bir test geliştirilememiştir. Geliştirilen testler sadece kişilik hakkında ipucu verir. Yazılı veya Projektif testlerin birbirlerine göre avantajları olmakla birlikte birey hakkında doğru bilgiler vermeyebilir.