Birleşmiş Milletler ve Yardımcı Kuruluşları

Birleşmiş Milletler 1945 yılında II. Dünya Savaşı'nın bitmesiyle oluşan ortamın tekrar toparlanması amacıyla kurulmuş bir uluslararası örgüttür. Aslen Milletler Cemiyeti'nin devamı niteliğindedir. Kısaca BM olarak da ifade edilir. 1945 yılının ortasında dünyayı kasıp kavuran savaş fırtınası sona ermişti. Ancak Avrupa ülkeleri başta olmak üzere dünya coğrafyasının yarısı yıkık bir vaziyetteydi. Bu sorunları çözmek için uluslararası işbirliği ile harekete geçmek gerekliydi. Birleşmiş Milletler;

• Uluslararası barış ve güvenliği korumayı amaçlar.
• Savaş sonrası ilişkileri istikrara kavuşturmak ve barışı daha sağlam temeller üzerine oturtmak için kurulmuştur.
• Çocuk gelişimi, çevre koruma, insan hakları, yoksullukla mücadele, ekonomik kalkınma, tarımsal kalkınma, kadın hakları, doğal afet, iş ve işçi hakları konularında da faali­yet göstermektedir.
• Birçok faaliyetini yardımcı kuruluşlarıyla gerçekleştirmektedir.

Birleşmiş Milletlerin Kuruluş ve Yapısı

Birleşmiş Milletlerin nasıl bir serüven sonrası kurulduğuna yukarıda değindik. Şimdi de bu örgütün kuruluşu ve yönetimsel yapısına değineceğiz. Birleşmiş Milletler;

Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi

Genel kurul nasıl bir meclis hükmündeyse güvenlik konseyi de bakanlar kurulu hükmündedir. Yani örgütün yürütme işlerini yapar. Bu açıdan en önemli organdır. Bu konseyin daimi ülkeleri vardır. Ayrıca 2 yıllık süreyle seçilen 10 geçici üyesi vardır. Türkiye 2009 - 2010 yıllarında geçici üye olarak görev almıştır. Daimi üyeler 5 tanedir.

1. ABD
2. Rusya
3. Çin
4. İngiltere
5. Fransa

Güvenlik konseyinde bir kararın alınabilmesi için daimi üyelerin hepsinin karara onay vermesi gerekir. Bu üyelerden biri veto hakkını kullanırsa karar yürürlüğe girmemiş olur. Konseyin temel görevi dünyada barış ve güvenliği temin etmektir.

Ekonomik ve Sosyal Konsey

Ekonomik, kültürel ve sosyal çalışmaları sürdürür. Kalkın­ma, çevre, insan hakları, barınma, konut, sanayileşme, ticaret, kadın hakları, nüfus gibi konular hakkında çalışır. Genel kurulca seçilen 54 üyeden oluşur. Üyelikleri sona erenler yeniden seçilebilirler.

Uluslararası Adalet Divanı

Birleşmiş Milletlerin yargı organıdır. Hollanda’nın Lahey kentindedir. Ülkeler, istedikleri davayı Adalet Divanı’na götü­rürler. Divan 15 yargıçtan oluşur. Yargıçlar, Genel Kurul ve Güvenlik Konseyi’nce seçilirler. Görev süreleri dokuz yıldır. Divanda bir devletten iki yargıç bulunamaz.

Genel Sekreterlik

Organların çalışmaları için uygun ortamı hazırlar. Yönetim organıdır. Teşkilatın plan, program, politika işlerini yürütür. Genel Kurul tarafından 5 yıllığına seçilir. Genel sekreterlik görevini 2007 yılında Kofi Annan’dan alan Güney Koreli Ban Ki-moon Genel Sekreterliğe 2. kez seçilmiş ve yeni 5 yıllık görev süresi 1 Ocak 2012’de başlamıştır.

Yukarıda sayılan organlar Birleşmiş Milletlerin temel organlarıdır. Nasıl ki bir ülkede yasama için meclis, yürütme için bakanlar kurulu ve yargı için bağımsız mahkemeler bulunur. Aynı şekilde Birleşmiş Milletlerde de Genel Kurul, Güvenlik Konseyi ve Uluslararası Adalet Divanı bulunmaktadır.

Birleşmiş Milletlere Bağlı Kuruluşlar

Birleşmiş Milletler dünyada görülen çoğu sorunu yardımcı kuruluşlar ile çözmeye çalışır. İsmini sıkça duyduğumuz birçok kuruluş Birleşmiş Milletlere bağlı kuruluşlar sınıfında yer alır.

• FAO - Gıda ve Tarım Örgütü
• IAEA - Uluslararası Atom Enerjisi Kurumu
• ICAO - Uluslararası Sivil Havacılık Örgütü
• ILO - Uluslararası Çalışma Örgütü
• IMF - Uluslararası Para Fonu
• UNESCO - Birleşmiş Milletler Eğitim Bilim Kültür Örgütü
• UNIDO - Birleşmiş Milletler Endüstriyel Çalışma Örgütü WB - Dünya Bankası WHO - Dünya Sağlık Örgütü
• UNICEF - Birleşmiş Milletler Çocuk Yardım Fonu
• IFAD - Uluslararası Tarımsal Kalkınma Fonu
• IMO - Uluslararası Denizcilik Örgütü
• UFU - Dünya Posta Birliği
• WFF - Dünya Gıda Programı
• WIFO - Dünya Fikri Mülkiyet Örgütü
• UNWTO - Dünya Turizm Örgütü
• WTO - Dünya Ticaret Örgütü

Yukarıdaki listede gördüğümüz örgütler Birleşmiş Milletlere bağlı olarak çalışan büyük kuruluşlardır.

Bretton Woods Anlaşması Dunya Bankası ve Uluslararası Para Fonu

Bretton Woods Anlaşması ve Bretton Woods Sistemi: 1944 de toplanan Birleşmiş Milletler Para ve Finans Konfe­ransında ortaya çıkan iktisadi sistemin adı (toplantı yerinin adı sebebiyle Bretton Woods Sistemi olarak adlandırılır. Bu kon­ferans neticesinde ABD Doları diğer para birimlerinin değer ayarı birimi olarak kabul edilmiştir. Uluslararası para sistemi kurallarını belirleyen bu anlaşmaya göre kurulan iki kuruluş Dünya Bankası ve Uluslararası Para Fonu’dur. Bretton Woo­ds sistemi 1971 yılında ABD’nin doları altına dönüştürülebilirliğini kaldırmasıyla sona ermiştir. Bu sistem yerine 1963’ den beri üzerinde çalışmaların sürdürüldüğü Özel Çekme Hakları sistemi yürürlüğe girmiştir.

Dünya Bankası (WB)

Üye ülkelerin, yeniden yapılanması, inşa edilmesi, kalkınması ve projelerini desteklemektedir. Kamu sektörüne kredi açar. En yoksul ülkelere ve en yoksul insanlara yardım etme amacı taşır. IMF’ye üye olan ülkeler Dünya Bankası’na da üyedir.

• Kuruluş Tarihi: 1945
• Türkiye: 1947 yılında üye olmuştur.
• Başkanı: Jim Yong Kim
• Üyesi Sayısı: 186
• Merkez: Washington (ABD)
• Organları: Guvernörler Kurulu, İcra Direktörleri Kurulu Baş­kanlığı
• Türkiye ile İlişkileri: Türkiye, üye olduğu tarihten itibaren birçok kez ve farklı alanlarda kredi almıştır. Hayvancılık, ta­rım, kalkınma alanları başta gelir.

Uluslararası Para Fonu (IMF)

Finansal düzeni takip etmek, borsa, döviz kurları, ödeme planları gibi konularda denetim ve organizasyon yap­mak aynı zamanda teknik ve finansal destek sağlamak gibi görevleri bulunan uluslararası bir organizasyondur.