Türkiye ile İlişkili Uluslararası Kuruluşlar

Türkiye ile ilişkili uluslararası birçok kuruluş bulunmaktadır. Bunlardan birçoğuna Türkiye doğrudan üye olmakla birlikte bazılarında gözlemci statüsündedir. Bazı kuruluşlar da Türkiye ile dolaylı olarak ekonomik ve siyasi iş birliği yapmaktadır.

Önemli Uluslararası Kuruluşlar

Birçok uluslararası kuruluş olmasına rağmen ülkemizi en çok etkileyen kuruluşlara değineceğiz. Burada değindiğimiz kuruluşlar uluslararası alanda önemli faaliyetlerde bulunan büyük ölçekli kuruluşlardır.

Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Örgütü (OECD)

1948 yılında meydana gelen Avrupa Ekonomik İşbirliği Örgütünün devamı olarak 1961 yılında kurulmuştur. Türkiye ile ilişkili uluslararası kuruluşlar arasında önemli bir yere sahiptir. OECD ülkeleri diye sürekli bir tabir içerisinde karşımıza da çıkmaktadır.

Örgütün amacı: Dünya ticaretinin geliştirilmesine destek vermek, finansal istikrarın eş zamanlı olarak korunduğu üye ülkelerde ve hem de özellikle gelişmekte olan ülkelerde halkın yaşam standardının iyileştirilmesi sürekli ve dengeli ekonomi geli­şim sağlayan politikaya destek ve yardım, işsizliğin ortadan kaldırılmasına destek verir.

Kurucu üyeler: Avusturya, Belçika, Kanada, Danimarka, Fransa, Almanya, Yunanistan, İzlanda, İrlanda, İtalya, Lüksemburg, Hollanda, Norveç, Portekiz, İspanya, İsveç, İsviç­re, Türkiye, İngiltere, ABD

Sonradan katılanlar: Avustralya, Çek Cumhuriyeti, Finlan­diya, Macaristan, Japonya, Meksika, Yeni Zelanda, Polon­ya, Güney Kore, Slovakya (en son üye olan ülke 2000 yılın­da 2011 raporuna göre Türkiye, OECD ülkeleri içinde tarımı destekleyen tek ülkedir. Türkiye 2012 yılında OECD’nin Ba­kanlar Konseyi başkanlığına seçilmiştir.

G-8 Ülkeleri

Ekonomik ve siyasi olarak gelişmiş 8 ülkeden meydana gelmektedir. Çin bu ülkeler içerisinde yer almamaktadır. Bu ülkeler Kanada, ABD, Rusya (üyeliği askıya alındı), Alman­ya, Fransa, İtalya, Japonya, İngiltere şeklindedir. Ülke baş harflerinden KARAFİJİ kelimesi ile hatırlanılabilir.

G-8 başkanlığını elinde bulunduran ülke yıllık toplantının organizasyonundan ve ev sahipliğinden sorum­ludur. Genellikle yıl ortasında yapılır ve üç gün sürer. 2007 Haziran Almanya - 2008 Temmuz Japonya - 2009 İtalya’nın L’Aquila Şehrinde toplantıları yapılmıştır. 2010 yılında Kanada’da, 2011 yılında Fransa’da, 2012 yılında ise ABD’de (Chi­cago Kentinde) toplanmıştır.

2013’de İngiltere toplanmıştır. Kırım krizini görüşmek üzere Lahey’de bir araya gelen G-7 ülkelerinin liderleri, Rusya’nın Soçi kentinde yapılması planlanan G-8 Zirvesi’ni iptal etme kararı aldı.

D-8 Ülkeleri

1997 yılında Türkiye öncülüğünde kurulmuştur. D-8'i G-8'e alternatif diye değerlendirenler de olmuştur. Örgütün amacı 8 üye ülke arasında ticaret ilişkilerinde yeni fırsatlar yaratmak ve çeşitlendirmek, uluslararası düzeyde karar alma sürecine katılımı artırmaktır. Örgüt 1997 İstanbul Deklarasyonu ile kurulmuştur.

Örgütün üyeleri; Türkiye, İran, Pakistan, Bangladeş, Malezya, Endo­nezya, Mısır ve Nijerya’dır. Daimi Sekretarya İstanbul’dadır. D-8’lerin bayrağında yer alan 6 tane yıldız D-8’lerin temel il­kelerini sembolize etmektedir.

D-8’lerin bayrağında 6 temel ilkeyi sembolize eden altı yıldızın anlamaları şunlardır:

1. Savaş değil, barış,
2. Çatışma değil, diyalog,
3. Çifte standart değil, adalet,
4. Üstünlük değil, eşitlik,
5. Sömürü değil, adil düzen,
6. Baskı ve tahakküm değil, insan hakları hürriyet ve demok­rasi.

D-8 ülkeleri aynı zamanda İslam Konferansı Örgütü üyesidirler.

G-20 Ülkeleri

Dünyanın en büyük 20 ekonomik ve siyasi gücünü bir arada toplayan örgüttür. Arjantin, Avustralya, Brezilya, Kanada, Çin, Fransa, Al­manya, Hindistan, Endonezya, İtalya, Japonya, Meksika, Rusya, Suudi Arabistan, Güney Afrika, Güney Kore, Tür­kiye, İngiltere, ABD ve AB’den oluşmaktadır.

25 Eylül 1999’da Washington’da önde gelen sanayileşmiş ülkelerden oluşan G-7’nin maliye bakanları, 20’ler Grubu (G-20)’nin kuruluşunu ilan etmişlerdir.

Maliye Bakanları ve Merkez Bankası Başkanlarından olu­şan bu yeni uluslararası forum, 19 ülke, Avrupa Birliği ve Bretton Woods kurumlarını (IMF ve Dünya Bankası) tem­sil etmektedir.

2012 Zirvesi Meksika-Los Cabos kentinde yapılmıştır. 2013’te Rusya, 2014’te Avustralya’da toplanmıştır. Türkiye 2015’te G-20 Zirvesine dönem başkanlığı yapmıştır.

İslam İşbirliği Teşkilatı

İslam ülkeleri ya da daha doğru tabirle nüfusu büyük oranda Müslümanlardan oluşan ülkelerin dayanışması için 1966 yılında kurulmuş bir örgüttür. Türkiye bu örgüte 1969 yılında üye oldu. Her İslam ülkesi İslam İşbirliği Teşkilatına üye olabilir. Örgütün ismi eskiden İslam Konferansı Örgütü (İKÖ) iken 38. Dışişleri bakanları toplantısında örgütün ismi İslam İşbirliği Teşkilatı olarak değiştirilmiştir.

Örgütün amacı İslam ülkeleri arasındaki ticareti geliştirmektir. Merkezi Suudi Arabistan'ın Cidde kentindedir. Teşkilatın genel sekreterliğini 2004 - 2014 yılları arasında Ekmeleddin İhsanoğlu sürdürmüştür. Ardından onun yerine lyad bin Emin Madani getirilmiştir.

Teşkilat 57 üye ülkeden oluşmaktadır. Siyaset yapan en yüksek organı İslami Zir­vedir. Dışişleri Bakanlığı İslami Konferansı ve Daimi Sekretarya alır. En yetkili organı İSEDAK’tır. (Ekonomi ve İşbirliği Daimi Komitesi) İSEDAK’ın daimi Başkanlık görevini T.C. Cumhurbaşkanı yürütür.

Karadeniz Ekonomik İşbirliği Örgütü (KEİ)

Üye ülkelerin arasında ekonomi ve ticari ilişkileri artırmaktır.

• Kuruluş: 1992
• Merkezi: İstanbul
• Türkiye: Kurucu üye
• Üye Sayısı: 12 (Arnavutluk, Azerbaycan, Bulgaristan, Er­menistan, Gürcistan, Moldova, Romanya, Rusya, Türkiye, Ukrayna, Yunanistan, Sırbistan)
• En yetkili organ: Dışişleri Bakanları Konseyidir.

KEİ Dönem Başkanlığımız aynı zamanda Örgütün 20. Kuruluş Yıldönümüne denk gelmiştir. Bu bağlam­da, KEİ 20. Kuruluş Yıldönümü Devlet/ Hükümet Başkanları Zirvesi, ülkemizin ev sahipliğinde Türkiye-Sırbistan eş başkanlığında 26 Haziran 2012 tarihinde İstanbul’da düzenlenmiştir.

Arap Birliği

Arap ülkeleri arasında ekonomik, kültürel ve sos­yal ilişkileri düzenlemek amacındadır. 1945 yılında kurulmuştur. Örgütün merkezi Kahire şehrindedir. Birliği; Mısır, Irak, Ürdün, Lübnan, Suudi Arabistan ve Suriye kurmuştur.

Türkiye bir Arap ülkesi olmaması hasebiyle üye değildir. Ancak birliğin daimi gözlemci statüsündedir.

Ekonomik İşbirliği Örgütü (ECO)

Türkiye'nin kuruluşunda öncü rol oynadığı ekonomik ilişkiye dayanan örgütlerden biridir. Örgütün üyeleri arasında kültürel ve ekonomik alanda iş­birliğini hedeflemektedir.

• Kuruluşu: 1985
• Merkezi: Tahran
• Üye Sayısı: 10
• Türkiye, İran, Pakistan arasında kurulmuştur.
• Üyeleri: Türkiye, Afganistan, İran, Azerbaycan, Kazakis­tan, Kırgızistan, Pakistan, Özbekistan, Tacikistan, Türk­menistan

AGİT (Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Teşkilatı)

Avrupa’nın güvenlik ve istikrarının sağlanması ve katılan devletlerarasında bu amaca yönelik işbirliğinin ge­liştirilmesi amacıyla kurulmuştur. 60 civarında üyesi vardır. 1995 yılıdan kurulan bu örgütün merkezi Viyana'dır. 2012’de Moğolistan bu örgüte üye olarak katılmıştır. Türkiye AGİT üye­sidir.

Dünya Ticaret Merkezi

Çok taraflı ticaret sisteminin yasal ve kurumsal organıdır. Hükümetlerin iç ticaret yasalarını ve düzenleme­lerini nasıl yapacakları hususunda yasal bir çerçeve koyar.

1995’te Fas’ın Marakeş kentinde kurulmuştur. GATT’ın devamıdır. GATT, Tarifeler ve Ticaret Genel An­laşmasının devamıdır. Üye sayısı 153'tür. Türkiye ön ticaret merkezinin üyesidir. En yetkili organ Bakanlar Konferansı organıdır.

Kuzey Atlantik Paktı (NATO)

Sovyet Rusya’nın yayılmacı politikasına karşı kurulmuştur. Siyasi ve askeri alanda işbirliği yaparak savunma yapmayı amaçlar. NATO, Ağustos 2011 yılında sınır olaylarından dolayı Kosova’ya asker göndermiştir. NATO son askeri müdahalesini 2011 yılında Libya’ya yap­mıştır.

Kuruluş ve Merkez Yapısı

4 Nisan 1949 yılında Washington anlaşması ile kurulmuştur. Türkiye 1952 yılında üye olmuştur. Üye olabilmek maksadıyla Türkiye Kore Savaşı'na asker göndermiştir. O dönem Türkiye Sovyet tehlikesinden duyduğu kaygı nedeniyle NATO ülkesi olmak istemiştir.

NATO’nun Genel Sekreteri Norveçli Stoltenberg’dir. NATO zirvesine devlet ve hükümet başkanları katılır. NATO Devlet ve Hükümet Başkanları 2012 Zirvesi Chicago’da yapıldı.

Üye Ülkeler

ABD, Belçika, Birleşik Krallık, Danimarka, Estonya, Fransa, Hollanda, İspanya, İzlanda, İtalya, Kanada, Lüksemburg, Norveç, Portekiz’in katılımıyla kurulmuştur.

Sonradan üye olan ülkeler

• 1952’de Türkiye ve Yunanistan
• 1955’te Federal Almanya
• 1982’de İspanya
• 1999’da Çek Cumhuriyeti, Macaristan ve Polonya

2004’te Bulgaristan, Estonya, Letonya, Litvanya, Romanya, Slovakya ve Slovenya 2009’da Arnavutluk ve Hırvatistan böylelikle üye sayısı 28 olmuştur.

Avrupa Konseyi

İnsan hakları, demokrasi ve hukukun üstünlüğünü savunmak için Avrupa çapında kurulmuş hükümetler arası bir kuruluştur. Bu konseyi 10 ülke kurmuştur. İsveç, Norveç, Danimar­ka, Belçika, Hollanda, İngiltere, Fransa, İtalya, İrlanda, Lüksemburg ve 2 gün sonra Türkiye ve Yunanistan kurucu üye olarak katılmıştır. Konseyin 47 üyesi vardır. 2007 yılında Karadağ da konseye üye olmuştur. Konseyin merkezi Strazburg, Fransa'dır. Konsey 1949 yılında kurulmuştur. En önemli alt kuruluşu ise Avrupa İnsan Hakları Mahkemesidir.