Karayolu Kullanırken Uyulması Gereken Kurallar

Karayolunda trafik sağdan akar. Aksine bir işaret bulunmadıkça bütün sürücüler araçlarını:

• Gidiş yönüne göre yolun en sağından sürmek,
• Çok şeritli yollarda, yol ve trafik durumuna göre hızının gerektirdiği şeritten sürmek,
• Şerit değiştirmeden önce, gireceği şeritteki araçların emniyetle geçmesini beklemek,
• Trafiği aksatacak ya da tehlikeye sokacak şekilde şerit değiştirmemek,
• Gidişe ayrılan şeritlerden en soldakini sürekli olarak işgal etmemek,
• İki yönlü dört veya daha çok şeritli yollarda, aksine bir işaret bulunmadıkça motosiklet, otomobil,minibüs, kamyonet ve otobüs dışındaki araçları sürenler, geçme ve dönme dışında, en sağ şeritten sürmek zorundadırlar. 

Sürücülerin;

• Geçme, dönme, duraklama ve park etme gibi haller dışında şerit değiştirmeleri,
• İki şeridi birden kullanmaları,
• Kavşaklara yaklaşırken yerleşim yerleri dışında 150 m, yerleşim yerleri içinde 30 m mesafe içinde ve kavşaklarda şerit değiştirmeleri,
• İşaret vermeden şerit değiştirmeleri,
• Bölünmüş yollarda, karşı yönden gelen trafik için ayrılmış yol bölümüne girmeleri,
• Dört veya daha fazla şeritli ve iki yönlü yollarda, karşı yönden gelen trafik için ayrılan yol kısmına girmeleri,
• Üç şeritli ve iki yönlü yollarda en sol şeride girmeleri, yasaktır.

Not: Tırmanma şeritlerinde öndeki aracı geçen sürücüler, kendi şeritlerine geçme, dönme halinde sağlarında bulunan devamlı çizgiyi geçebilirler.

Karayollarının belirli kesimlerinde, bu yollardan faydalanma zorunda olan hayvan sürücüleri, hayvan ya da hayvan sürülerini gidiş yönüne göre yolun en sağından ve en az genişlik işgal ederek ve olanak olduğunda taşıt yolu dışından götürmek zorundadırlar.

Hızın Gerekli Şartlara Göre Ayarlanması

Sürücüler, hızlarını;

• Kullandıkları aracın cinsine (teknik özelliğine),
• Aracın yük durumuna,
• Görüş, yol, hava ve trafik durumunun,
• Gerektirdiği şartlara uydurmak zorundadırlar.

Hız Sınırları

Aksine bir işaret bulunmadıkça yerleşim yerleri içinde dışında ve otoyollarda römorksuz araçlar için saatteki azami hız sınırları tabloda gösterilmiştir.

Araç Cinsi	Yerleşim Yeri İçinde	Şehirlerarası Çift Yönlü Yollarda	Bölünmüş Yollarda	Otoyollarda
Otomobil (M1), (M1G)	50	90	110	120
Minübüs (M2)	50	80	90	100
Otobüs (M2-M3)	50	80	90	100
Kamyonet (N1), (N1G)	50	80	85	95
Panelvan (N1)	50	85	100	110
Kamyon, Çekici (N2-N3)	50	80	85	90
Motosiklet (L3)	50	80	90	100
Motorlu/motorsuz bisiklet (L1,2,6)	30	45	45	Giremez
Tehlikeli madde aracı	30	50	50	60
Lastik tekerli traktör	20	30	40	Giremez
Arızalı araç çeken araçlar	20	20	30	40
Motosiklet (L4,5,7)	50	70	80	80
İş makineleri	20	20	20	İzinsiz giremez

Hız sınırlayıcı cihaz bulundurma ve kullanma zorunluluğu olan araçlarda; yol ayrımı yapılmaksızın M3 sınıfı otobüslerde hız sınırı ayarlaması 110 km/s, N3 sınıfı kamyon ve çekicilerde ise 90 km/s olacaktır. Bu araçlar şehir içi yollarda ise, diğer araçların tabi olduğu azami hız sınırlarına uymak zorundadırlar. Zorunlu haller dışında şehirlerarası karayolunu kullanan motorlu araçlarda araç cinsi gözetilmeksizin asgari hız sınırı 15 km/s, otoyollarda ise 40 km/s’tir.

Tehlikeli madde taşımaya mahsus olup, boş olarak trafiğe çıkan araçlar yukarıda belirtilen kendi sınıfına giren araçlara ait hızla sürülebilirler. Römorklu veya yarı römorklu araçlarda (Römork takmış LTT hariç) en çok hız sınırı aynı cins römorksuz araçlara ait en çok hız sınırından saatte 10 km. daha düşüktür. Servis freni bozuk araçları çeken araçlar saatte 15 km.’nin üstünde bir hızla sürülemez.

İçişleri Bakanlığı, Ulaştırma Bakanlığının görüşünü alarak, yerleşim yeri dışındaki şehirlerarası çift yönlü karayolları ile bölünmüş yollarda ve otoyollarda otomobiller için hız sınırını 20 km/s’e kadar artırmaya yetkilidir. İl ve ilçe trafik komisyonları belediye sınırları içindeki karayollarında otomobiller için hız sınırını 20 km/s a kadar artırmaya yetkilidir. Ancak belediye sınırları içinden geçen ve Karayolları Genel Müdürlüğünün sorumluluğunda bulunan devlet ve il yolları için Karayolları Genel Müdürlüğünün uygun görüşünün alınması zorunludur.

Hız Sınırlarına Uyma Mecburiyeti

Sürücüler aksine bir karar alınıp işaretlenmemişse araçlarını araç cinsine göre belirlenen azami hız ile sürebilirler.

Geçme sırasında, geçme kuralının mecbur kıldığı şartlar nedeniyle azami hız sınırları aşılabilir. Bu durumda taşıt sürücülerine ceza uygulanmaz. Geçiş tamamlanınca belirtilen hız limitlerine inilmesi gerekir.

Çeşitli araç cinslerine göre bu yönetmeliğin öngörmüş olduğu azami hız sınırlarını, %10 nispetinde aştığı kontroller sırasında tespit edilen sürücülere ceza işlemi uygulanmaz.

Hız tahdidini belirleyen aksine bir işaret bulunmayan yerleşim birimleri içinden veya civarından geçen şehirdışı karayollarının bu kesimlerinde, can ve mal güvenliği açısından, karşıdan karşıya geçişler bir fiziki engelle yasaklanmış veya alt ve üst geçitlerle belirlenmiş ise ve hız yapmak yaya ve taşıt trafiği açısından bir engel teşkil etmiyorsa, taşıt sürücüleri yol ve trafik durumunu dikkate alarak yönetmeliğin kendilerine tayin etmiş olduğu azami hız sınırları içerisinde sürebilirler.

Hız ölçen teknik cihaz veya çeşitli teknik usullerle yapılan tespit sonucu hız sınırlarını aşan sürücülere para cezası uygulanır. 

Hız sınırlarını yüzde 30'dan fazla aşmak suretiyle suçunun işlendiği tarihten geriye doğru bir yıl içerisinde aynı kuralı (hız sınırlarını %30 aşmak)  5 kez ihlal ettiği tespit edilenlerin sürücü belgeleri bir yıl süreyle geri alınır. Bir yılın sonunda psiko-teknik değerlendirmeden ve psikiyatri uzmanının muayenesinden geçirilerek sürücü belgesi almasına mani hali olmadığı anlaşılanların belgeleri , sürücü belgesine el koyan Trafik biriminden veya en yakın Trafik Denetleme Şube Müdürlüğünden dilekçe ile başvurması halinde belgeleri iade edilir.

Hız sınırlarının aşılıp aşılmadığını tespit etmekte kullanılan cihazların yerini tespit veya cihazları bulunduranlar hafif para cezası ve 4 aydan 6 aya kadar hafif,hapis cezası ile; bu cihazları imal veya ithal edenler hafif para cezası ve 6 aydan 8 aya kadar hafif hapis cezası ile cezalandırılırlar, cihazlarına el konulur.

Hızın Azaltılması Gereken Yerler

Sürücüler; kavşaklara yaklaşırken, dönemeçlere girerken, tepe üstlerine yaklaşırken, dönemeçli yollarda ilerlerken, yaya ve okul geçitlerine yaklaşırken, tünellere yaklaşırken, dar köprü ve menfezlere girerken hemzemin geçitlere yaklaşırken hızlarını azaltmak zorundadırlar. Ayrıca yapım, bakım ve onarım işlemlerinin görüldüğü yol kesitlerine yaklaşırken de hızlarını düşürmek zorundadırlar.

Takip Mesafesi

Sürücüler, önlerinde giden araçları güvenli ve yeterli bir mesafeden takip etmek zorundadırlar. Bu mesafe kilometre cinsinden hızın yarısı kadar metredir. Takip mesafesi, takip eden aracın 2 saniyede kat edeceği yol uzunluğu kadar da olabilir. 2 saniyelik süre öndeki araç aniden durduğunda doğru hareket etmek için gerekli olan minimum süredir.

Takip Mesafesinin Kontrolü

Sürücüler öndeki araç ile takip mesafelerini korumak için çeşitli pratik yöntemlere başvurabilirler. Bunlardan en çok kullanılanı 88-89 diye saymasıdır. Bu süre zarfında öndeki aracın sabit bir cisimle hizalayıp sayım sonucu sabit cismi geçmediyse takip mesafesi güvenlidir.

Kol veya grup halinde (konvoy şeklinde) araç kullananlarda araçları arasında, kendilerini sollayıp geçmek isteyen araçların gerektiğinde güvenle girebilecekleri kadar açıklıklar bulundurmak zorundadırlar. Bu açıklıklar, kol veya gruba dahil araçların azami hızlarına göre takip mesafesinden az olmayacaktır. 

Tehlikeli madde taşıyan araç sürücüleri yerleşim birimleri dışındaki karayollarında diğer araçları en az 50 metre mesafeden takip etmek zorundadırlar. 

Hava yağmurlu, yol ıslak ve çamurluysa takip mesafesi güvenlik nedeniyle biraz daha fazla bırakılmalıdır.

Öndeki Aracı Geçme Kuralları

Sürücülerin önlerindeki araçları güvenli bir şekilde geçmeleri için geçişe başlamadan önce;

• Arkadan gelen başka bir sürücünün kendisini geçmeye başlamamış olmasına,
• Geçilecek aracın bir başka aracı geçmek için uyarı işareti vermemiş olmasına,
• Geçmede  kullanılacak şeridin yeteri kadar ilerisinin görüşe açık ve boş olmasına ,
• Geçişin  geçilecek araçlar için herhangi bir güçlük oluşturmayacak şekilde olmasına,
• Araçlardaki hız farkları ve uzunlukları göz önünde bulundurularak yeterli mesafe ve zamanın olup olmadığına,
• Karşıdan gelen trafiğin yeteri kadar ilerisinin görüşe açık ve boş olmasına dikkat etmek zorundadırlar.

Öndeki Aracı Geçmenin Yasak Olduğu Yerler

Araç sürücülerinin bazı durumlarda önlerindeki araçları geçmeleri yasaktır. Bu durumlar şöyledir:

• Görüş yetersizliği olan dönemeçlere yaklaşırken ve dönemeçli yollarda ilerlerken
• Görüş yetersizliği olan tepe üstlerine yaklaşırken
• Kavşaklarda ve kavşaklara yaklaşırken
• Demiryolu geçitlerinde ve bu geçitlere yaklaşırken
• Yaya ve okul geçitlerine yaklaşırken
• Birer şeritli çift yönlü trafiğin olduğu köprü ve tünellere yaklaşırken

Geçişe Başlama, Devam Etme ve Bitirme

Geçme, geçilecek aracın solundaki şeritten yapılır. Geçecek aracın sürücüsü;

• Geçilecek araç sürücüsünü ses cihazı ile veya kısa ve uzun farlarını artarda yakarak (selektör yaparak) uyarmaya, 
• Sol dönüş lambası ile işaret vermeye,
• Geçilecek araca takip mesafesi kadar önceden sol şeride geçmeye,
• Geçilen araç, geriyi görme aynasından görülünceye kadar geçiş şeridinde ilerlemeye,
• Sağa dönüş lambası ile işaret vererek sağ şeride girmekle geçişi tamamlamaya, zorunludur.

Araçların sağından veya banketten yararlanmak suretiyle geçmek yasaktır. Ancak, Herhangi bir araç sola dönüş işareti vererek yavaşlamakta veya beklemekte ise, bunların  veya yolun ortasından giden tramvayların, görev icabı yolun solunda bulunan geçiş üstünlüğüne sahip araçların sağındaki şeritten geçilebilir.

Tramvay hatları müsait olmadığı taktirde, harekette olsun veya olmasın bir tramvayın sol yanından geçilemez. Gidişe ayrılmış yol bölümlerinde, şerit değiştirmemek şartıyla bir şeritteki taşıtların diğer taşıtlardan hızlı gitmesi geçme sayılmaz. Geçme sırasında geçme kurallarının mecbur kıldığı şartlar dolayısıyla hız sınırını aşan sürücülere cezai işlem uygulanmaz. Geceleri öndeki aracı geçme sırasında öndeki aracın yanına gelinceye kadar yakını gösteren ışıkların kullanılması zorunludur.

Geçilen Aracın Uyması Gereken Kurallar

Sürücüler kendilerini geçmek isteyen bir araçtan duyulur veya görülür bir işaret alınca; 

• Trafiğin iki yönlü kullanıldığı karayollarında taşıt yolunun sağ kenarına yakın gitmek, 
• Dörtten fazla şeritli ya da bölünmüş yollarda bulunduğu şeridi izlemek,
• Hızını arttırmamak,
• Dar taşıt yolları ile trafiğin yoğun olduğu karayollarında yavaş gitme nedeni ile kendilerini geçmek isteyen araçların kolayca geçmesini sağlamak için araçların imkan sağladığı ölçüde sağa çekmek, yavaşlamak, hatta geriyorsa durmak zorundadırlar.

Kurallara uygun olarak, geçiş yapmak isteyenlere yol vermemek, geçilmekte olan bir başka aracı geçmeye ya da sola dönmeye kalkışmak yasaktır. Sürücülerin kendini geçmek isteyenlere dönüş lambaları ile geç işareti vermesi gerekir.

Araçların Dönüş Kuralları

Sürücülerin kavşaklara yaklaşırken; yerleşim yerlerinde 30 metre, yerleşim yeri dışındaki bölgelerde ise 150 metre mesafe içinde ve kavşaklarda şerit değiştirmeleri yasaktır. Bu sebeple kavşaklarda dönüş yapacak olan sürücüler bu mesafeden önce dönüş yapacakları yere uygun bir şekilde girmelidirler. Kaplama üzerinde şerit sicim okları mevcutsa dönüş yapacak sürücünün dönüş yönünü gösteren okun bulunduğu yöne girmesi zorunludur.

Sağa Dönüş

Sağa dönecek sürücülerin;

• Sağa dönüş işareti vermeleri
• Sağ şeride ya da işaretlerle dönüş izni verilen şeride girmeleri
• Hızı düşürmeleri
• Dar bir kavisle dönüşe başlamaları
• Dönüş bitinciye kadar işaret veryede devat etmeleri
• Dönüş yolunda kurallara uygun bir şekilde karşıdan karşıya geçenlere yol vermeleri
• Dönülen karayolunun gidiş şeridine veya gidiş için ayrılmış en sağ şeride girmeleri zorunludur.

Sola Dönüş

Sola dönecek sürücülerin;

• Sola dönüş işareti vermeleri
• Çok şeritli yollarda gidişe ayrılan şeritlerden en soldaki şeride, iki şeritli ve iki yönlü karayollarında sağ şeridin soluna yanaşmaları
• Hızını düşürmeleri
• Kurallara uygun bir şekilde karşıya geçen yayalara yol vermeleri
• Dönülen yoluna gidişe ayrılan şeridine girmeleri
• Geniş kavisle dönüşe başlamaları
• Dönüş tamamladıktan sonra trafiği tehlikeye sokmadan sağ şeride geçmeleri
• Karşı taraftan gelen araçlar geçene kadar beklemeleri zorunludur.

Dönel Kavşaklarda Dönüş

Dönel kavşakta dönüş yapacak sürücülerin;

• Dönüş işareti vermeleri
• Hızlarını azaltmaları
• Sola dönülecekse orta adaya yakın şekilde kavşa girmeleri
• Ada etrafında dönerken gereksiz şerit değiştirmemeleri
• Döneceği yola yaklaşırken dönüş sinyali vermeleri
• Döndükten sonra uygun şeride girmeleri
• Dönüş tamamlandıktan sonra trafiği tehlikeye sokmadan araç hızına uygun bir şeride girmeleri
• Geriye dönüşlerde dönüş süresince şeritlerini muhafaza etmeleri mecburidir.

Araçların Manevralarıyla İlgili Kurallar

Araç sürücülerinin;

• Park etmiş araçlar arasından çıkarken,
• Taşıt yolununun sağına ya da soluna yanaşırken,
• Şerit değiştirirken,
• Sağa, sola veya geriye dönerken
• Geri giderken ve bunlara benzer hallerde;

Karayolu kullananlar için tehlike ve engel yaratmaları, hareketleri zorlaştıracak davranışlarda bulunmaları yasaktır.

Bu nedenle sürücülerin dönüşlerde, gidilen veya dönülen şeridi değiştirmelerde niyetlerini önceden uygun bir mesafedeyken dönüş lambalarını yakarak belli etmeleri gerekir. Bunun dışında kol hareketleriyle niyetlerini açık bir şekilde belirtip manevra bitince işarete son vermeleri gereklidir.

Sürücülerin;

• İşaret vermeden manevraya başlamaları,
• İşaret verdiği anda aniden şerit değiştirmeleri,
• Manevraya başladıktan sonra işaret vermeleri yasaktır.

İşaret verilmeden önce, iç ve dış aynalardan ve gerekli durumlarda sürücünün bizzat başını çevirip bakması suretiyle ön, arka ve yanlarda trafik durumu kontrol edilir.

Geri gitme;

Araç sürücülerinin;

• Bağlantı yollarında geri gitmeleri,
• Tek yönlü yollarda, duraklama veya park manevrası dışında geri gitmeleri
• İki aracın emniyetle geçemeyeceği kadar dar olan iki yönlü yol kesimlerinde, karşılaşma ve geçiş kolaylığı sağlama dışında geri gitmeleri
• Daha geniş yollarda geriye giderken manevra dışında şerit değiştirmeleri
• Trafiği yoğun olan yollarda geriye dönmeleri yasaktır.

Uygun durumdaki yollarda geri dönüşler diğer araçların geçişlerini engellemeden ve yolu kullananlar için tehlike yaratmayacak şekilde en az manevra ile dönülerek yapılır. Ancak kamyon, çekici, otobüs, römork ya da yarı römorklu bir aracın geri manevrası sürücünün görüşüne açık alanda emniyetle sağlanmıyorsa, tehlikesizce hareket edebilmeleri ve gerektiğinde uyarılmaları için araç dışında duracak bir gözcü bulundurmaları zorunludur.

Kavşaklarda Geçiş Hakkı Kuralları

İki ya da daha fazla karayolunun keşismesiyle ortaya çıkan bölüme kavşak denir. Kavşaklar kontrollü ve kontrolsüz olarak ikiye ayrılır. Kavşağa yaklaşırken sürücülerin kavşaktaki şartlara uymak, yavaşlamak, dikkatli olmak ve geçiş hakkı olan araçların öne geçmesine izin vermek gibi zorunlulukları vardır.

Kavşağa yaklaşan sürücüler;

• Trafik görevlisinin vereceği komuta, yoksa
• Trafik ışıklı işaret cihazına, yoksa
• Trafik işaret levhalarına, yoksa
• Yol çizgileri ve yer işaretleri anlamlarına göre hareket etmek zorundadırlar.

Bütün araçlar yol ayrımı yapılmaksızın geçiş üstünlüğüne sahip araçlara yol vermek zorundadırlar.

Trafik görevlisi veya ışıklı trafik cihazı bulunmadığı kavşaklarda;

• Bütün sürücüler, geçiş üstünlüğüne sahip olan araçlara,
• Doğru geçmekte olan tramvaylara,
• Doğru geçen tramvay hattı bulunan karayoluna çıkan sürücüler, bu yoldan geçen araçlara,
• Bölünmüş yola çıkan sürücüler bu yoldan gelen araçlara,
• Tali yoldan anayola çıkan sürücüler anayoldan gelen araçlara,
• Dönel kavşağa gelen sürücüler dönel kavşak içindeki araçlara,
• Bir iz veya mülkten (geçiş yolundan) karayoluna çıkan sürücüler karayolundan gelen araçlara,
• Dönüş yapan sürücüler, doğru geçmekte olan araçlara, kavşak kollarının trafik yoğunluğu bakımından farklı olduğu işaretlerle belirtilmemiş ise;
• Motorsuz araç sürücüleri, motorlu araçlara,
• Lastik tekerlekli traktör ve iş makinesi sürücüleri, diğer motorlu araçlara,
• Motorlu araçlardan soldaki, sağdan gelen araca,
• Kavşağa gelen sürücüler, kavşak giriş ve çıkışlarında kurallara uygun olarak karşıya geçen yayalara, geçiş hakkını vermek zorundadırlar.

Işıklı trafik işaretleri izin verse bile trafik akımı, kendisini kavşak içinde durmaya zorlayacak veya diğer doğrultudaki trafiğin geçişine engel olacak ise, sürücünün kavşağa girmeleri yasaktır.

Sürücünün kavşakta gereksiz olarak yavaşlamaları, durmaları, araçtan inmeleri veya araçlarının motorlarını durdurmaları yasaktır.